افزایش تحریم‌ها، توقعات بیشتر و لحن توهین‌آمیزتر امریکا بعد از مذاکرات

به گزارش گروه سیاسی «خبرگزاری دانشجو» شنبه هفتم شهریورماه جاری، دولت آمریکا برای چندمین بار در یک سال اخیر، تعدادی از افراد و شرکت‌های ایرانی و غیر ایرانی را در فهرست تحریم‌های خود علیه کشورمان قرار داد. این در حالی است که طبق توافق ژنو قرار بود تحریم جدیدی علیه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان وضع نشود. اما چندی پیش رهبر انقلاب با اشاره به این رویه‌ی آمریکایی‌ها، «مذاکره با آمریکا» را در برطرف شدن این مسأله بی‌فایده دانستند:

"در یک سال اخیر بخاطر مسائل حساس هسته‌ای و تجربه‌ای که مطرح شد انجام بشود، بنا شد مسئولان تا سطح وزارت خارجه تماس‌ها، نشست‌ها و مذاکراتی داشته باشند اما از این ارتباطات نه تنها فایده‌ای عاید نشد بلکه لحن آمریکایی‌ها تندتر و اهانت‌آمیزتر شد و توقعات طلبکارانه‌ی بیشتری را در جلسات مذاکرات و در تریبون‌های عمومی بیان کردند… آمریکایی‌ها نه تنها دشمنی‌ها را کم نکردند بلکه تحریم ها را هم افزایش دادند."

الف. افزایش تحریم‌ها

یکی از مهم‌ترین دلایل ورود ایران به مذاکره با گروه موسوم به ۱+۵، تلاش برای گرفتن بهانه از طرف غربی که منجر به اعمال تحریم‌های یک‌جانبه یا بین‌المللی علیه اقتصاد کشورمان شده است، بود. در این راستا توافقنامه‌ی ژنو حاوی برخی تعهدات غربی‌ها جهت برداشتن تحریم‌ها یا عدم افزایش آن‌هاست. این بند طبعاً مهم‌ترین بخش این توافقنامه و مورد توجه طرف ایرانی بوده است و به عنوان دستاورد اصلی آن به حساب می‌آید.

اما یکی از اصلی‌ترین رویکردهای تبلیغاتی طرف غربی در طول مذاکرات، تغییر دادن محور مذاکرات از «تحریم‌ها» به «مسأله‌ی هسته‌ای» کشورمان بوده که این موضوع باید حتماً مورد توجه مسئولان قرار بگیرد. به این ترتیب طرف غربی، «تعلیق» بخشی از تحریم‌ها و قبول بخشی از برنامه‌ی هسته‌ای کشورمان را به عنوان امتیاز اصلی واگذارشده وانمود می‌کند، اما در عین حال، اهرم فشار اصلی -یعنی تحریم‌ها- را همچنان حفظ می‌کند. به این ترتیب آنها در جهت فریب افکار عمومی مردم کشور ما تلاش می‌کنند که چنین توافقی را به عنوان یک توافق سخاوتمندانه از سوی خودشان معرفی کنند.

اما آیا طرف غربی پس از توافقنامه‌ی ژنو به تعهداتش در قبال عدم وضع تحریم‌های جدید عمل کرده است؟ غربی‌ها حتی تحریم‌هایی را هم که هنوز موجود نبودند و ممکن بود در آینده وضع شوند -آن هم تنها تحریم‌هایی که به مسأله‌ی هسته‌ای ایران مربوط می‌شود- را جزء امتیازات حساب کردند و در بخش «عناصر گام اول» توافقنامه، در ردیف تعهداتشان نوشتند. این تعهدات عبارت بودند از:

– «عدم صدور قطعنامه‌های جدید تحریم هسته‌ای توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد»

– «عدم صدور قطعنامه‌های جدید تحریم هسته‌ای از سوی اتحادیه‌ی اروپا»

– «دولت آمریکا در چهارچوب اختیارات قانونی رئیس‌جمهور و کنگره‌شان از تحمیل تحریم‌های جدید هسته‌ای خودداری خواهد کرد.»

