لزوم اجرای سریع هدفمندی یارانه‌ها در بخش انرژی/ بنزین آزاد 2500 تومان

گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ حامل های انرژی در چند دهه گذشته در ایران همواره با نرخی بسیار پایین تر از قیمت های جهانی آن در اختیار مردم و کارخانه ها، صنایع، کشاورزی و ... قرار می گرفت. پایین بودن قیمت انرژی در این مدت طولانی سبب هدر رفت آن و عدم صرفه جویی مناسب شده است. به چند نمونه آمار در این زمینه توجه کنید:

ایران 13 برابر ژاپن و 8 برابر اروپا انرژی مصرف می کند.
مصرف برق خانگی در ایران، 4 برابر جهان است.
مصرف برق در ایران 5 برابر کشورهای اروپایی است.
مصرف انرژی در بخش ساختمان ایران 4 برابر اروپاست.
مصرف انرژی ایران با چین برابر است.
مصرف انرژی در ایران 5 برابر متوسط جهانی است.

آمار بالا نشان می دهد که مصرف انرژی در ایران فاجعه بار است. دلیلی که مورد اتفاق نظر همه کارشناسان برای بالابودن مصرف انرژی در ایران است ارزان بودن انرژی است. ارزان بودن انرژی سبب شده است کسی نسبت به مصرف بالای آن در ایران نگران نباشد. در کارخانه ها و صنایع بزرگ و کوچک به دلیل ارزان بودن انرژی تمایلی برای تغییر ماشین آلات و بروز کردن و مدرن کردن آن وجود نداشته باشد این در حالی است اگر ماشین الات کارخانه ها مدرن شود مصرف انرژی آنها نیز به شدت کاهش خواهد یافت.

روند رو به رشد مصرف بنزین به عنوان یکی از حامل های مهم انرژی در چند سال سبب شد سهمیه بندی به وجود بیاید. دو نرخی کردن قیمت بنزین سبب شد مردم از میزان مصرف خود بکاهند و در نهایت روند شدیدا صعودی مصرف بنزین در چند سال گذشته متوقف شد اگر چه باز هم نسبت به میانگین جهانی آن بالا است.

پایین بودن قیمت بنزین در ایران به نسبت قیمت جهانی آن سبب شده است خودروسازی های بزرگ نیز در زمینه کم مصرف کردن خودروها تلاشی انجام ندهند و در حالی که در خودروسازی های بزرگ دنیا مصرف بنزین بر روی 4 لیتر در 100 کیلومتر است در ایران به حدود 9 لیتر در 100 کیلومتر است.

نگاهی به قیمت های جهانی برق، بنزین، گاز، نفت، آب، و گازوئیل نشان می دهد که دولت ها در ایران یارانه بسیار عظیمی را به این بخش اختصاص می دهند. بدین معنی که حامل های انرژی را با قیمتی بسیار پایین تر در اختیار مصرف کنندگان قرار می دهند و مابه التفاوت آن از جیب دولت پرداخت می شود. از سوی دیگر در موضوعی همچون بنزین نهایت بی عدالتی وجود دارد. خانوارهایی که دارای خودرو سورای هستند با قیمت پایین بنزین به نوعی یارانه دریافت می کنند این در حالی است که خانوارهای فاقد خودرو که قشر فقیر جامعه هستند از این یارانه چیزی نصیبشان نمی شود.

تمامی مشکلات در زمینه مصرف بالای انرژی در ایران در نهایت به طرح هدفمندی یارانه ها منجر شد. طرحی که در آن بر طبق قانون قرار بود در طول پنج سال قیمت ها به میانگین جهانی آن نزدیک شود. نزدیک به سه سال از اجرای طرح هدفمندی می گذرد. در این مدت قیمت حامل های انرژی نیز افزایش یافت. بنزین هم اکنون با دو قیمت 400 تومان سهمیه ای و 700 تومان آزاد در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد. در سایر حامل ها نیز قیمت ها در حال نزدیک شدن به میانگین جهانی آن است.

بالا رفتن قیمت ارز در ایران در دو سال گذشته سبب شده است بنزینی که قبلا با قیمت 1000 تومان وارد کشور می شد هم اکنون به حدود 2500 تومان برسد. اگر چه بخش اعظمی از بنزین مصرفی کشور در داخل تولید می شود اما اگر مبنای قیمت گذاری حامل هالی انرژی نرخ فوب خلیج فارس باشد باید نرخ ها دوباره تغییر کرده و افزایش یابند.

