یارانه یک میلیون نفر را می‌توانیم قطع کنیم

به گزارش گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو» معاون اول رئیس جمهور در آستانه سال جدید گفت‌وگویی با سالنامه نوروزی روزنامه دنیای اقتصاد انجام داده است.

در بخشی از این مصاحبه، جهانگیری با تاکید بر اینکه حداکثر درآمد هدفمندی یارانه ها از محل اصلاح قیمت حامل های انرژی، 33 هزار میلیارد تومان است، گفت: «4 هزار و 800 میلیارد تومان هم برای اجرای طرح تحول سلامت در مرحله دوم پیش بینی کرده ایم. 47 هزار میلیارد تومان پرداخت قطعی داریم چون طرح تحول سلامت برای ما از یارانه های نقدی هم مهم تر است و حاضر نیستیم تخصیص آن را با هیچ روشی کم کنیم». معاون اول رئیس جمهور در بخش دیگری از این مصاحبه درباره وضعیت حذف یارانه پردرآمدها در سال آینده، با تاکید بر اینکه برای انجام این کار، دولت را وارد درگیری با مردم نخواهیم کرد، گفت: «همه اینها را که روی هم جمع بزنیم، عددی که بدست می آید با عددی که دوستان می گویند، خیلی متفاوت است و به سختی به یک میلیون نفر می رسد».مشروح این بخش از مصاحبه سالنامه نوروزی روزنامه دنیای اقتصاد با جهانگیری در ادامه آمده است:

سوال: دولت سال 94 را با تکلیفی که مجلس بر دوش آن گذاشته شروع می کند؛ حذف 5.5 میلیون نفر از چرخه دریافت یارانه های نقدی با کاهش 3000 میلیارد تومانی منابع توزیعی.برنامه شما چیست؟ آیا این افراد شناسایی شده اند؟ آقای نوبخت، سخنگوی دولت اخیرا گفته اند حذف یارانه پردرآمدها از مدتها پیش شروع شده‌است.شما فکر می کنید سال آینده به راحتی این کار انجام خواهد شد یا همچنان مشکل شناسایی پردرآمدها وجود خواهد داشت و نارضایتی هایی در آینده درباره نحوه اجرای این قانون پیش بینی می کنید.

جهانگیری: یارانه ها از آن داستان هایی است که وقتی مطرح می کنیم، آدم غصه اش می گیرد. به قول معروف درد انسان تازه می شود. وقتی اجرای قانون هدفمندی یارانه ها آغاز شد، من در دولت حضور نداشتم، اما در روزنامه دنیای اقتصاد فکر می کنم 10، 15 مقاله نوشتم و گفتم نفس اینکه قیمت های انرژی باید واقعی شود یک ضرورت و یک اجبار است که به دلیل مصرف بی رویه انرژی باید اصلاح شود. همه حمایت کردند ولی متاسفانه، به دلیل همان حرکت غلطی که شکل گرفته بود که همیشه فکر می کردند با توزیع پول می توانیم مردم را از خودمان راضی نگهداریم، رضایت مقطعی مردم به آینده کشور ترجیح داده شد. تصمیمی گرفتند که امروز ادامه این وضعیت واقعا دشوار شده است. ما 42 هزار و 500 میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت می کنیم. کل درآمد کشور با افزایشی که در قیمت حامل های انرژی داشته ایم، در سال 93 حداکثر به 33 هزار میلیارد تومان رسید. 4 هزار و 800 میلیارد تومان هم برای اجرای طرح تحول سلامت در مرحله دوم پیش بینی کرده ایم. 47 هزار میلیارد تومان پرداخت قطعی داریم چون طرح تحول سلامت برای ما از یارانه های نقدی هم مهم تر است و حاضر نیستیم تخصیص آن را با هیچ روشی کم کنیم.

سوال: نگران نیستید طرح تحول سلامت تبدیل به مسکن مهر تازه‌ای شود.

