خدادوست در گفتگوی تفصیلی با «خبرگزاری دانشجو»:
گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ با این که کشورمان از نظر غذای گیاهی و تنوع زیستی دارای 11 اقلیم از 13 اقلیم شناخته شده جهانی است و تحقیقات نشان داده که بیش از 2300 گونه از گیاهان کشور دارای خواص دارویی، عطری و ادویه ای هستند، ولی استفاده از این ظرفیت در زمینه درمان و پیشگیری از بیماری ها همچنان در کشور مغفول مانده است؛ این در حالی است که در اکثر کشورهای توسعه‌یافته، طب سنتی در ابعاد مختلف تحت حمایت دولت قرار گرفته و سهم خوبی از تأمین سلامت مردم را در سیستم سلامت کشور به‌عهده گرفته است.
در سال 86، رهبر معظم انقلاب بر این قضیه تاکید کردند و خطاب به رییس جمهور وقت فرمودند: «جناب آقاي رئيس جمهور محترم! اين گياهان دارويي و طب سنتي از جمله كارهايي است كه می تواند باب جدیدی در مسائل کلان مربوط به بهداشت و درمان بگشاید. توجه و اهتمام جنابعالي در اين كار بسيار مفيد خواهد بود ان‌شاء الله»
پس از آن بود که معاونت طب سنتی در وزارت بهداشت ایجاد شد و به فعالیت پرداخت. اما باز هم آنگونه که باید و شاید به این امر مهم در سال های اخیر پرداخته نشد.
چندی پیش که سیاست های کلی در حوزه سلامت از طرف رهبر انقلاب ابلاغ شد، یکی از بندهای مفصل آن به طب سنتی اختصاص داشت و در آن تاکید شده بود که از ظرفیت های طب سنتی در درمان بیماری ها و خودمراقبتی استفاده شود.
ابلاغ سیاستهای کلی درخصوص طب سنتی به رهبر انقلاب محدود نشده و سند راهبردي ملي توسعه علوم و فناوري گياهان دارويي و طب سنتي به عنوان اولين سند بالادستي در حوزه گياهان دارويي و نقشه راه توسعه اين حوزه تیرماه 92 در شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب نهايي رسيد.
در این بین، برخی معتقدند که معاونت طب سنتی وزارت بهداشت، یک معاونت پویا و کارآمد نیست و به فعالیت های آن خوشبین نیستند. این که طی هفت-هشت سال گذشته، این معاونت نتوانسته راهکارهای مناسبی برای ترویج این طب در جامعه ارائه دهد، یکی از آن دلایلی است که منتقدین این معاونت در اثبات مدعایشان مطرح می کنند.
برای روشن شدن این مطلب و اطلاع از فعالیت های معاونت طب سنتی وزارت بهداشت، با معاون وزیر بهداشت در حوزه طب سنتی به گفت و گو نشستیم.
دکتر خدادوست دارای مدرک دکترای طب سنتی است و پیش از این رئیس مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی بود.
خبرگزاری دانشجو: کمی از تاریخچه ی طب سنتی در جهان بگویید. این که آیا این طب در کشورهای دیگر هم مورد پذیرش است یا صرفا مربوط به کشورهاییست که پیشینه ی این طب را دارند؟
دکتر خدادوست: سازمان جهانی بهداشت استفاده از طب سنتی و مکمل در کنار طب نوین را جزء تکالیف 30 سال پیش کشورهای عضو قرار داده است؛ جالب این است که در استراتژی سازمان جهانی بهداشت که برای 2005-2002 نوشته شده بود، به کشورها توصیه شد که تا پایان سال 2007 خدمات طب سنتی کشور خود را در نظام سلامت ادغام کنند.
در مقدمه استراتژی که برای سال 2014 تا 2023 نوشته شده است، تاکید شده که بعد از نوشتن استراتژی سال 2005- 2002، تحلیل صورت گرفت و نتیجه آن چنین بود که رویکرد و خواست مردم به استفاده از خدمات طب سنتی و مکمل بیشتر شده است در استراتژی قبلی اشاره شده که طب سنتی بیشتر در درمان بیماری های مزمن کاربرد دارد، لیکن در این تحلیل به این نتیجه رسیدند که طب سنتی در امر پیشگیری نیز موثر است، فلذا بنا به درخواست کشورهای عضو برای تسهیل ادغام خدمات طب سنتی در نظام سلامت استراتژی 2023-2014 نوشته شد.
