انیمیشن‌های فراکودکانه/ تلاش برای تربیت نسلی که آمریکایی می‌اندیشد

گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو _مهرداد رشیدیان، در گزارش قبل مختصراً موضوع جنگ‌های نیابتی و فرهنگی را مرور کرده و ابزارهای موثر نفوذ فرهنگی در این حوزه را برشمردیم. این گزارش مصادیق این نفوذ را یک به یک بررسی خواهد کرد. برخلاف تصور عامه مردم که انیمیشن‌های رایانه‌ای را به عنوان محصولاتی سرگرم کننده و خنثی می‌شناسند، این محصولات با فیلم‌نامه‌هایی غنی و تاثیرگذار و مشتمل بر نکاتی عمیق ساخته می‌شوند و از آن‌جا که مخاطب اصلی این نوع آثار کودکان هستند ضریب نفوذ بسیار بالایی داشته و در ساخت ساختمان فرهنگی ملت‌ها اثرگذارند. معمولاً کودکان بنابر اقتضائات سنی خود در مقابل تصاویر کم‌تر قوه تحلیل خود را به کار گرفته و پذیرای تمام مطالب محصول می‌شوند.

انیمیشن فراکودکانه

انیمیشن‌های رایانه ای همانطور که پیشتر ذکر شد نه تنها آثار کودکانه ای محسوب نمی‌شوند بلکه عمیق ترین مفاهیم اخلاقی، سیاسی را در قالب کاراکترهای خیالی با استفاده از دریم‌گونه‌های مختلف و متفاوت انتقال می‌دهند و به همین سبب از اهمیت بسیار زیادی در حوزه دیپلماسی عمومی کشورهای سازنده برخوردارند، به گونه ای که باراک اوباما رییس جمهوز امریکا در دیدار از کمپانی انیمیشن سازی «دریم ورکز» گفت: "ما (دولت آمریکا) از طریق شما یک فرهنگ جهانی را شکل می‌دهیم... هالیوود نقطه روشن و امیدبخش اقتصاد ما است، کمپانی دریم ورکس و دیگر کمپانی‌های صنعت سرگرمی، یکی از موتورهای اصلی اقتصاد آمریکا هستند که ایجاد‌کننده فرصت‌های شغلی زیادی هستند." وی با اشاره به رشد ۷۳ درصدی فرصت‌های شغلی در کمپانی دریم ورکس در نیمه دوم سال، گفت: "رشد فرصت‌های شغلی در این صنعت ستودنی است." و در ادامه گفت: "هالیوود نقشی اساسی در اشاعه ارزش‌های فرهنگ آمریکایی و همچنین شکل‌دهی یک فرهنگ جهانی دارد، چه باور کنید و چه نکنید، هالیوود و صنعت سرگرمی از برخی جهات، بخشی از دیپلماسی آمریکاست، صنعت سرگرمی بخش بزرگی از صادرات کشور ما را در بر می‌گیرد."      

ذائقه‌سازی و مسأله محدودیت     

به واسطه این حجم از پیام‌های پیدا و پنهانِ انیمیشن‌های وارداتی، یکی از اولین راهکارهایی که همواره به ذهن خطور می‌کند جلوگیری و ممانعت از پخش این گونه آثار است. بی تردید در مواردی که میزان آسیب‌های اخلاقی اجتماعی اثر زیاد باشد، این امر در دستور کار قرار می‌گیرد، اما آیا در مورد سایر آثار نیز می‌توان چنین عمل کرد؟

           
پاسخ حتماً مثبت نیست!‌ زیرا کودک و نوجوانی که در عصر حاضر در کمترین فضای ممکن اسکان دارد و از آزادی‌های مرسوم در گذشته و فضای بازی آن محروم شده و از طرف دیگر به دلیل فرهنگ آپارتمان‌نشینی و هم‌چنین کاهش تعداد فرزندان در خانه از تنهایی رنج می‌برد و بر اثر بحران‌ها و فشارهای مالی چندان پدر و مادر را در کنار خود حس نمی‌کند و اوقاتی از ساعات روز خود را در مهدکودک می‌گذارند، اگر انیمیشن نبیند، بازی رایانه ای انجام ندهد، چه کند؟!     

فارغ از شرایطی که این نیاز را پدید آورده، تعدد رسانه های مختلف اعم از: صدا و سیما، شبکه‌های ماهواره ای، بازی‌های رایانه ای، اسباب بازی‌ها و لوازم التحریر و... که همگی خواسته یا ناخواسته یک خط ترویجی را دنبال می‌کنند، برای کودکان این نسل ذائقه سازی کرده است به گونه ای که بیش از ۷۰% کودکان روزانه حداقل یک انیمیشن تماشا می کنند.        

 
در چنین شرایطی و با وجود تماشای رایگان و یا حداقل کم خرج انیمیشن‌های بسیار با کیفیت خارجی و کمبود انیمیشن‌های جذاب و با کیفیت ایرانی متناسب با فرهنگ اسلامی طبیعی است که انتخاب نخست کودکان و نوجوانان ما انیمیشن‌های بیگانه باشد و با این وصف راهکار محدودیت نیز به هیچ عنوان برآورده کننده خواسته‌های ما نخواهد بود، پس بایستی رویه ای جز محدودیت را پیش گرفت و در رابطه با انیمیشن های تاثیرگذار رویه دیگری را اتخاذ کرد.

انیمیشن‌های تاثیرگذار کدام هستند؟

در میان انبوه تولیدات سالانه کمپانی‌های مختلف انیمیشن‌سازی دنیا و حجم قابل توجه محصولاتی که روانه بازار می‌شوند، تنها معدودی از این آثار قابلیت نمایش می‌یابند و در معرض نقد منتقدان قرار می‌گیرند، و بالتبع تعداد این آثار در کشوری مانند ایران با آداب و فرهنگ و سنن خاص خود کم‌تر خواهد بود. به ویژه آنکه اکران‌های جهانی به صورت مستقیم انجام نمی‌شود.   

         
با تمامی تفاصیل فوق اما به دلیل نبود و یا عدم رعایت قوانین مرتبط با حوزه کپی-رایت در کشور و امکان دانلود رایگان و یا خرید ارزان قیمت برخی انیمیشن‌های غربی از بازار و همچنین پخش چندین باره آنها از باکس صدا و سیما، این انیمیشن‌ها به مخاطبان خود می رسد و به دفعات در مقابل دیدگان کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد که البته با وجود تعداد اندک تولیدات فاخر و قابل قبول داخلی نمی‌توان بر صدا و سیما چندان خرده گرفت زیرا اگر این آثار با ضوابط صدا و سیما توسط کودکان دیده نشود با لوح های فشرده داخل بازار و یا از طریق شبکه های متعدد ماهواره ای دیده خواهند شد، از این رو  می بایست رویکرد ویژه ای را نسبت به انیمیشن های تاثیرگذار اتخاذ کرد.    

    
تعریف انیمیشن های تاثیرگذار در سطور فوق عبارت است از: انیمیشن‌هایی که دارای مولفه هایی باشند که منجر به دیده شدن هر چه بیشتر آنها می شود و این مولفه‌ها عبارتند از:

در گزارش‌های بعد به صورت تفصیلی و البته مصداقی هر یک از این موارد را بررسی خواهیم کرد.