الف-۱) گسترش تحریم‌های اتحادیه‌ اروپا

در تاریخ ۸ آذر ۹۲، یعنی کمتر از یک هفته پس از امضای توافق ژنو، اتحادیه‌ی اروپا نام شرکت مدیریت ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای ایران و ۱۶ شرکت کشتیرانی را به فهرست شرکت‌های ایرانی تحت تحریم این اتحادیه افزود. ^۱

الف-۲) گسترش تحریم‌های آمریکا، فقط چند هفته بعد از توافق

۲۱ آذرماه ۹۲ و در حالی که تیم کارشناسان ایرانی همچنان در وین مشغول مذاکره با تیم غربی و بررسی امور مربوط به اجرایی‌شدن توافق ژنو بود، وزارت خزانه‌داری آمریکا نام شرکت‌ها و افرادی را به تحریم‌های خود افزود. مسئولان وزارت خارجه‌ی ایران این رفتار را به سردرگمی در دولت آمریکا و عملی بر خلاف روح توافق ژنو تعبیر نمودند و آقای عراقچی با انتقاد از این اقدام دولت آمریکا بیان داشت: «در حال ارزیابی شرایط هستیم و ان‌شاءالله عکس‌العمل مناسب را هم انتخاب خواهیم کرد.» چند روز بعد، آقای محمدجواد ظریف -وزیر امور خارجه- نیز در صفحه‌ی شخصی‌اش نوشت: «در چند روز گذشته اقدامات نامناسبی از سوی آمریکایی‌ها صورت گرفت که ما به شکل مقتضی و با در نظر گرفتن همه‌ی جوانب امر به آن پاسخ دادیم.»

علاوه بر عکس‌العمل‌های طرف ایرانی، ماریا زاخاروا -سخن‌گوی وزارت خارجه‌ی روسیه- اقدام آمریکا را نقض آشکار روح حاکم بر توافق ژنو خواند که اجرای توافق ژنو را با چالش جدی مواجه خواهد کرد. ^۲

الف-۳) گسترش تحریم‌های آمریکا برای بار دوم

با پایان یافتن بحث‌های کارشناسی برای تدارک سازوکار اجرایی‌کردن توافق ژنو، اجرای این توافقنامه به صورت رسمی از ۳۰ دی ۱۳۹۲ آغاز شد. در شرایطی که کمتر از ۲۰ روز از آغاز اجرای توافق گذشته بود، آمریکایی‌ها مجدداً در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۳۹۲، افراد و شرکت‌های جدیدی را به فهرست تحریم‌ها افزودند. ^۳ این اقدام آمریکا با واکنش سخنگوی وزارت خارجه‌ی کشورمان مواجه شد. وزارت خارجه‌ی روسیه هم در بیانیه‌ی شدیداللحنی این اقدام را نقض مستقیم توافقنامه‌ی ژنو و نقض قوانین بین‌المللی خواند. ^۴ همچنین آقای عباس عراقچی در شامگاه ۲۰ بهمن ۹۲ در گفت‌و‌گوی ویژه‌ی خبری، این رفتار را خلاف روحیه‌ی تفاهم و حسن نیت خواند و وعده داد اقداماتی که برای پاسخ به این امر تمهید شده است، انجام خواهد گرفت. احضار سفیر سوئیس به عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران در روز ۲۱ بهمن ۹۲ پاسخ و اقدام متقابل مسئولان وزارت خارجه در قبال این بدعهدی مجدد آمریکایی‌ها بود. همچنین آقای محمدجواد ظریف در مصاحبه‌اش با روزنامه‌ی ایران در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۹۲، تحریم‌های وضع‌شده را غیر قانونی و موجب نقض توافق خواند. واقعیت اما این بود که طرف آمریکایی در کمتر از ۲۰ روز از انعقاد توافق با ایران، به نقض تعهدات خود دست زده بود.

الف-۴) گسترش تحریم‌های آمریکا برای بار سوم

سومین دور از گسترش دامنه‌ی تحریم‌ها در یک سال اخیر علیه شرکت‌ها و افرادی که با ایران مبادلات تجاری داشته‌اند، در روز ۹ اردیبهشت ۱۳۹۳ و با اضافه‌شدن نام هشت شرکت چینی و دو شرکت مستقر در دوبی به فهرست تحریم‌ها و توقیف اموال آن‌ها صورت پذیرفت. ^۵ حتی وزارت خارجه‌ی آمریکا جایزه‌ای پنج میلیون دلاری را برای بازداشت یک بازرگان چینی که با کشورمان به معاملاتی دست زده بود تعیین کرد.

