فخرفروشی دلیل عمده گرایش به مصرف کالای خارجی در کشور است

به گزارش گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»، برنامه این هفته برنامه پایش با محوریت این موضوع بود که چرا بعضی از هموطنان اصرار دارند به هر قمیت که شده, هنگام خرید, برند خارجی بخرند؟ چرا حضور برندهای خارجی در بازار ایران بیشتر شده است.

 سوال نظر سنجی این برنامه این بود: به نظر شما چرا با وجود کیفیت برابر برخی کالاهای ایرانی و خارجی، چرا بعضی هموطنان، کالای خارجی را ترجیح می‌دهد؟1- تبلیغات 2- فخر فروشی

ناصر فکوهی، جامعه شناس و استاد دانشگاه با حضور در این برنامه به تحلیل گرایش هموطنان به خرید کالاهای خارجی پرداخت.

وی با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد تبلیغات در استفاده کالای خارجی نقش بیشتری داشته باشد گفت: زمانی که می‌گوییم کالای ایرانی و خارجی. این ذهنیت بروز می‌کند که فرد می‌داند  کالا ایرانی است یا خارجی. در صورتی که سیستم اقتصادی جامعه به گونه ای است که یک کالا در چند نقطه از جهان تولید می‌شود.

 فکوهی ادامه داد: اگر نگاه تاریخی داشته باشیم به اینکه چرا تمایل مردم به خرید کالای خارجی بیشتر است بیراهه نیست. بخشی از این تمایل به منشا رابطه ما با خارج از کشور ارتباط دارد. در سیستم‌های جدید عدم روابط مناسب دچار ایجاد تناقض شده است. از یک طرف مردم بیش از حد به خود اعتماد دارند و از طرفی مشاهده می‌کنیم که دیگران را بالاتر از خود می‌دانند و این نشان دهنده تضاد است.

 این جامعه شناس تاکید کرد: رفتار عقلانی در تعاملات مردم دیده نمی‌شود. یعنی خود را برتر از سایر ملت‌ها می‌دانند یا به خود اعتماد ندارند. مثلا در استفاده از برند خارجی خود را پایین‌تر می دانیم.

 وی ادامه داد: در مورد مصرف فخر فروشانه یا مصرفی که برای نمایش است به گروهی از کالاها بستگی دارد. کالاهایی مانند خودرو کالایی که فرد می‌تواند با آن فخر فروشی کند و بیان کند که کالای خارجی دارد.

فکوهی بیان کرد: اختلاف طبقاتی و درآمد در جامعه و هر چقدر فاصله بیشتر شود، فاصله فخرفروشی بیشتر می‌شود. پایه متعادل هر جامعه قشر متوسط هستند که میزان مصرف آنها در فخر فروشانه است و نه شکل خاصی دارد. اما زمانی که این فاصله زیاد می‌شود نوع مصرف گرایی اشراف گرا پیش می‌آید که ریشه آن مصرف نمایشی را درجامعه افزایش می‌دهد.

 وی در پاسخ به این سوال که چرا فخر فروشی در جامعه در حال گسترش است گفت:بخش زیادی از پاسخ این سوال در فرآیندی است که ثروت در جامعه ایران تولید شده است و هنوز هم در حال تولید است. یعنی کسانی که خیلی سریع بدون زحمت پولدار می‌شوند و به نوعی هم هیچ اعتمادی به این ندارند که این پول برایشان باقی بماند به همین دلیل به دنبال نمایش دادن پول و ثروت خود هستند.

 فکوهی اظهار کرد: مانند این را در روسیه که نو کیسه‌ها به وجود آمدند مشاهده شد و مصرف اجناس لوکس به شدت افزایش یافت چرا که آنها افرادی بودند که مدت‌های زیادی محروم بودند و در حال حاضر که پول ساده‌ای به دست آنها رسیده بود به دنبال خودنمایی بودند.

 این جامعه شناس با تاکید بر اینکه هر فردی که به سادگی پول به دست آورده باشد به سادگی آن را خرج می کند تاکید کرد:این مسئله می تواند به عنوان یک فرهنگ نسل به نسل منتقل شود. در ایران برخلاف سایر جوامع پول در یک خانواده به راحتی خرج می شود. خودنمایی از طریق نسل دوم آسیب بدتری است.