در کشور ما علی رغم قدمت چند هزار ساله طب سنتی و با وجود اینکه طب سنتی ما یک مکتب طبی است یعنی روش تشخیصی مستقلی داشته و به خصوصیات منحصر به فردی به نام مزاج در افراد قائل است ( متأسفانه در کتاب های آنان از این طب به نام طب یونانی نام برده شده و البته در کتاب هاریسون از 2012-2008 این امر اصلاح شده و به اقتباس طب یونانی از طب ایرانی اشاره شده است) با این وجود و با التفات به ریشه دار بودن طب سنتی در فرهنگ وباور مردم هنوز خدمات طب سنتی در نظام سلامت ادغام نشده است.
خبرگزاری دانشجو: با توجه به این که معاونت طب سنتی از معاونت های نوپای وزارت بهداشت است و خیلی ها با این معاونت آشنایی ندارند، کمی از اقدامات معاونت طب سنتی وزارت بهداشت بگویید.
دکتر خدادوست: اقدامات زیادی انجام شده است. مثلا از سال 86 دانشکده های طب سنتی ایجاد و متخصصین تربیت شدند و این رشته نهادینه شد، در نتیجه بستر لازم فراهم شده است و اکنون باید خدمات تائید شده طب سنتی که بخش عمده آن به اصلاح سبک زندگی می پردازد، را در سیستم شبکه بهدشت و درمان کشور ادغام کرد تا مردم سبک زندگی خود را بر اساس آموزه های طب سنتی اصلاح کنند.
برای بهورزها، کارشناسان مراکز بهداشتی و درمانی و پزشکان عمومی بسته های آموزشی آماده شده است؛ این بسته ها باید در سیستم آموزش داده شود و یکسری گیاهان دارویی و داروهای گیاهی پرمصرف و مفید و بی ضرر را در شبکه بهداشت و درمان کشور وارد کنیم تا فرصت جدیدی در عرصه سلامت و درمان برای پزشک ایجاد شود و پزشک از این ظرفیت استفاده کند.
هدف معاونت طب سنتی این است که این ظرفیت را ایجاد کند؛ اگر چه در سال هایی که وزارت بهداشت به عنوان متولی سلامت کشور به بحث طب سنتی ورود نکرده بود، ولی این خدمات طب سنتی ارائه می شد؛ ارائه این خدمات به خواست مردم بوده است؛ قطعا در وزارت بهداشت نیاز است که یک متولی برای ساماندهی به این خدمات وجود داشته باشد.
وظیفه متولی سلامت کشور این است که خدمات ایمن را برای دسترسی مردم تسهیل کند؛ برای دسترسی آسان نیاز است متولی وجود داشته باشد و با این رویکرد این امر به وجود آمد؛ امیدوارم با تعامل منطقی با سایر بخش های وزارت خانه بتوانیم تکالیف خود را انجام دهیم.
در برنامه 4 ساله طب سنتی هر 4 بخش آموزش تخصصی و عمومی، پژوهش، بهداشت و درمان دیده شده و سازمان دهی شده است؛ ارائه توصیه ها و تدابیر اصلاح سبک زندگی با رویکرد طب سنتی نیز از جمله برنامه های 4 ساله طب سنتی است؛ امیدواریم با تعامل منطقی با سایر بخش های حوزه سلامت بتوانیم این برنامه ها را به اجرا برسانیم.
خبرگزاری دانشجو: طی این چند سال همواره مقابله هایی که از سوی مراکز دولتی با طب سنتی انجام می شد به طور مثال ممنوع شدن حجامت در یک دوره از سوی سیاستگزاران حوزه سلامت را چگونه توجیه می کنید؟
دکتر خدادوست: طب سنتی مساوی با حجامت نیست، حجامت یکی از روشهای درمانی در طب سنتی است که انجام آن اندیکاسیون مشخص وشرایط خاصی دارد که با تشخیص پزشک طب سنتی و رعایت ضوابط مربوطه باید انجام شود، اینکه برای هر مراجعه ای حجامت شود این اصلا با مبانی طب سنتی همخوانی ندارد؛ اساسا˝ بیشترین پیام طب سنتی اصلاح سبک زندگی است؛ مردم باید آموزش ببیند که چگونه زندگی کنند تا سالم بمانند.