الف- ۵) ایجاد تحریم‌های جدید، درست در زمان رسیدن به توافقات جامع

اما آخرین نمونه از تحریم‌های یکجانبه‌ی آمریکا علیه کشورمان، تحریم‌های دولت این کشور در هفتم شهریورماه امسال است. «کیت لین هایدن»، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا در این‌باره گفت: این تحریم‌ها که به تصویب وزارت خرانه‌داری آمریکا رسیده است، به‌منظور تداوم اعمال فشارها بر دولت ایران بوده است. تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران بیش از ۲۵ شخص حقیقی و حقوقی شامل شرکت‌های نفتی، هواپیمایی، حمل‌ونقل دریایی و بانک‌ها و برخی افراد را در بر می‌گیرد. ^۶ حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان، این اقدام دولت آمریکا را زشت توصیف کرد و آن را ظلم و تجاوز به حقوق یک ملت دانست. به این ترتیب، طرف غربی از زمان انعقاد توافقنامه‌ی ژنو تاکنون، چندین دور تحریم جدید علیه کشورمان اعمال کرده است.

به گزارش یک - بیست؛ هم‌چنان که آشکار است، راهبرد اصلی طرف آمریکایی در مذاکرات هسته‌ای بر روی انتقال محور گفت‌وگو از «لغو تحریم‌ها» به «محدودکردن برنامه‌ی هسته‌ای ایران» متمرکز شده است. به این معنی که پس از گذشت مدتی از مذاکره، صرف نگهداشته‌شدن بخشی از برنامه‌ی هسته‌ای برای طرف ایرانی یک دستاورد و موفقیت در مذاکرات محسوب گردد، در حالی که تحریم‌های اصلی دست‌نخورده باقی بماند و آمریکا صرفاً با آزاد کردن بخش اندکی از پول‌های بلوکه‌شده‌ی کشورمان، از لغو تحریم‌ها استنکاف کند و به این ترتیب، اهرم فشار تحریم‌ها را نگهدارد تا در زیاده‌خواهی‌های خود در دیگر زمینه‌های مورد مناقشه با ایران از آنها بهره ببرد.

ب) افزایش توقعات

نکته‌ی مهم دیگری که رهبر انقلاب در سخنان خود به آن اشاره کردند، موضوع افزایش توقعات طرف غربی و بیان این توقعات طلبکارانه در جلسات مذاکره و در تریبون‌های عمومی بود.

ب-۱) طرح بحث توان موشکی ایران

در توافقنامه‌ی ژنو موضوع رسیدگی به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل جهت رفع نگرانی‌های طرف غربی مورد اشاره قرار گرفته است. طرف غربی با این دستمایه و با سوءاستفاده از فضای مذاکرات و علی‌رغم انتظار طرف ایرانی، خواستار محدودیت برنامه‌ی موشکی ایران به عنوان بخشی از توافق جامع و نهایی پیرامون برنامه‌ی هسته‌ای کشورمان شده است. این در حالی است که برنامه‌ی موشکی کشورمان علاوه بر این‌که در زمره‌ی سلاح‌های متعارف و قانونی و در چهارچوب معاهدات بین‌المللی قرار دارد، اساساً ارتباطی با موضوع هسته‌ای نداشته و در حقیقت تمایل طرف غربی به مذاکره در این خصوص، غیرمنطقی و توقعی طلب‌کارانه و زیاده‌خواهانه محسوب می‌شود.

وندی شرمن -مذاکره‌کننده‌ی ارشد آمریکایی- در جلسه‌ی استماع سنای آمریکا^۷ در این‌باره صراحتاً اظهار داشت: «موضوع موشکی ایران باید در توافق جامع حل شود.»^۸ همچنین جان کری -وزیر امور خارجه‌ی آمریکا- در کمیته‌ی دفاعی سنای آمریکا تأکید کرد: «برنامه‌ی موشکی ایران جزئی از مذاکرات هسته‌ای فی‌مابین است.»

اگرچه استدلال طرف آمریکایی درباره‌ی لزوم محدودیت توان موشکی ایران این است که موشک‌های ایرانی توانایی پرتاب کلاهک هسته‌ای را دارد، اما به نظر می‌رسد یکی از مهمترین دلایل طرح این موضوع در مذاکرات هسته‌ای، حفظ امنیت رژیم صهیونیستی است. چرا که استدلال آنها درست مانند این می‌ماند که از ما بخواهند استخراج آهن از معادن کشور را قطع کنیم، چون با آن توانایی ساخت بدنه‌ی موشک‌هایی با توان حمل کلاهک هسته‌ای را به‌دست خواهیم آورد! البته این زیاده‌خواهی‌ها با عکس‌العمل وزارت خارجه‌ی کشورمان و رد مذاکره بر روی این موضوع و نیز عکس‌العمل اخیر آقای دکتر روحانی -رئیس‌جمهور- در دیدار با یوکیو آمانو –رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی- مواجه شد.