 وی گفت: نوکیسه‌گی در بدترین شکل در ایران دیده می‌شود که سرپرست خانواده علاوه بر اینکه به راحتی پول را خرج می کند این پول را در اختیار فرزندانش هم قرار می‌دهد و در نهایت تبدیل به یک آسیب عمومی می‌شود و در سیستم اجتماعی به سمت پول درمانی رفته‌ایم. یعنی پول به قدری در خانواده‌ها اهمیت پیدا کرده است که احساس می‌کنیم جنبه درمانی پیدا کرده است.

 فکوهی افزود:سرمایه داری صنعتی که بعد از جنگ جهانی دوم ضربه خورد و سرمایه داری پولی نیز بحث مهمی است . در حال حاضر سرمایه داری پولی است که در سطح جهان مصیبت بزرگ را ایجاد کرده و کشورهای صنعتی را به ورشکستگی نزدیک کرده است. من در جامعه شرایطی را نمی‌بینم که سیستم‌های اجتماعی به سمت حمایت از تولید کننده بروند.

 وی با بیان اینکه پول در تمام شرایط نقش انحرافی دارد گفت: این تولید‌کننده است که به واسطه ایده، خلاقیت و ابتکار او باید حمایت شود. با تزریق پول در سیستم‌های اجتماعی در گام اول و در کوتاه مدت می توان آرامش را منتقل کرد اما ضربه‌های آن پس از آن ایجاد می شود.

فکوهی اظهارکرد: در حال حاضر استفاده از یک وسیله لوکس در جامعه ما احترام اجتماعی ایجاد می‌کند و متاسفانه این مسئله نوع رفتار فرد مقابل را تغییر می دهد. در حالی که در سیستم اروپایی و آمریکایی این چنین نیست. مگر اینکه فرد در یک سیستم مدیریتی مطلوب باشد.

این جامعه شناس  تاکید کرد: ملی گرایی در دوره ای خاص در کشورهای صنعتی در قرن 19 و ابتدای قرن 20 اوج گرفت امادر کشورهای جهان سوم و کشورهای دیگر که وارد دنیای صنعتی شدند بعد از جنگ جهانی دوم این اتفاق افتاده است. اما جهانی شدن به طور کلی مسئله را تغییر داده است و امروز افراد بیشتر جهانی فکر می کنند. اگر تا 30 سال گذشته بحث ملی گرایی اهمیت داشت امروز بحث جهانی شدن مطرح است.

 وی تصریح کرد: علاوه بر جهانی شدن هویت‌های محلی هم نیز برای مردم حائز اهمیت است. بحث جهانی از آن جهت اهمیت دارد که ما خود را متعلق به جهانی می‌دانیم که تمام نقاطش به هم متصل است در نتیجه استفاده از گفتمان ملی گرا به صورت انحصاری امکان پذیر نیست و حتی در کشورهای اروپایی دیگر دیده نمی‌شود.

فکوهی با تاکید بر اینکه ملی گرایی باید افزایش یابد گفت: زمانی که ما در حال سپری کردن و ساختن دولت ملی هستیم باید برای ایجاد آن تلاش کنیم و باید ملتی قدرتمند را بسازیم.

وی بیان کرد: سیستم سرمایه داری ما بهره گرفته از الگوی آمریکایی از نوع "بد" حرکت کرده است. چون آمریکا هم تا سال 1370 این چنین نبود و قبل از جنگ جهانی دوم متفاوت بود و به سمت سیستم کینزی رفت. منظور از این سیستم این است که طبق متوسط را بزرگ نماید. متاسفانه ما بین دو حس در تناقض هستیم باید به واقع بینی برگردیم.

 فکوهی تاکید کرد: از لحاظ اقتصادی این نیست که همه وسایل را ایرانی مصرف کنیم. در جامعه شناسی اقتصادی هم این تاکید وجود ندارد. باید برتری نسبی را رعایت کنیم. هر کشوری در برخی از کالاها برتری دارد. ما دو بخش بزرگ اقتصادی داریم که نسبت به سایر کشورها در آن برتری داریم که این دو بخش شامل انرژی و توریسم و تراوری که به راحتی می‌توان از این بخش‌ها نهایت استفاده را برد.

نتایج نظر سنجی در برنامه این بود که بیش از 60 درصد مردم به فخرفروشی و حدود 39 درصد به نقش تبلیغات در استفاده از کالای خارجی رأی دادند.