آمارهایی که در ابتدای متن در مورد مصرف انرژی در ایران ارائه شد همگی مربوط به سال 92 است. یعنی قیمت حامل های انرژی به حدی پایین است که کسی برای کاهش مصرف و یا بهینه مصرف کردن تلاشی نمی کند.

همچنین دیدن تعداد بسیار بالای خودروهای تک سرنشین در خیابان نشان میدهد که قیمت بنزین همچنان پایین است و سوزاندن آن برای کسی اهمیت ندارد.

نگاهی به قیمت بنزین در کشورهای مختلف نشان می دهد که چرا معتقدیم قیمت بنزین در ایران پایین است و کسی برای سوزاندن آن نگرانی ندارد.

قیمت بنزین در ترکیه با 1.90 یورو در هر لیتر، گرانترین بنزین در میان کشورهای اروپایی است.

بعد از ترکیه، ایتالیا  با هر لیتر بنزین 1.70 یورو، یونان با قیمت 1.61 یورو، هلند با 1.55 یورو، پرتغال 1.50، ایرلند با 1.50 یورو، دانمارک با 1.49 یورو، آلمان با 1.47 یورو، در رده های بعدی قیمت بنزین در اتحادیه اروپا قرار دارند.

قیمت بنزین در ایالت‌های مختلف آمریکا بین 3.80 تا 4.35 دلار برای هر گالن متفاوت است. هر گالن معادل 3.80 لیتر است.

قیمت های بالا برای بنزین را اگر با دلار 3000 تومانی و یوروی 4000 تومانی محاسبه کنیم به خوبی نشان می دهد که چرا سوخت از ایران به خارج کشور قاچاق می شود و یا اینکه چرا مصرف سوخت در ایران بسیار بالاتر از میانگین جهانی آن است.

سهمیه کردن بنزین طرحی عادلانه برای اقشار مختلف است. اگر چه شاید درآمد سرانه در کشورهای بالا بیشتر از ایران باشد اما نمی تواند دلیلی برای ارزان فروشی بنزین و سایر حامل های انرژی باشد. سهمیه ای کردن بنزین و گازوئیل و تصاعدی کردن میزان مصرف برق، آب و گاز می تواند پایین تر بودن درآمد سرانه در ایران را نسبت به کشورهای دیگر جبران کند.

اینکه 60 لیتر بنزین برای هر خودرو با قیمت 400 تومان در نظر گرفته شود عادلانه است اما باید برای مصارف بیشتر از این میزان قیمت جهانی آن (2500 تومان در هر لیتر)مد نظر قرار گیرد. اگر شخصی به دلیل دارا بودن می خواهد با خودروی سواریش در خیابان بچرخد اشکالی ندارد اما برای مصرف بالاتر از 60 لیتر بنزین در ماه باید قیمت جهانی آنرا بپردازد. در مورد برق و آب و گاز نیز برای یک میزان مشخص که استاندارد جهانی است قیمت پایین تر از میانگین جهانی آن مد نظر قرار گیرد و اگر شخصی در خانه خود استخر دارد باید برای مصرف بالاتر از این میانگین آن، قیمت آزاد آب و گاز و برق را بپردازد.

در نهایت اینکه هدفمندی یارانه ها باید در بخش انرژی با قدرت و فوری به پایان برسد. اختصاص یارانه به بنزین و گاز و برق و آب برای کسانی که مصرف آنها بسیار بالاتر از میانگین مشخصی است ناعدالتی واضح است. خانواده ای که در روستا زندگی می کند بهره ای از یارانه اختصاصی به گاز و بنزین برق و آب نمی برد. چرا که حتی اگر آن خانوار از برق و آب و گاز و حتی بنزین استفاده کند بسیار پایین تر از سایر افراد شهر نشین و یا مرفه جامعه است.

البته با توجه به اینکه قیمت بنزین به نوعی بر سایر کالاها نیز تاثیر گذار است و با افزایش آن سایر قیمت ها نیز افزایش می یابند برای جلوگیری از ایجاد شوک قیمتی پیشنهاد می شود بنزین یارانه ای به ازای هر خودرو ماهانه 60 لیتر با قیمت 400 تومان باقی بماند اما نرخ آزاد آن باید به مراتب بالاتر از 700 تومان کنونی (2500 تومان در هر لیتر) باشد.

مصاحبه با قانون گذاران در زمینه قیمت حامل های انرژی را در اینجا و اینجا بخوانید.