جایگاه‌و وظایف شورای‌نگهبان چیست؟/اسامی اعضا تمامی دوره‌ها

گروه سیاسی «خبرگزاری دانشجو»؛ شورای نگهبان برای اولین بار و با فرمان امام در تاریخ 26/4/1359در نظام جمهوری اسلامی تشکیل شد.

اعضای اولیه این شورا که برای اولین بار بر کرسی این نهاد نظارتی تکیه زدند، عبدالکریم ربانی شیرازی، صافی گلپایگانی، آیت الله مهدوی کنی، احمد جنتی و یوسف صانعی بودند که بعدها آقایان محمد صالحی، گودرز افتخارجهرمی و محسن هادوی به عنوان حقوقدان به ترکیب این شورا اضافه شدند.

شورای نگهبان در نظام جمهوری اسلامی ایران یکی از مهم‏ترین نهادهای حکومتی به شمار می­آید. این نهاد شباهت زیادی به برخی از نهادهای حافظ قانون اساسی در تعدادی از کشورها دارد. در قوانین اساسی بعضی کشورها نیز نهادهایی به نام «دادگاه قانون اساسی»، «شورای قانون اساسی»، «دیوان قانون اساسی» و نظایر آن پیش بینی شده است که با وجود برخی تفاوت­ها، از حیث ساختار و نوع مسئولیت­ها با یکدیگر شباهت های فراوانی دارند.

این شورا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دارای جایگاه ویژه‌ای است و عدم وجود چنین نهادی به نظام جمهوری اسلامی ایران ضربات سهمگینی را وارد می سازد؛ چرا که وظیفه شورای نگهبان نظارت بر تدوین قوانین مصوب مجلس و نظارت بر رکن مهمی از انقلاب ایران که همان نظارت بر انتخابات و پاسداری از آرای مردم است را بر عهده دارد.

در قانون اساسی ایران علت وجود چنین نهادی این گونه ذکر شده:

«به منظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با آنها، شورایی به نام شورای نگهبان تشکیل می­شود...»

این به معنای آن است که شورای نگهبان وظیفه مهم دیگری که همان تطبیق قانون با قوانین شرعی و دین مبین اسلام است را نیز برعهده دارد؛ چرا که وجود چنین نهادی به خاطر حراست از احکام اسلام و قانون اساسی بوده و به همین دلیل نام «شورای نگهبان» را با خود به یدک می کشد.

بر اساس قانون اساسی، شورای نگهبان دارای 12 عضو است که شش عضو این شورا با حکم رهبری و به عنوان فقیه عزل و نصب شده و شش عضو دیگر توسط رئیس قوه قضائیه به مجلس معرفی و در نهایت توسط نمایندگان مجلس و رای آنها انتخاب خواهند شد. 

اعضای پنج دوره شورای نگهبان به شرح زیر است:

البته در دوره پنجم، زمان حضور برای عباسعلی کدخدایی، حسینعلی امیری و محسن اسماعیلی در 25 تیر 92 پایان می یافت که با رای مجلس، محسن اسماعیلی (انتخاب مجدد)، سام سوادکوهی و نجات‌الله‌ ابراهیمیان به عنوان حقوقدان معرفی شدند.

حال آنچه که با فرارسیدن این روز برای ما مجدداً یادآوری می شود مسئله اصلاح برخی از قوانین مورد نظر این شوراست. مسئله‌ای که کدخدایی به عنوان سخنگوی اسبق این شورا بارها بر آن تاکید و از ضرورت بازنگری بر قوانینی همچون انتخابات ریاست جمهوری سخن گفته است؛ انتخاباتی که نظارت بر آن یکی از مهمترین وظایف این شورا بوده و آن چیزی که تجربه اخیر نظام در انتخابات یازدهم ریاست جمهوری یازدهم نشان داد چیزی جز اصلاح روند برخی از ساختارها همچون نحوه ثبت نام نامزدهای انتخاباتی و شرایط ورود آنها به عرصه انتخابات نبود.