کتاب «روح‌الله»؛ بازخوانی مردی برای همه تاریخ

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، تقریظ مقام معظم رهبری بر کتاب «روح الله» ۱۱ خرداد ماه رونمایی خواهد شد و شعار محوری این مراسم رونمایی «خط به خط با روح الله» است.

در شرایطی که بازنمایی شخصیت امام خمینی (ره) در میان نسل‌های جدید به یک ضرورت فرهنگی تبدیل شده، کتاب روح‌الله اثرهادی حکیمیان، با نگاهی داستان‌وار و مستند، دریچه‌ای تازه برای شناخت بنیان‌گذار انقلاب اسلامی گشوده است. اثری که هم مورد توجه رهبر انقلاب قرار گرفته و هم توانسته خلأ روایت‌پردازی درباره امام را در فضای عمومی تا حدی پر کند.

کتاب «روح‌الله»، نگاهی نو و مستند به سال‌های کمتر روایت شده از زندگی امام خمینی (ره) دارد. این کتاب، با عبور از روایت‌های رسمی و قالب‌های خشک آکادمیک، تصویری انسانی، اجتماعی و سیاسی از امام ارائه می‌دهد؛ شخصیتی کنشگر که از دهه ۱۳۲۰ تا پیش از آغاز نهضت رسمی در سال ۱۳۴۱، نیز حضوری فعال در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران داشته است.

ضرورت بازروایی امام در بستر تاریخ معاصر

بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی ایران گذشته، اما همچنان نیاز به شناختی دقیق، مردمی و روایت‌محور از امام خمینی (ره) احساس می‌شود. رهبر معظم انقلاب نیز در بازدید از نمایشگاه کتاب سال ۱۴۰۳، صراحتاً بر فقدان چنین روایت‌هایی تأکید کرده‌اند؛ روایاتی که بتوانند امام را از قالب‌های رسمی و تکراری بیرون کشیده و به نسل امروز معرفی کنند.

روایت زندگی امام خمینی (ره) معمولاً برای ما از سال ۱۳۴۱ و مقابله با «لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی» آغاز می‌شود. این تصویر که سال‌ها در کتاب‌های درسی، رسانه‌ها و حتی آثار دانشگاهی تکرار شده، ناخودآگاه این تصور را ایجاد کرده‎‌است که امام، تا پیش از دهه ۴۰، شخصیتی صرفاً علمی و حوزوی بوده و فعالیت سیاسی جدی نداشته است. اما «روح‌الله»، تصویری کاملاً متفاوت ترسیم می‌کند؛ تصویری از روحانی‌ای که از سال‌های جوانی در بطن تحولات ایران حضور داشته و نه‌تنها ناظر، بلکه کنشگر بوده است.

روایتی انسانی، نه صرفاً تاریخی

کتاب «روح‌الله» نه‌تنها به بررسی اسناد تاریخی می‌پردازد، بلکه تلاش دارد تا تصویری انسانی از امام خمینی ارائه دهد. امام در این کتاب، نه یک نماد دست‌نیافتنی و صرفاً معنوی، بلکه شخصیتی زنده، دغدغه‌مند، کنشگر و اهل تعامل با مسائل سیاسی-اجتماعی است. نویسنده در این مسیر، از سبک روایی استفاده کرده، تا زندگی امام برای مخاطب عام، ملموس‌تر و باورپذیرتر باشد. یکی از بزرگ‌ترین دستاورد‌های کتاب، پیوند زدن میان «شناخت تاریخی» و «زیبایی‌شناسی روایی» است.

این سبک، میان دو گونه‌ی رایج «تاریخ رسمی» و «زندگی‌نامه داستانی» پل زده است.

به‌همین‌دلیل، «روح‌الله» را می‌توان یکی از نخستین تلاش‌های موفق در تلفیق تاریخ مستند و روایت ادبی درباره رهبران انقلاب دانست.

روح الله به مخاطب اجازه می‌دهد با زبان داستان، به دل ماجرا‌های پیچیده تاریخ معاصر سفر کند؛ و روایاتی، چون ماجرای ۱۵ خرداد، نه‌فقط عینی، بلکه تأثیرگذار و دراماتیک در کتاب تصویر شده‌اند.

امام در نسبت با مردم

این کتاب بر خلاف بسیاری از آثار مشابه، سعی نکرده امام خمینی را صرفاً در قامت یک فقیه یا سیاستمدار معرفی کند. بلکه روایت اصلی کتاب، امام را در نسبت مستقیم با مردم قرار می‌دهد؛ همان جایگاهی که او در واقعیت تاریخی نیز داشت. این رویکرد، نه‌تنها با مستندات تاریخی همخوان است، بلکه از تحریف‌های متداول در روایت‌های جناحی یا گزینشی نیز پرهیز می‌کند.

روح‌الله به سؤالات بنیادینی، چون «چرا انقلاب اسلامی موفق شد؟» و «امام چگونه توانست همه مردم را حول یک هدف بزرگ متحد کند؟» پاسخ می‌دهد. روایت‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تصمیمات کلیدی امام، از جمله فرمان تاریخی‌اش در ۲۱ بهمن ۱۳۵۷، نه به‌عنوان خاطراتی دور، بلکه به‌مثابه لحظاتی زنده و پرماجرا جلوه کنند.

محمدقائم خانی، نویسنده و منتقد ادبی، در همین زمینه می‌گوید: «روح‌الله نقطه شروعی است برای بازگشت گفت‌و‌گو درباره امام. نه فقط برای شناخت او، بلکه برای فهم ریشه‌ای‌تر تاریخ معاصر.»

بازنویسی چهره امام، برای نسل امروز

کتاب «روح‌الله» نه فقط یک اثر تاریخی، بلکه یک ضرورت فرهنگی است؛ پاسخی به خلأ موجود در تاریخ‌نگاری ایران که کمتر به سال‌های پیش از ۱۳۴۱ در زندگی امام خمینی پرداخته است. این اثر، دریچه‌ای تازه به ابعاد ناشناخته شخصیت امام می‌گشاید و در عین حال، گامی مهم در راستای مردمی‌سازی تاریخ معاصر است.