آیا میوه کال «جمع‌بندی» به محصول رسیده «توافق» منجر خواهد شد؟!

گروه سیاسی «خبرگزاری دانشجو»؛ پس ازماه ها رفت و آمد سیاستمداران و جمع شدن دیپلمات های ارشد هفت کشور دخیل در مذاکرات هسته ای گرد یک میز؛ سرانجام مذاکرات به جمعه بندی رسید و نیازهای طرفین چالش، آن ها را به این نتیجه رساند که باید به تمدیدهای پیاپی و خسته کننده ی گفتگوها پایان داده و مذاکرات را جمع بندی کنند.

با این وجود اما ظاهرا قرار نیست ابرهای سیاه تردید و ابهام از آسمان چالش هسته ای ایران و 6 کشور مقابل کنار برود. اگرچه عده ای سعی دارند تا موضوع جمع بندی مذاکرات را با تبلیغات و پروپاگاندای رسانه ای به عنوان پایان درگیری و تفاهم نهایی جا بزنند؛ اما واقع امر چیزی غیر از این است.

نیاز داخلی دولت ها

اگرچه لفاظی های دیپلماتیک طرفین طی روزهای اخیر حول محور امکان ترک مذاکرات می چرخید و تلاش ها برای کسب امتیازات بیشتر در آخرین روزهای مذاکرات منجر به تمدید چندین باره ی این دور از گفتگوها شد و حتی کار به جایی رسید که محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان؛ در مصاحبه با نشریه ی نیویورکر آمریکا اعلام کرد که «شکست مذاکرات پایان دنیا نیست» و از آن طرف جان کری به ژستی حاکی از بی حوصلگی از «عدم امکان مذاکره تا ابد» سخن گفت؛ اما همانگونه که پیش بینی می شد این موضع گیری ها صرفا تلاشی برای کسب امتیازات بیشتر بود و بس و هیچ یک از طرفین عزمی برای ترک مذاکرات نداشتند.

شاید بتوان ادعا کرد که مهم ترین عامل تصمیم طرفین برای رسیدن به نتیجه تحت هر شرایط، نیاز داخلی دولت های دو بازیگر اصلی این چالش یعنی ایران و آمریکاست. دولت اوباما که آخرین ماه های حضور خود در کاخ سفید را می گذراند، علاقه مند است که به عنوان نخستین دولت این کشور که موفق شده تا یک درگیری چندین ساله با مهم ترین دشمنش ایران را به خوبی و از طریق گفتگو پایان دهد؛ نام خود را در تاریخ آمریکا جاودانه کند.

از طرفی دیگر این دولت نزدیک به دو سال است که اعتبار سیاست خارجی خود را به مذاکرات هسته ای گره زده و با تبلیغات فراوان سعی داشته تا خود را به عنوان دولتی که قدرت کشاندن ایران به پای میز مذاکره را داشته معرفی کند. اگر توافق هسته ای نهایی شده و به تصویب پارلمان این کشور برسد، دولت دموکرات اوباما می تواند چهره ای مقتدر و مدبر از خود ارائه داده و ادعا کند که از طریق دیپلماسی موفق شده کاری را که جمهوری خواهان سال ها آرزو داشتند بوسیله ی جنگ نظامی انجام دهند، به سرانجام برساند و ایران را مجبور به پذیرش خواسته هایش بکند. البته بگذریم از اینکه این ادعا چقدر با واقعیت مطابق خواهد بود.

با این شرایط دموکرات ها این فرصت را خواهند داشت تا با استفاده از این دستاورد و موج سواری رسانه ای بر آن، لااقل یک دوره ی دیگر کلید کاخ سفید را در دست خود نگاه دارند.