ب-۲) بهانه حقوق بشر و مسأله حمایت از مقاومت

مدتی بود که بهانه‌ی آمریکا برای فشار بر کشورمان بیشتر بر موضوع هسته‌ای متمرکز شده بود، اما طرف آمریکایی اخیراً و مکرراً ضمن بیان این‌که بر نگهداشتن تحریم‌ها و عدم لغو آن‌ها مصمم است، حتی بر افزایش آن‌ها به دلیل به‌اصطلاح نقض حقوق بشر و حمایت از گروه‌های مقاومت تأکید می‌کند. به این ترتیب آمریکایی‌ها در این‌باره نیز یک گام به پیش آمده‌اند و به توقعات خود از ایران افزوده‌اند.

وندی شرمن –مذاکره‌کننده‌ی ارشد آمریکایی- در جلسه‌ی نمایندگان کنگره‌ی آمریکا -در ابتدای مرداد ماه امسال- گفت: «حتی اگر با ایران به توافق نهایی درباره‌ی برنامه‌ی هسته‌ای دست یابیم، تحریم‌ها به خاطر تروریسم و حقوق بشر سر جای خود باقی خواهند ماند.»^۹ ماری هارف -سخنگوی وزارت خارجه‌ی آمریکا- نیز در کنفرانس خبری خود اعلام کرد: «ما آشکارا اعلام کردیم که همچنان به تحریم‌های موجود کنونی علیه ایران به دلیل نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم ادامه می‌دهیم.»^۱۰ در بیانیه‌ی کاخ سفید هم به تاریخ ۵ آذرماه ۱۳۹۲ (یعنی تنها دو روز پس از انعقاد توافقنامه‌ی ژنو) شاهد این عبارات هستیم: «تمامی تحریم‌های هدفمند مرتبط با حمایت مالی دولت ایران از تروریسم، نقش بی‌ثبات‌کننده‌ی ایران در منازعات سوریه و سابقه‌ی سیاه حقوق بشر ایران به قوت خود باقی خواهد ماند.»

جان کری -وزیر خارجه‌ی آمریکا- در ۱۹ آذر‌ماه ۱۳۹۲ صراحتاً اظهار داشت: «اگر ایران به حمایت خود از دولت سوریه و حزب‌الله ادامه دهد، تحریم‌ها کاهش نمی‌یابد.»^۱۱ او در فروردین‌ماه امسال هم صراحتاً در سنای آمریکا به سناتورها اطمینان داد که کاخ سفید به‌موازات موضوع هسته‌ای، موضوع حقوق بشر را نیز درباره‌ی ایران تا جایی که بتواند، ادامه خواهد داد و تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی همچنان پابرجا خواهد بود. در این راستا رئیس سابق سیا نیز طی مقاله‌ای در روزنامه‌ی واشنگتن‌پست راهکار «افزایش تحریم‌ها» را برای کنترل هر چه بیشتر ایران پیشنهاد داده و بیان داشت: «باید تحریم‌های مرتبط با تروریسم را حفظ کرد و حتی باید به فکر تحریم‌های جدیدی بود تا شرکت‌ها، بانک‌ها و افراد ایرانی مرتبط با فعالیت‌های مخل ثبات در منطقه، همچنان لای منگنه باشند. [...] همچنین باید طرح روشنی برای برقراری سریع و مجدد تحریم‌های فلج‌کننده را در صورتی که ایران به اندازه‌ی کافی از توافقنامه پیروی نکند، تنظیم کرد.»^۱۲