جهانگیری: نه. کاملا روی آن اشراف داریم. فکر می کنیم یکی از دغدغه های اصلی مردم موضوع بیمه هاست. من به بیمارستان هایی رفتم و دیدم که بیمار دنبال یک پروتز، یا نخ جراحی یا وسیله ای است که از بیرون بخرند و برایش بیاورند. درد بیماری اش فراموش شده و درد تامین تجهیزات و پول دارد. در سرمایه دارترین کشورهای دنیا مثل آمریکا هم اوباما یکی از مهمترین طرح هایش، بیمه درمانی بود. موضوع درمان مردم را باید حتماً جدی بگیریم، البته نقد های دلسوزانه را باید پذیرا باشیم. آنجایی که احساس می کنیم اشتباه است باید اصلاح کنیم. این هم موضوعی است که حتما باید به آن توجه می کنیم. چون طرح مهم است،اشکالاتش را هم انشاءالله بتوانیم برطرف کنیم. در سال 1392 ما فکر می کردیم که با دولت همراهی می شود و مردمی که نیاز ندارند خودشان از دریافت یارانه ها انصراف می دهند. حالا به دلایلی که فعلا نمی خواهم به آن بپردازم، اینطور نشد. پس هم باید این حجم پول توزیع شود و هم اینکه مهم ترین شرکت های تولید کننده انرژی، به بدترین شرایط ممکن گرفتار هستند. در تاریخ ایران هیچ گاه همچون امروز چنین وضع بدی بر شرکت برق حاکم نبوده است. این شرکت بیش از 30 هزار میلیارد تومان بدهی دارد. بخش خصوصی نیروگاه تاسیس کرده و به دولت برق می فروشد. دولت از او برق می گیرد و توزیع می کند اما نمی تواند پولش را به بخش خصوصی بپردازد. نرخ برق هر کیلووات ساعت 80 تومان هزینه تولید دارد اما هر کیلووات ساعت 50 تومان فروخته می شود. 12 تومان هزینه از آن گرفته می شود و به عنوان یارانه نقدی بین مردم توزیع می شود. درحالی که سالی باید حداقل 5 هزار مگاوات برق جدید به کشور برسانیم، چون اگر کشور در غلتک رونق بیفتد ، اولین محدودیتی که ایجاد می شود محدودیت منابع برق است.

من اخیراً از شرکت مپنا بازدید کردم، ده ها ژنراتور و توربین تولید شده همین طور افتاده بود که می گفتند وزارت نیرو پول ندارد که اینها را ببریم و نصب کنیم و بهره برداری انجام شود. از شرکت های آب در این شرایط بحرانی سالانه میلیاردها تومان پول می گرفتند و بین مردم به عنوان یارانه نقدی توزیع می کردند. شرکت پالایش و پخش فرآورده های نفتی هم داستان های غم انگیزی دارند. این اتفاقات افتاده است. پیش بینی ما این بود که امسال در بخش بودجه یارانه ها حدود 16 هزار میلیارد تومان کسری داریم. یعنی 48 هزار میلیارد تومانی که پیش بینی شده بود با این شرایط رکودی کشور نمی توان بودجه اش را تامین کرد. بعضی‌ها به ما می گویند قیمت ها را افزایش دهید، مثلا بنزین را 2000 تومان کنید. گازوئیل را گران کنید. این ها شدنی نیست. ممکن است در شرایطی که رشد اقتصادی کشورثابت شد و مستمر ادامه داشت بشود تغییراتی ایجاد کرد. اما در شرایطی که مردم هنوز از تورم 40 درصد، کمرشان راست نشده و هنوز از مشکلات معیشتی رها نشده اند، هنوز درآمد سرانه مردم به درآمد سرانه سال 90 برنگشته است، ما بیاییم و در چنین شرایطی شوک قیمتی در حامل های انرژی وارد کنیم، شدنی نیست. انتظارمان این بود که کمک شود و به همین میزان، راه کاهش یارانه پرداختی پیدا شود. راه کاهش این نیست که گفته شود پردرآمدها را حذف کنیم. گفتن این جمله آسان است، ساده است. به نظر من می خواهند دولت را وارد چالش جدیدی با مردم کنند. می خواهند دولت با یک مجموعه از مردم واردچالش شود. ما دولت را وارد درگیری با مردم نخواهیم کرد. اگر اطلاعات قطعی داشته باشیم که فردی درآمدش درحدی است که بی نیاز از یارانه است، آن را حذف می کنیم. گاهی اوقات در مصاحبه ها می گویند که آقا مدیران را حذف کنید، هر مدیری که حقوقش بالای 3 میلیون تومان باشد و ما بفهمیم که دارد یارانه می گیرد، حذف می کنیم. تعداد کل این مدیران نهایتا 50 هزار نفر است.مگر چند مدیر در این کشور وجود دارد؟ با شعار که نمی توان کشور را اداره کرد. فهرست تمام کسانی که سفر خارج می روند را داریم. تمام افرادی که ماشین لوکس سوار می شوند را می شناسیم. تمام کسانی که معاملات بزرگ می کنند، لیست شان را داریم. تمام کسانی که مالیات پرداخت می کنند، لیست شان را داریم. همه اینها را که روی هم جمع بزنیم، عددی که بدست می آید با عددی که دوستان می گویند، خیلی متفاوت است و به سختی به یک میلیون نفر می رسد. چون همان کسی که به سفر خارج می رود، ماشین لوکس هم دارد، مالیات هم پرداخت می کند.