شش اصل برای سالم زندگی کردن مردم در طب سنتی وجود دارد؛ آب و هوا، خوردنی ها و آشامیدنی ها، خواب و بیداری، فعالیت های بدنی و ورزش، دفع مواد زائد و پاک سازی بدن، حالات روانی، این شش اصل هستند که حکیمان ما به آن اشاره داشتند تا به مردم آموزش داده شود و مردم زندگی و در نتیجه جامعه سالم داشته باشند.
باید به مردم آموزش داده شود که چه بخورند و چه زمانی بخورند، به چه صورت بخوابند و چه زمانی بخوابند و بیدار شوند و...؛ سبک زندگی جامعه ما خراب شده است که این همه بیماری افزایش یافته است؛ ابو علی سینا در 1000 سال پیش می گفت از این شش اصل مهم ترین اصل حفظ تندرستی ورزش است، زندگی ماشینی و بدون تحرک امروزی که است با حفظ سلامتی منافات دارد طب سنتی که ما معتقد هستیم باید اصول حفظ تندرستی و سبک زندگی را برای مردم نهادینه کند.
به هر حال باید توجه داشت تمام طب سنتی حجامت نیست؛ این امر باعث می شود برخی پزشکان موضع گیری کنند.
خبرگزاری دانشجو: به عنوان مسئول در این حوزه گمان نمی کنید همچنان مقابله بین طب سنتی و طب نوین وجود دارد و این مقابله باعث شده تا طب سنتی جایگاه خودش را به دست نیاورد؟ این که مثلا پزشکان طب نوین، درمان ها و پیشگیری های طب سنتی را قبول نداشته باشند یا بالعکس؟
دکتر خدادوست: بله متاسفانه مقابله آشکاری بین طب سنتی و طب نوین در کشور وجود دارد؛ لکن بیشترین علت این است که جامعه پزشکی ما طب سنتی را نمی شناسد؛ به مدت 150 سال استفاده از طب سنتی در دانشگاه های ما ممنوع شده بود، طبیعی است که وقتی آموزش های پزشک بر اساس منابع طب نوین است و طب سنتی را نمی شناسد در نتیجه با آن مقابله می کند.
به نظر من این مقابله از روی عناد نیست؛ این مقابله از عدم آگاهی از ظرفیت های طب سنتی است؛ اگر ظرفیت های طب سنتی را به درستی به مردم و جامعه پزشکی معرفی کنیم و افراط و تفریط نداشته باشیم، برخورد درستی با طب سنتی خواهد شد و کمک نیز می کنند؛ کما این که در سال های اخیر این اتفاق افتاد، با معرفی طب سنتی برخی به این طب علاقه مند شدند و از این ظرفیت استفاده می کنند.
اگر اثبات هر چیز نیاز به مستند دارد رد هر چیز نیز نیاز به مستند دارد پس نباید به راحتی آن را رد کرد؛ اعتدال باید رعایت شود و به دور از هر گونه تعصب ظرفیت های طب سنتی را بشناسیم و بشناسانیم و از این ظرفیت در نظام سلامت استفاده کنیم؛ از این امر به زیبایی، عالمانه و هوشمندانه در شش بند در سیاستهای سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری نیز اشاره شده است، که من گمان می کنم تکلیف همه ما مخصوصا متولیان امر سلامت مشخص شده است.
باید برای بازشناسی، تبیین، ترویج توسعه و نهادینه سازی در یک روش معقول و به دور از هر گونه افراط و تفریط اقدام صورت گیرد و این امر یک تکلیف است.