ب-۳) درخواست بازرسی‌های گسترده و غیر قانونی

غرب پس از تحمیل پروتکل الحاقی به کشورمان در مذاکرات سال ۱۳۸۲ که آن هم باعث تأیید صلح‌آمیز بودن برنامه‌ی هسته‌ای کشورمان حتی ظرف دو‌سال‌و‌نیم نشد، در این دور از مذاکرات یک گام جلوتر آمده و اکنون علاوه بر پروتکل الحاقی، درخواست جدید بازرسی‌های گسترده‌تر از پروتکل الحاقی (اصطلاحاً «مثبت پروتکل الحاقی») را روی میز مذاکرات گذاشته است. این در حالی است که باتوجه به نفوذ دشمنان ما در سازمان‌های بین‌المللی، حتی پذیرش خود پروتکل الحاقی با اما و اگرهای بسیار امنیتی مواجه است و برخی تحلیل‌گران مرتبط بودن شهادت دانشمندان هسته‌ای کشورمان با اجرای داوطلبانه‌ی پروتکل الحاقی را محتمل می‌دانند.

در این زمینه و به عنوان نمونه، چندی پیش دیوید آلبرایت و اولی هاینونن -دو تن از افراد مؤثر در سیاست خارجی آمریکا که سابقه‌ی حضور در مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵ را نیز دارند- در مقاله‌ای در مورد اختلافات موجود در مذاکرات پس از دور آخر (وین ۶) (منتشرشده توسط مؤسسه‌ی علم و امنیت بین‌الملل) عنوان کرده‌اند: «ایران می‌گوید تصویب پروتکل الحاقی کافی است، اما هرچند این کار گامی مثبت است، کافی نیست. موافقت‌نامه‌ی درازمدت باید همچنین شامل چندین شرط دیگر در زمینه‌ی راستی‌آزمایی باشد که مجموعاً به «مثبت پروتکل الحاقی» معروفند. به گفته‌ی یک مقام ارشد، ایران به شروطی که برای ایجاد «مثبت پروتکل الحاقی» ضروری‌اند، تن نداده است.» ^۱۳

در همین راستا آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای خواستار دریافت اسامی دانشمندان نظامی و موشکی کشور شده است که سردار حسین دهقان -وزیر دفاع کشورمان- در پاسخ به آن تأکید کرد: «ما اطلاعات دانشمندان دفاعی خود را به کسی نخواهیم داد. این موضوع از طرف ما پذیرفتنی نیست.»^۱۴

ب-۴) انتظارات جدید و زیاده‌خواهی‌های هسته‌ای

از جمله مواردی که پیش از این به هیچ‌وجه در مذاکرات هسته‌ای میان کشورمان با گروه ۱+۵ مطرح نبوده، تبدیل نیروگاه آب سنگین اراک به یک نیروگاه آب سبک است. این موضوع باعث محدودیت دسترسی ما به طیف گسترده‌ای از ایزوتوپ‌های مورد نیاز در صنایع هسته‌ای خواهد شد. علاوه بر این، طرح درخواست تبدیل سایت غنی‌سازی فردو –که یک سایت هسته‌ای بسیار مهم برای تأمین سوخت هسته‌ای مورد نیاز کشور است– از یک سایت صنعتی به یک سایت تحقیقاتی (که باعث معطل ماندن سرمایه‌ی عظیم صرف‌شده در آن می‌شود) از دیگر خواسته‌های مطرح‌شده‌ی طرف غربی است. همچنین برچیده شدن سانتریفیوژها به‌طوری که باعث از بین رفتن توان تولید سوخت مورد نیاز کشور در داخل می‌شود، از دیگر زیاده‌خواهی‌های جدید غربی‌ها است که در صورت پذیرش، این توان را برای سال‌ها محدود نموده و باعث وابستگی کشور در این زمینه به خارج می‌گردد.

ج) لحن اهانت‌آمیزتر

در این بخش به فهرستی اجمالی از برخی موضع‌گیری‌های مقامات و صاحب‌نفوذان آمریکایی در طول مذاکرات هسته‌ای و اجرای توافقنامه‌ی ژنو اشاره می‌کنیم. «فریب‌کار خواندن ایرانیان»، «تهدید مکرر ایران به حمله‌ی نظامی در صورت حل نشدن موضوع در مذاکرات»، «تهدید به افزایش تحریم‌ها در صورت نتیجه‌ندادن مذاکرات»، «تهدید به حمله‌ی اتمی»، «کشیده‌شدن ایران به پای میز مذاکره بر اثر تحریم‌ها»، «مسئولیت‌ناپذیر خواندن ایران در عرصه‌ی بین‌المللی» و «اتهام مصرف داخلی داشتن مواضع مسئولان کشورمان» تنها بخشی از لحن اهانت‌آمیز آمریکایی‌ها در یک سال اخیر نسبت به ملت ایران و مسئولان کشورمان بوده است.