ما حدود 50، 60 بانک اطلاعاتی مختلف داریم. خود من ساعت ها جلسه گذاشته ام و بانک های اطلاعاتی را یکی یکی بررسی کرده ایم. ما قطعاً متعهد هستیم به افرادی که می دانیم بی نیاز هستند از این منابع و نباید یارانه بگیرند، آنها را حذف کنیم. آنها را داریم حذف کنیم، حذف خواهیم کرد. ولی به نظرم یارانه ها در سال آینده حتما مساله جدی برای دولت خواهد بود. باید برای آن تدبیری بیندیشیم. من البته هنوز متن مصوبه مجلس را ندیده ام. چون چیزهایی که گفته می شود، گاهی با متن قانون که منتشر می شود، متفاوت است. ما متن قانون را می بینیم و براساس آن عمل خواهیم کرد.

دامن زدن به توقع لغو یکباره تحریم ها با انجام توافق، به مثابه افزایش مطالبات مردم است

در بخش دیگری از این مصاحبه، جهانگیری، به برنامه های دولت برای سه حالت لغو تحریم ها، تمدید توافق (استمرار شرایط فعلی) و به هم خوردن توافق اشاره کرده و افزوده است: «تیمی که امروز در ارکان مختلف دولت مسئولیت دارد، تیم مجربی است که نخواهد گذاشت با رفع موانع و لغو تحریم‌ها اقتصاد کشور یک بار دیگر دچار بیماری هلندی شده و یک بار دیگر واردات بی‌رویه بر اقتصاد کشور حاکم شود». جهانگیری در بخش دیگری از این مصاحبه بیان کرده است: «توقعاتی به وجود آمده که با توافق، تحریم‌ها یکباره لغو می ‌شود. به اعتقاد من چنین برداشت هایی به مثابه افزایش مطالبات مردم است که گاهی از سوی گروه های سیاسی دامن زده می شود». مشروح این بخش از مصاحبه سالنامه نوروزی روزنامه دنیای اقتصاد با جهانگیری در ادامه آمده است:

سوال: یکی از آفت‌هایی که به نظرمی‌رسد در حال حاضر فضای اقتصادی دچار آن شده، انتظار برای لغو یکباره تحریم‌هاست در حالی که هیچ‌کس به درستی توضیح نداده که این تحریم‌ها طی پروسه زمانی زیادی وضع شدند و لغو همه آنها زمان‌بر است، حتی اگر توافق سیاسی خوبی حاصل شود، این تحریم‌هادر پروسه زمانی طولانی لغو خواهد شد. فکر می‌کنید در این زمینه کدام دیدگاه واقعی تر است وچه تصویری می‌شود پیش‌روی فعالان اقتصادی قرار داد؟ 

 جهانگیری: ما باید برای سه وضعیت به طور جدی برنامه‌ریزی کرده و برای مواجهه با آن خود را آماده کنیم. یک حالت این است که توافق حاصل شده و تحریم‌ها لغو شود. ما معتقدیم دامنه انتظارات مردم باید در حد شرایط مذاکرات و میزان توافق ها باشد. عده‌ای ممکن است مطالبات مردم را دامن بزنند و توقعات از شرایط توافق ها را بیش از اندازه بالا ببرند. در حالی که مسائل باید در بستر واقعی و مبتنی بر واقعیت های موجود پیش برود.

در عین حال باید اشاره کنم تیمی که امروز در ارکان مختلف دولت مسئولیت دارد، تیم مجربی است که نخواهد گذاشت با رفع موانع و لغو تحریم‌ها اقتصاد کشور یک بار دیگر دچار بیماری هلندی شده و یک بار دیگر واردات بی‌رویه بر اقتصاد کشور حاکم شود.

مهم این است که ما در چنین فضایی باید شرایط حضور بخش خصوصی را در اقتصاد کشور پررنگ کنیم، شرایط ورود سرمایه‌گذار خارجی به کشور را تسهیل کنیم، تولیدات کشور را با تعامل به بازارهای بین‌المللی عرضه کنیم، صدور خدمات فنی-‌مهندسی را در دنیا توسعه دهیم یعنی باید در صورت لغو تحریم‌ها برنامه کاملی وجود داشته باشد. می‌خواهم بگویم دولت آمادگی کامل برای هرگونه اتفاق آنی را دارد و در حقیقت برنامه‌ای تهیه کردیم که کشور در این شرایط دچار افراط و تفریط نشود.