وضعیت طرف ایرانی هم تقریبا چیزی مشابه نیاز همتای آمریکایی اش است. به سرانجام رساندن چالش هسته ای یکی از وعده های انتخاباتی روحانی بوده است، وعده ای که پس از در دست گرفتن دولت یازدهم، به مهم ترین اولویت او و دولتش بدل شد. حسن روحانی و دولت او که این روزها به دلیل برآورده نشدن تقریبا هیچ یک از وعده هایشان تحت فشار شدید افکار عمومی داخل کشور قرار دارند، کسب تواقفی هرچند نیم بند را بهترین راه گریز از این فشارها می دانند. این دولت که در دو سال گذشته تقریبا همه چیز از آب خوردن گرفته تا ازدواج جوانان را به مذاکرات هسته ای و رفع تحریم ها منوط کرده، مهمترین نقطه ی امید خود در انتخابات آتی مجلس شورای اسلامی را در رساندن مذاکرات به سرانجام می بیند.

با این تفاسیر اگر جمع بندی فعلی مذاکرات به تصویب طرفین رسیده و شکل موافقتنامه را به خود بگیرد، دولت روحانی می تواند با پروپاگاندای رسانه ای، همه ی ناکامی های خود را برای مدتی از ذهن مردم پاک کرده و احیانا رای آنان را برای فتح مجلس به دست آورد. بی شک این دولت هم تفسیر خود را از جمع بندی مذاکرات خواهد داشت و ادعا خواهد کرد که موفق شده تا شش کشور قدرتمند جهان به خصوص آمریکا را مجبور به زانو زدن و پذیرش حقوق ملت ایران کند. باز هم بگذریم از اینکه این ادعا چقدر با واقعیت مطابق است.

توافق هنوز حاصل نشده

اما آنچه پس از اعلام جمع بندی مذاکرات در وین، کمتر مورد توجه رسانه ها قرار می گیرد این است که توافق هنوز حاصل نشده بلکه صرفا یک جمع بندی از مذاکرات آن هم بدون امضای دولت ها رسانه ای شده است. این جمع بندی اما برای تبدیل شدن به موافقتنامه هنوز هم راه دشوار و طولانی را پیش رو دارد. جمع بندی فعلی برای تصویب باید به مراکز تصمیم گیر داخل کشورها ارسال شود و نظر نهایی درخصوص پذیرش یا رد آن مدت ها بعد اعلام خواهد شد.

طبق قانونی که چندی پیش در پارلمان آمریکا به تصویب رسیده و توسط اوباما پذیرفته شد، دولت آمریکا موظف است تا متن جمع بندی شده را برای تصویب به کنگره ی این کشور ارسال کند و کنگره 70 روز زمان دارد تا نظر خود را درخصوص آن اعلام کند. وارد کردن کنگره ی آمریکا به معادله ی توافق، این مسئله را به شدت پیچیده می کند. کنگره اکنون در اختیار حزب رقیب اوباما یعنی جمهوری خواهان قرار دارد که بسیاری از آنها جزو تندروهای جنگ طلب و متحدین استراتژیک صهیونیست ها هستند و بارها اعلام کرده اند که به هیچ عنوان به توافقی که تامین کننده ی همه ی نگرانی های اسرائیل باشد، رای نخواهند داد. شکی نیست توافقی که تامین کننده ی نگرانی های اسرائیل باشد از نظر ایران «توافق بد» است. شاید همین عوامل باعث شده تا روزنامه ی حامی دولت آرمان از دل مصاحبه ی خود با نعمت احمدی حقوقدان، تیتر «کنگره، سخت‌ترین پیچ مذاکرات» را بیرون بکشد.

بنابراین باردیگر باید تاکید کرد که جمع بندی کنونی برای تبدیل شدن به توافق هنوز راه طولانی در پیش دارد. هرچند اگر عده ای ذوق زده به روال دفعات پیشین دوست داشته باشند که به خیابان ها بریزند و جشن برگزار کنند. جشن برای رویدادی را که لااقل 70 روز تا تحقق احتمالی آن زمان باقی مانده است.

ظاهرا قرار نیست ابرهای سیاه تردید و ابهام از آسمان چالش هسته ای ایران و 6 کشور مقابل کنار برود.