گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو» حیان علوی؛ طیف خاصی از تولیدات صدا و سیما برنامه های صبح گاهی تلویزیون تا اذان ظهر را پوشش می دهند که قالب اساسی و محوری آن را می توان مانند مجلاتی دانست که در آن مطالبی اعم از آشپزی، بهداشت، هنر و چهره های محبوب مردم وجود دارد.
تعدد این طیف برنامه ها در طول مدت صبح تا ظهر در صدا و سیما تا حد زیادی سبب کسل کنندگی و خستگی مخاطب شده است. با مرور کردن شبکه های اصلی تلویزیون در یک صبح تا ظهر به راحتی می توان به این نتیجه رسید که عدم تنوع در ساختار برنامه های صبح گاهی و پیروی آنان از ساختاری واحد سبب آزار مخاطب و دلزدگی وی می شود. هر شبکه ای که از سوی مخاطب انتخاب می شود دو جزو لا یتغیر دارد: اول دو صندلی و یک میز ودوم وجود یک مجری و کارشناس برای تبیین و توضیح مسائل پزشکی و اجتماعی، مذهبی و یا حتی آشپزی.
هرچند که یکی از رسالت های تلویزیون را می توان آموزش دانست اما از خود مسئله آموزش مهم تر و اساسی تر نحوه چگونگی انتقال مفاهیم است. یکی از آفات آموزش از طریق صدا و سیما را می توان برگزیدن روش مستقیم در ارائه مطالب دانست، همچنین ارائه مفاهیم و مطالب آموزش به طریق مستقیم را می توان یکی از قدیمی ترین و ناکار آمد ترین روش های آموزش در تلویزیون دانست.
آیا روش آموزش غیر مستقیم ادعایی گزافه است؟
برخی تهیه کنندگان در جواب این انتقاد که چرا اکثر برنامه های صبح تا ظهر صدا و سیما آموزش محورمستقیم است؛ بیان می دارند که لازمه ذاتی برخی از امور آموزشی مانند پزشکی و یا آشپزی این است که باید از راه مستقیم باشد و این ادعا که ارائه این گونه معلومات به نحو غیر مستقیم ممکن است، ادعای گزافی بیش نیست.
به عنوان نمونه چگونه می توان طرز تهیه لازانیا را غیر مستقیم آموزش داد؟ و یا صحبت های کارشناسی در زمینه پزشکی از جمله کم خونی، دیسک کمر و دیابت را غیر مستقیم به مخاطب انتقال داد؟ درنتیجه در برخی مواقع تهیه کننده تولیدات صدا و سیما ناچار است که به ساختار قالبی این چنین برنامه هایی تن در دهد؛ چرا که ذات آموزش در برخی زمینه ها باید مستقیم و گفت‌وگو محور باشد.
برنامه هایی که با ساختار گفت‌وگو محور و تشکیلاتی ساخته می شوند نیز این قابلیت را دارند که هم از روش های جذاب و متنوع برای جذب مخاطب بهره بگیرند و هم طرق آموزشی غیر مستقیم را در برنامه های خود اجرا کنند.
پخش برنامه «صبح دیگر» از شبکه آموزش که حدودا نزدیک به دو سال و نیم است با اجرای نیما کرمی و علی نیکزاد ساعت 9:15 بر روی آنتن می رود شاهدی است بر صدق این ادعا که برنامه های گفت‌وگو محور و مجله ای نیز قادر به ارائه آموزش غیر مستقیم و بهره گیری از تنوع و جذابیت نیز هستند.
اجرای موفق نیما کرمی تنها علت موفقیت «صبحی دیگر» نیست
برنامه صبحی دیگر در ردیف موفق ترین و پر بازدید ترین برنامه های صبح گاهی صدا و سیما ارزیابی شده است؛ برخی علت موفقیت «برنامه صبحی دیگر» را مدیون اجرای خوب نیما کرمی می دانند. وی که سابقه ای طولانی در زمینه رادیو و اجرای مسابقات تلویزیونی از جمله «الو مسابقه»، مسابقه «چاووش»، «شمارش معکوس»، «سفره نور»، «با شبنم تماشا»، «سلام مسابقه»، «دوراهی» داشته است؛ توانسته ارتباط گرم و صمیمی را با مخاطب برقرار کند. جنس ارتباط کرمی با مخاطب را در برنامه صبحی دیگر می توان ارتباطی زنده و پویا دانست. اجرایی که بسیار صمیمی و به دور از هرگونه آلایش و تظاهر است.
هرچند که اجرای مناسب کرمی در جذب مخاطب مؤثر بوده است اما تمام این موفقیت را نمی توان منحصر در اجرای جناسب دانست بلکه عواملی مؤثر و کارآمد در پشت صحنه و اتاق فکر «صبحی دیگر» سبب شده است تا این برنامه به مدت دو سال و نیم صدر نشین جدول تولیدات صبح گاهی صدا و سیما باشد.
