چه کسانی از حذف شبنم سود می‌برند؟

گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ اگر از تولیدکنندگان ایرانی بپرسند مهمترین مشکل شما در حال حاضر چه چیزی است، بی گمان در پاسخ خواهند گفت: واردات کالای خارجی مشابه تولید داخلی، آن هم به صورت قاچاق.

قاچاق کالا سالیان متمادی است که بر تولید ایران سایه انداخته و حتی می توان گفت سبب ورشکستگی بسیاری از تولیدکنندگان شده است. در همین سال ها راه های فراوانی برای جلوگیری از ورود کالای قاچاق به کشور اجرایی شد؛ از افزایش تدابیر حفاظتی در مرزها گرفته تا برخورد با فروشندگان کالای قاچاق در داخل، اما اگر امروز سری به بازار بزنید می توانید به راحتی کالاهایی را مشاهده کنید که از مبادی غیر مجاز وارد شده و به نوعی قاچاق شده است.

گفته می شود سالانه بالغ بر 20 میلیارد دلار کالای قاچاق وارد کشور می شود، از سوی دیگر بنا بر گزارش ها در ازای هر 10 هزار دلار واردات، یک نفر در کشور بیکار می شود؛ با این گزارش تکان دهنده می توان عمق فاجعه را دید.

سرانجام سال گذشته وزارت صنعت، معدن و تجارت عنوان کرد که برای مقابله با ورود کالای قاچاق بهترین راه ناتوانی در فروش کالا و شناسایی سریع آن است؛ بدین معنا که اگر کالای قاچاق به راحتی شناسایی شود فروش آن سخت خواهد شد.

به همین دلیل با پیشنهاد و پیگیری ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، وزارت صنعت طرحی را با نام شبنم به مرحله اجرا درآورد. شبنم که همان شبکه بازرسی و نظارت مردمی است بر پایه گزارش های مردمی استوار است و در آن مردم به راحتی می توانند تنها با داشتن یک گوشی تلفن همراه از اصالت و قاچاق نبودن کالا آگاهی یابند.

شبنم یک بارکد دو بعدی است که بر روی کالاهای اصلی چسبانده می شود. شناسایی کالای اصلی از تقلبی با یک گوشی تلفن همراه که نرم‌افزار مربوطه در آن نصب شده‌ باشد، قابل انجام است.

روش‌های دیگر برای اطمینان از اصالت کالا، پیامک کردن کد مندرج در برچسب شبنم، استفاده از تلفن گویا و درگاه اینترنتی این سامانه‌ است.

این طرح چند ماهی است که اجرایی شده و طبیعتاً همانند هر طرح دیگری دارای معایب است که باید به مرور زمان رفع شود. فروش بدون مجوز و آسان آن در بازار اصلی ترین مشکل این طرح است. این برچسب ها به راحتی توسط مغازه داران خریداری شده و بر روی کالاها چسبانده می شود.

مشکل دیگر این طرح از دید فعالان اقتصادی تاخیر در ترخیص کالا از گمرک است. به گفته آنها، نصب بارکدهای دو بعدی علاوه بر آن که هزینه های سرباری را بر قیمت کالای وارداتی اضافه می کند، ترخیص محموله های وارداتی را نیز به پروسه طولانی تری می برد که بعضاً تا 15 روز ادامه دارد.

اما از مزایای این طرح که بسیار بیشتر از معایب آن است می توان به مواردی همچون احراز اصالت و جلوگیری از ورود کالای غیرمجاز و قاچاق به زنجیره تأمین، ایجاد زمینه برای تکمیل و استفاده از کاتالوگ الکترونیکی کالا، فراهم کردن زمینه ردیابی کالاها و افزایش فروش تولیدکنندگان و واردکنندگان رسمی اشاره کرد و از تمامی این موارد مهمتر، کمک به تولیدکنندگان و اشتغال جوانان ایرانی است که وجود این طرح را لازم می دانیم.

حدود دو هفته قبل اظهارنظری از سوی وزیر صنعت، معدن و تجارت در رسانه ها منتشر شد مبنی بر اینکه شبنم و ایران کد حذف می شود.

نعمت‌زاده در این اظهارنظر که در یک برنامه زنده تلویزیون اعلام شد، گفت: طرحی نظیر ایران کد تنها باعث افزایش بروکراسی در کشور می‌شود؛ او همچنین در خصوص طرح شبنم هم دقیقاً این عبارت را به کار برد که طرح شبنم به کالای قاچاق رسمیت می‌بخشد.

طبیعتاً در اجرای این طرح نواقصی وجود دارد که اگر آن نواقص برطرف نشود شاید به نوعی با استفاده از حفره های اطلاعاتی بتوان به کالای قاچاق رسمیت بخشید، اما این نقص نمی تواند دلیلی برای حذف کامل طرح شبنم شود.

شفافیت اقتصادی لازمه هر اقتصاد موفق و توسعه یافته ای است و از مواردی است که دولت یازدهم از روزی که روی کار آمده بر آن تاکید می کند.

وجود شفافیت اقتصادی منافع جامعه را تامین و عدم شفافیت، منافع برخی افراد را تامین می کند. حال باید پرسید چه کسانی به دنبال حذف طرح شبنم که شفافیت به دنبال دارد، هستند؟

مهمترین گروهی که از عدم شفافیت سود می برند قاچاقچیان کالا هستند؛ افرادی که از این طریق میلیون ها و میلیاردها تومان ثروت بدست آورده اند؛ گروهی که بیکار شدن جوانان ایرانی برای آنها اهمیتی ندارد.

واردکنندگان کالا گروه دومی هستند که از حذف طرح شبنم سود می برند. بسیاری از تجار و بازرگانان هر کالایی را که در آن سودی وجود داشته باشد، وارد می کنند؛ کالاهای بدون اصالتی که نظارتی هم بر روی واردات آن وجود ندارد، کالایی که مشابه داخلی آن تولید می شود و کالایی که با کیفیت درجه سوم و چهارم در کشوری همچون چین و هند تولید شده و وارد می شود.

این دو گروه مهمترین منفعت طلبان حذف طرح شبنم و ایران کد هستند. حال باید دید آیا فشاری از سوی این گروه بر وزارت صنعت، معدن و تجارت وارد می شود؟

اگر نگاهی به لوازم و وسایل اطراف خود بیندازیم کالاهی وارداتی بسیاری می بینیم که به نوعی دارای بارکد مخصوص کشور تولیدکننده هستند؛ این بارکد که مربعی شطرنجی رنگ است نشان دهنده تاریخ تولید، کشور تولیدکننده و ... است.

تصویر زیر باطری یک لپ تاپ وارداتی است که این بارکد بر روی آن نصب شده است.

بنابراین در کشورهای دیگر نیز این بارکد وجود دارد و موضوعی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت و یا آن را به طور کامل حذف کرد.

در نهایت اینکه از وزارت صنعت انتظار می رود در زمینه شفافیت اقتصادی و شفافیت اطلاعاتی که به حذف رانت، فساد اقتصادی، قاچاق و ... کمک می کند، طرح هایی همانند شبنم و ایران کد را با جدیت پیگیری کند و در جهت رفع نواقص آن گام بردارد تا شاهد جولان کالاهای قاچاق در بازار و مغازه ها نباشیم و از همه مهمتر راه را برای اشتغال جوانان ایرانی هموار کنیم.