خبرگزاری دانشجو: در حال حاضر در وزارت بهداشت، رویکرد مناسبی در این زمینه وجود دارد؟ آقای هاشمی، وزیر محترم بهداشت دید مثبتی به این معاونت دارند؟
دکتر خدادوست: دکتر هاشمی اعتقاد راسخ به استفاده از ظرفیت های طب سنتی در نظام سلامت دارند؛ دکتر هاشمی در چندین نوبت صراحتا اعلام کردند که به طب سنتی اعتقاد دارند و موثر بودن آن را باور دارند و معتقد هستند در این امر بسیار عقب هستیم و باید بیشتر تلاش شود.
باید باقی حوزه های درگیر در امر سلامت را هم به قناعتی برسانیم تا بتوانیم این ظرفیت را وارد نظام سلامت کنیم و از آن استفاد کنیم.
خبرگزاری دانشجو: آیا طب سنتی با طب ایرانی- اسلامی تفاوت دارد؟
دکتر خدادوست: طب سنتی یا طب ایرانی-اسلامی فرقی ندارد؛ طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت طب سنتی طبی است که نسل به نسل در جامعه ای انتقال یافته و از آن استفاده می شود و اگر چنین قدمتی نداشته باشد و به عبارتی وارداتی باشد طب مکمل نامیده می شود؛ برخی از اساتید می گویند به جای طب سنتی از طب ایرانی-اسلامی استفاده کنیم، کلیات این امر یکی است و فقط لفظ متفاوت است.
خبرگزاری دانشجو: تاکنون به چه اندازه بار مالی ناشی از استفاده داروهای شیمیایی کاهش یافته است؟ تا چه اندازه بار مراجعه بی مورد به پزشکان تشخیصی و تخصصی درمانی کم شده؟
دکتر خدادوست: این امر حداقل است؛ باید از ظرفیت باور مردم استفاده درست کنیم؛ لازمه این ادغام با این رویکرد، یعنی استفاده از طب سنتی در نظام سلامت داشتن یک ساختار در تشکیلات وزارتخانه است اگر ما بخواهیم طب سنتی را صرفا در سطح دانشگاه پیش ببریم شاید دانشکده های طب سنتی کفایت کند! اما اگر قرار باشد خدمات طب سنتی را در سیستم شبکه بهداشت و درمان کشور ادغام کنیم باید در ستاد وزارت بهداشت به عنوان متولی سلامت کشور، یک ساختار وجود داشته باشد؛ در سال گذشته این ساختار ایجاد شد، ما علیرغم محدودیت های منابع در این فرصت اقدامات اولیه ای برای تسهیل ادغام خدمات طب سنتی انجام داده ایم.
اگر طب سنتی که ریشه در باور مردم ما دارد در نظام سلامت ادغام شود، قطعا به اقتصاد سلامت ما کمک خواهد شد.
خبرگزاری دانشجو: اشاره ای به تاسیس دانشکده های طب سنتی داشتید. تعداد دانشجویان در این رشته چقدر است؟
دکتر خدادوست: 7 دانشکده مصوب طب سنتی داریم که در دانشگاه های تهران، شهید بهشتی، مشهد، یزد، بابل، شاهد و کرمان قرار دارد؛ 298 دانشجو در حال تحصیل داریم و 48 نفر فارغ التحصیل رشته طب سنتی هستند، 54 نفر داروساز در حال تحصیل در حوزه طب سنتی داریم، 15 نفر داروساز فارغ التحصیل هستند، در تاریخ علوم پزشکی نیز 35 نفر در حال تحصیل هستند.
با این وجود با حمایت هایی که از سوی متولیان سلامت انجام شد، در سال 86 پذیرفته شد که طب سنتی به عنوان یک رشته تخصصی باشد و وارد دانشگاه ها شود ولیکن هنوز در نظام سلامت ادغام نشده است.
خبرگزاری دانشجو: برای گسترش این امر در دانشگاه ها چه برنامه هایی دارید؟
دکتر خدادوست: در برنامه 4 ساله پیش بینی کردیم؛ در 10 قطب منطقه ایی کشور دانشکده طب سنتی داشته باشیم و در نیروهای مسلح از سوی ارتش درخواست داریم که دانشکده طب سنتی ایجاد کنیم و ما نیز در برنامه خود این امر را مورد توجه قرار داده ایم.