وضعیت دوم این است که به هر حال دلیلی به توافق نرسیم که در این حالت،به نوعی شرایط فعلی دوباره استمرار پیدا می‌کند و توافق، چند ماه دیگر تمدیدمی‌شود که فشار تحریم از این بیشتر نشود و ممکن است گشایشی تازه ای به وجود نیاید. دولت با در نظر گرفتن این سناریو، برنامه ریزی لازم را کرده و در چنین موقعیتی هم باید برنامه‌ریزی کنیم. خوشبختانه نشان دادیم که در این شرایط باید با سیاستگذاری‌هایی که انجام می‌دهیم، تورم را کاهش دهیم و از رکود عبور کنیم تا بتوانیم در مرحله بعد سرمایه‌گذاری در کشور را توسعه دهیم.

وضعیت سوم این است که توافق به طور کلی به هم بخورد و آنها به سمت تحریم و ما به سمت دیگری برویم و در آن شرایط باز باید اقتصاد کشور اداره شود. بنابراین برای هر سه وضعیت نیازمند برنامه هستیم. توقعاتی به وجود آمده که با توافق، تحریم‌ها یکباره لغو می ‌شود. به اعتقاد من چنین برداشت هایی به مثابه افزایش مطالبات مردم است که گاهی از سوی گروه های سیاسی دامن زده می شود. مذاکرات در مسیر درست خود پیش می رود و از آن طرف، دولت هم به گونه ای سیاست گذاری می کند با توافق یا عدم توافق یا هر تصمیم دیگری، شوک آنی و رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی در اقتصاد به وجود نیاید.

سوال: در هر سه وضعیت اجازه ورود شوک به بازار را نخواهید داد...

جهانگیری: بله.

سوال: چون ممکن است با اعلام توافق شوک بزرگی به بازار ها وارد ‌شود. الزامات سیاستگذاری در این وضعیت چیست؟ یعنی دولت در چه حوزه‌هایی سعی می‌کند مانع ایجاد شوک شود؟

جهانگیری: آنچه مهم به نظر می رسد، این است که در حال حاضر امید مردم به آینده زیاد است. وظیفه‌ما این است که از چنین سرمایه بزرگی حفاظت کنیم و این امید به آینده حتماً تقویت خواهد شد. یعنی دولت و تیمی که سر کاراست موفق شده از پیچیده‌ترین گفت‌وگوهای تاریخ ایران به خوبی عبور کند. این تیم که می‌تواند چنین مذاکره بزرگ و پیچیده‌ای را مدیریت کند و پیش ببرد، به مردم این احساس را می‌دهد که به این دولت و رئیس‌جمهور و این تیم امیدوارتر باشند. امید مردم یک سرمایه اجتماعی بزرگ در اختیار دولت قرار می‌دهد که با اتکا به آن برنامه‌ریزی اجتماعی دقیق‌تری کند. استراتژی تیم اقتصادی هم به نظر من همین‌گونه خواهد بود.

تردیدی در این نیست که با توافق، روند بازار سرمایه اصلاح شود، چون منابع به سمت ایران جذب خواهد شد وسرمایه‌گذار خارجی و ایرانیان خارج از کشور احساس می‌کنند که اقتصاد ایران در شرایط مناسبی برای سرمایه گذاری قرار دارد، خصوصاً اینکه در حال حاضر بیشتر کشورهای منطقه ملتهب است. در این شرایط، ایران یکی از کانون‌های ثبات منطقه است و حتماً برخی از سرمایه‌گذاران کشورهای غربی علاقه‌مند خواهند بود که در ایران سرمایه‌گذاری کنند.

از آن طرف، مردم هم که در گذشته به دلیل ترس از کاهش ارزش پول خود یا به دلایل ریسک و بازدهی، ارز، طلا و سکه خریده بودند یا در زمین و مسکن سرمایه‌گذاری کرده بودند، ممکن است تصمیم های تازه ای بگیرند. احتمالا این مسائل می تواند شوک به بازارها وارد کند اما مهم این است که دولت بتواند بر این اتفاقات آنی غلبه کند و به نوعی مدیریت کنیم که این حرکت‌ها،سیاست‌های دولت را مختل نکند.