بستر سازی اجتماعی به وسیله پیامک های «صبح دیگر»
از جمله بسترهای مناسبی که برای آموزش غیر مستقیم در این برنامه از آن استفاده شده است جریان سازی به وسیله طرح سوالاتی است که مردم به وسیله پیامک در بحث و بررسی آن شرکت می کنند. موضوعات معمولا بسیار ساده و اجتماعی است به عنوان نمونه می توان به یکی از موارد اخیر آن «همسایه» اشاره کرد. مخاطبین با ارسال پیامک بر خلاف دیگر برنامه ها قرار نیست جایزه ای دریافت کنند بلکه تنها درباره موضوع مطرح شده به اظهار نظر می پردازند.
روایت پیامک های مخاطبین در حقیقت آینه ای کوچک و حتی با انواج است که قادر است برخی حقایق جامعه را که از گزنده و تلخ است به مخاطب گوشزد کند. به عنوان نمونه به کم رنگ شدن مسئله مسئولیت پذیری در رابطه همسایگی و یا آزار همسایه ها به یکدیگر و یا حتی کمک رسانی آنان صحبت کند.
کارشناس مجری علت دیگر موفقیت «صبح دیگر»
از جمله آیتم های دیگری که «صبح دیگر» را تبدیل به برنامه آموزشی متفاوتی کرده است استفاده از مجری کارشناس است. بدان معنا که برای گفت‌وگوهای تخصصی از یک کارشناس استفاده می کنند. به عنوان نمونه برای گفت‌وگو با یک متخصص پزشکی مجری برنامه پزشک عمومی است. این چینش برنامه فواید فراوانی دارد از جمله آن که مجری کارشناس از اطلاعات کافی و مفیدی برای گفت‌وگو با یک متخصص برخوردار است دوم آن که نقش مجری کارشناس را می توان بسان زبان پلی دانست که بین عوام مخاطبان و متخصص برنامه ارتباط خوبی برقرار می کند. بی شک عدم استفاده از مجری کارشناس سطح کیفی آموزشی «صبح دیگر» را تنزل می بخشید.
همچنین استفاده از کارشناسان محبوب و سرشناس مانند پرفسور کردوانیریال پدر کویرشناسی ایران، دکتر بسکی، طبیعت شناس مشهور و دکتر فرزادی، کارشناس حقوقی جذابیت برنامه را تا حد زیادی ارتقا داده است.
تابو شکنی آموزشی در «صبح دیگر»
در میان گفت‌وگوهای تخصصی صورت گرفته در صبحی دیگر شاهد نوعی تابو شکنی در انتخاب موضوعات بوده ایم به عنوان نمونه می توان به مطرح کردن مسائل زناشویی و جنسی به نحو کارشناسانه در این برنامه اشاره کرد. هرچند که با توجه به نیازها و مشکلات جامعه کمبود این قبیل آموزش ها در صدا و سیما احساس می شود اما قدم سید رامین موسوی ملکی به عنوان تهیه کننده این مجموعه قابل تقدیر است.
کلیپ های پخش شده در میان برنامه ها نیز متنوع است. گاه قسمتی از برنامه کودک های دهه شصت تا سریال های دهه هفتاد در میان برنامه جای داده شده است که حس نوستالوژیک مخاطب را بر می انگیزد، اما با توجه به همه این تنوع و خلاقیت ها استفاده بیش از اندازه از موسیقی و ترانه های صرف سبب آزار مخاطب می شود؛ چرا که این زعم را تقویت می کند که برنامه برای پر کردن فضای خالی میان برنامه از ساده ترین راه ممکن استفاده کرده است.
«صبح دیگر» در حقیقت مدیون اتاق فکر قوی خود است
«صبح دیگر» در میان برنامه های ترکیبی صبح گاهی تنها به دلیل اجرای موفق نیما کرمی نتوانسته محبوبیت پیدا کند بلکه این پیروزی را می توان مدیون فکرها و اندیشه هایی دانست که این برنامه را حمایت می کنند. ساده انگاری است که تنها علل موفق بودن مجموعه ای با عمر حدود دو سال و نیم را تنها مدیون اجرای موفق بدانیم.
در حقیقت وجود اتاق فکری جدی و پر کار که سبب خلاقیت و نوآوری در «صبح دیگر» را می شد می توان علت اصلی این اقبال عمومی دانست. برنامه صبحی دیگر با محتوای خلاقانه و متنوع خود در تاریخ برنامه های ترکیبی صدا و سیما اثبات کرد که می توان با بهره گیری از کارشناسان رسانه در تولید برنامه های جذاب و پر مخاطب قدمی استوار برداشت.