در 9 دانشگاه دیگر نیز رشته طب سنتی مصوب داریم؛ در این دانشگاه ها به تدریج با افزایش تعداد هیات علمی، امکان گرفتن دانشجو نیز فراهم می شود.
خبرگزاری دانشجو: معاونت برای به روز رسانی علم طب سنتی به دانشکده ها کمک می کند؟
دکتر خدادوست: ما از منابع قدیم به عنوان پایه استفاده می کنیم؛ وظیفه دانشکده های طب سنتی این است که آن علوم را با علوم نوین در یک تعامل منطقی ظرفیت سازی کنند.
خبرگزاری دانشجو: برای ساماندهی فعالان و پزشکان این حوزه معاونت چه کاری انجام می دهید؟
دکتر خدادوست: در گذشته مصوبه ای وجود داشت که بر اساس آن یکسری پزشکان متخصص طب سنتی و یکسری پزشکان دوره دیده تعریف شده بود؛ با لغو این مصوبه تدبیر دیگری اندیشیده شد تا بتوانیم تعیین کنیم کسانی که خدمات طب سنتی می دهند، تا چه حدی مجاز هستند به عنوان پزشک این خدمات را ارائه دهند.
بسته به میزان آگاهی و دانش پزشکان از طب سنتی، بتوانند این خدمات را تا سطح تعریف شده ای ارائه دهند و مجاز باشند تا مشکلی ایجاد نشود.
خبرگزاری دانشجو: برخوردی تا کنون صورت نگرفته است؟
دکتر خدادوست: اتفاق نیفتاده است؛ در هر رشته ای افراد شیاد وجود دارد، لازمه مقابله با آن همین ساماندهی خدمات است؛ وقتی محدوده خدمات برای افراد و پزشکان تعیین شود مجازند تا آن حد خدمات را ارائه دهند.
خبرگزاری دانشجو: آیا استفاده از طب سنتی می تواند هزینه های بیمار را کم کند؟
دکتر خدادوست: واقعیت این است که اگر سفارش بوعلی و رازی را گوش دهیم طب سنتی ارزان است چرا که تا حد امکان باید با اصلاح سبک زندگی بیمار را درمان کرد؛ رازی می گوید تا جائی که امکان دارد بیمار را با غذا درمان کنید؛ اگر راه نداشت داروی مفرده و اگر باز راه نداشت داروی مرکب استفاده شود.
اگر اصول و مبانی درمان طب سنتی را رعایت کنیم قطعا طب سنتی برای مردم ارزان خواهد بود.
خبرگزاری دانشجو: در حال حاضر طب سنتی تحت پوشش بیمه نیست. فکر نمی کنید یکی از اقدامات معاونت می تواند فعالیت در این زمینه برای تحت پوشش قرار دادن داروهای طب سنتی باشد؟
دکتر خدادوست: دردرجه اول باید خدمات طب سنتی تعرفه گذاری شود که سال گذشته این کار انجام شد ولیکن با تغییر دولت از دستور کار خارج شد؛ این امر در حال بازبینی است تا تعرفه ها بازبینی شود و دوباره در دستور کار قرار گیرد و این که برخی از این خدمات تحت پوشش بیمه قرار گیرد مرحله بعدی کار هست که باید پیگیری شود.
خبرگزاری دانشجو: به عنوان سوال آخر، آیا خوش بین هستید به این که معاونت بتواند در پیشرفت و دسترسی راحت مردم موثر باشد؟
دکتر خدادوست: خوش بین هستم چرا که مردم اعتقاد و باور دارند؛ وقتی مردم باور دارند وظیفه ما است که این خدمات را ارائه دهیم و به درستی معرفی کنیم؛ از سوی اسناد بالادستی نیز به ما تکلیف شده است که از جمله می توان به ماده 34 قانون برنامه پنجم توسعه، سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، سیاست های کلی سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری و... اشاره کرد. به شرط حمایت دولت و در اختیار گذاردن منابع کافی توسعه منطقی و قابل قبولی خواهیم داشت. انشاءالله.
ارسال نظرات