نتیجه

با اشاره به اطلاعات و آمار ارائه شده، می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که در مذاکرات یک سال اخیر که تماس‌هایی بین مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی برقرار گردید، نه تنها از حجم خصومت‌ورزی آمریکایی‌ها با کشورمان چیزی کاسته نشد، بلکه لحن آن‌ها اهانت‌آمیزتر، توقعات آنان زیاده‌خواهانه‌تر و تحریم‌های آن‌ها علیه کشورمان افزون‌تر شده است. به همین دلیل بود که رهبرانقلاب در زمینه‌ی مذاکره با آمریکا چنین فرمودند: «رابطه با آمریکا و مذاکره با این کشور به جز در موارد خاصی برای جمهوری اسلامی نه تنها هیچ نفعی ندارد بلکه ضرر هم دارد و کدام عاقلی است که دنبال کار بی‌منفعت برود!؟… عده‌ای این‌جور وانمود می‌کردند که اگر با آمریکایی‌ها دور میز مذاکره بنشینیم بسیاری از مشکلات حل می‌شود، البته ما می‌دانستیم اینجور نیست اما قضایای یک سال اخیر برای چندمین بار این واقعیت را اثبات کرد.»

منابع:

۱. http://www.yjc.ir/fa/news/۴۶۵۱۸۴۸

۲. http://www.tasnimnews.com/Home/Single/۲۲۰۳۲۸

۳. http://jamnews.ir/detail/news/۲۹۵۰۱۶

۴. http://farsnews.com/newstext.php?nn=۱۳۹۲۱۱۱۹۰۰۰۱۰۴

۵. http://irinn.ir/news/۵۰۴۵۷

۶. http://bit.ly/۱w۵wAiI

۷. استماع کنگره روشی برای جمع‌آوری و آنالیز اطلاعات در مراحل اولیه‌ی قانون‌گذاری است. حاضرین این جلسه عبارتند از: نمایندگان کنگره و سنا، سیاستمداران، گروه‌های ذی‌نفع، اساتید دانشگاه‌ها و گروه‌های مردمی که بنا به مورد، در جریان سود یا ضرر قانون یا پروژه‌ای هستند.

۸. http://www.tasnimnews.com/home/single/۴۴۶۵۲۳

۹. http://kayhan.ir/fa/mobile/news/۱۹۸۳۲/۲۰۳

۱۰. http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=۱۳۹۲۱۱۲۴۰۰۰۱۶۵

۱۱. http://www.tasnimnews.com/Home/Single/۲۱۷۰۵۹

۱۲. http://kayhan.ir/fa/news/۹۶۵۳

۱۳. http://www.irannuc.ir/content/۲۳۰۰

۱۴. http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=۱۳۹۳۰۶۰۱۰۰۰۱۷۸

۱۵. http://www.bbc.co.uk/persian/world/۲۰۱۳/۰۹/۱۳۰۹۳۰_l۴۵_obama_netanyahu_iran.shtml

۱۶. http://www.latimes.com/wor ld/worldnow/la-fg-wn-state-congress-iran-sanctions-۲۰۱۳۱۰۰۳,۰,۱۹۰۹۷۴۷.story#axzz۲rDmjMVLF

۱۷. http://www.bbc.co.uk/persian/iran/۲۰۱۳/۱۰/۱۳۱۰۲۵_bk-usa-iran-nuclear-attack.shtml

۱۸. http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=۱۳۹۲۰۸۲۸۰۰۰۳۶۵

۱۹. http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=۱۳۹۲۰۹۰۳۰۰۰۰۵۷

۲۰. http://www.mehrnews.com/detail/News/۲۱۹۰۹۰۷

۲۱. http://www.۵۹۸.ir/fa/news/۱۸۷۰۷۷/

۲۲. http://www.asriran.com/fa/news/۳۱۰۴۶۶

۲۳. http://www.tasnimnews.com/Home/Single/۲۵۸۶۱۸

۲۴. http://fararu.com/fa/news/۱۷۸۴۹۰

۲۵. http://www.fardanews.com/fa/news/۳۲۱۶۷۶

۲۶. http://www.tasnimnews.com/Home/Single/۳۰۰۷۶۴

۲۷. http://jahannews.com/vdchiinx۶۲۳nq۶d.tft۲.html