«ارز تک نرخی» به شهریور ۹۵ کشید/ خلف وعده مسئولان بانک مرکزی

به گزارش گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ اخیرا هیاتی کارشناسی از صندوق بین المللی پول سفری به ایران داشتند و با مقامات ایرانی از جمله بانک مرکزی و فعالان اقتصادی دیدار کردند و درباره وضعیت اقتصادی کشور، برنامه ها و سیاست‌های اقتصادی بحث و تبادل نظر داشتند.

این هیات پس از بازگشت از ایران گزارشی را درباره اقتصاد ایران تهیه و آن را منتشر کرد. در بخشی از این گزارش به استقبال مدیران این صندوق از تعهد مقامات ایرانی برای یکپارچه سازی بازار ارز تا پایان سپتامبر ۲۰۱۶ اشاره شده است. این مدیران لغو فوری محدودیت ارزی و نظام ارزی چند نرخی را مورد تشویق قرار دادند.

اما نگاهی به پیشنیه وعده های مسئولان بانک مرکزی برای یکسان سازی نرخ ارز نشان می دهد این وعده بیش از دو دهه است که توسط مقامات این بانک داده می شود اما تاکنون جنبه عملیاتی به خود نگرفته است.

آخرین وعده را ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی در گفتگو با رسانه های داخلی داده و اعلام کرده است که یکسان‌سازی رسمی نرخ ارز حداکثر ۶ ماه بعد از لغو تحریم‌ها خواهد بود. وی، یکی از پیش نیازهای تثبیت نرخ ارز را ارتباطات بین المللی مناسب که سرعت جابه‌جایی منابع را ایجاد کند اعلام کرد.

اما پیش از این هم بانک مرکزی وعده اجرای یکسان سازی نرخ ارز را تا پایان سال ۹۳ داده بود که در نهایت به نیمه دوم سال جاری کشیده شد. در واقع تيم اقتصادي دولت و در راس آنها رئيس‌ كل بانک مركزی پيش از اين وعده داده بودند كه نرخ ارز در سال ۹۳ یکسان سازی خواهد شد اما با به نتيجه نرسيدن مذاكرات هسته‌ای، آنها زمان تحقق وعده خود را تغيير دادند.

در نهایت ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی در تابستان گذشته از تک نرخی شدن ارز در آینده نزدیک خبر داد و شرط این اقدام را «برقراری ارتباطات بانکی بین‌المللی کافی و امکان مانور بانک مرکزی نسبت به جابه‌جایی منابع ارزی» عنوان کرد.

اما چند وقت پس از این اظهارات سیف، محمدرضا نعمت زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت خط بطلانی بر تمامی این وعده‌ها کشید و گفت که تک نرخی شدن ارز امسال اعمال نمی‌شود. این گفته حاکی از این بود که گرچه دولتمردان از عدم امکان اجرایی شدن یکسان سازی نرخ ارز با خبر هستند اما در گفته هایشان دائما نسبت به این موضوع وعده می دهند.

در عین حال، اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری در آخرین روزهای سال ۹۲ در همایشی به صراحت اعلام کرده بود که قطعاً در سال آینده (سال ۹۳) نظام تک نرخی شدن ارز در کشور اجرا خواهد شد.

اكبر كميجاني قائم مقام سیف نیز پیش از این درباره برنامه بانک مرکزی برای یکسان‌سازی نرخ ارز گفته بود: بانک مرکزی با استفاده از تجربه موفق ارز تک‌نرخی در سال ۸۱ در فرآیند یکسان‌سازی نرخ ارز، مسیری که طی می‌کند، همان مسیر آزموده شده گذشته است.

وی افزوده بود: در حال حاضر با یک نرخ ارز مبادله‌ای مواجه هستیم ولی از مدت‌ها پیش این نرخ ارز مبادله‌ای با مدیریت و هدایت بانک مرکزی در جریان است و با تعدیل‌های روزانه یا هفتگی، آرام آرام تغییر می‌کند و امیدواریم با این اقدامات در جریان، بسترسازی برای یکسان‌سازی نرخ ارز فراهم شود.

قائم مقام بانک مرکزی گفته بود: قرار نیست شوک و جهشی در نرخ ارز ایجاد شود و تجربه یکسان‌سازی سال ۸۱ به ما آموخته برای اینکه هزینه‌های ناشی از گذر به نرخ ارز واحد و به نرخ ارز بازار و ارزی که با مکانیزم بازار عمل می‌کند را داشته باشیم، باید راه‌ها و بسترهای آن فراهم شود که اقداماتی در این زمینه در جریان است.

پیش از این احتمال می‌رفت اجرای ارز تک نرخی به سال آینده موکول شود اما حال قطعی شدن آن مشخص شده است و نهایتا دولنمردان بتوانند امسال بخشی از بازار مشتقات ارزی در بورس را راه اندازی و از آن رونمایی کنند.

به هر حال یکسان سازی نرخ ارز وعده ای است که بانک مرکزی و دولتمردان اقتصادی از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم بارها مطرح کرده اند اما هنوز موفق به اجرا کردن آن نشده اند؛ وعده ای که قرار بود تا پایان امسال نهایی شود، به نیمه دوم سال ۹۵ کشیده شده است.

سید بهاء الدین حسینی هاشمی کارشناس بانکی  با اشاره به اینکه سال‌ها است که اجرای ارز تک نرخی در دستور کار است اما تاکنون عملیاتی نشده است، تصریح کرد: دولتی‌ها ۲۰ سال است که از اجرای چنین برنامه‌ای سخن می‌گویند اما تاکنون نتوانسته اند به آن جنبه عملیاتی بپوشانند.

وی ادامه داد: شاید دولتمردان منتظر معجزه ای برای ارز تک نرخی هستند، معجزه ای مانند اینکه قیمت دلار بازار آزاد از قیمت دلار دولتی کمتر شود یا حداقل به اندازه قیمت ارز دولتی کاهش یابد و یکسان شود که این اتفاق نخواهد افتاد، زیرا رانت‌های ارزی و سوداگران ارزی اجازه این کار را نمی دهند و مانع خواهند شد.

مدیرعامل اسبق بانک‌های دولتی و خصوصی بیان کرد: از زمانی که نفت در ایران کشف شد، همیشه دسیسه ای در کار بوده و قیمت دلار همیشه دو نرخی یا چند نرخی بوده است. این کار برای این است که صاحبان زر و زور و قدرت بتوانند دلار ارزان از نفت بدست آورند و سود ببرند.

توجه به یکسان سازی نرخ ارز زمانی اهمیت بیشتری می یابد که خواسته فعالان اقتصادی و بخش خصوصی مورد توجه قرار گیرد، آنها همواره خواستار تک نرخی شدن ارز و حذف رانت ارزی بوده اند.  

براساس قانون برنامه پنجم توسعه نظام ارزی کشور باید شناور مدیریت شده باشد و نرخ ارز با توجه به حفظ دامنه رقابت پذیری در تجارت خارجی و با ملاحظه تورم داخلی و جهانی و همچنین شرایط اقتصاد کلان از جمله تعیین حد مطلوبی از ذخایر خارجی تعیین شود.

بازار ارز طی این سال‌ها همواره گرفتار چند نرخ بوده و این نرخ‌ها شامل نرخ بازار آزاد، نرخ بانکی، مبادله ای و نرخ صرافی ها است. نرخ دلار مبادله ای امروز در مرکز مبادلات ارزی توسط بانک مرکزی نزدیک به ۳۰۱۳ تومان نرخ گذاری شده و نرخ دلار بازار آزاد هم به ۳۶۶۵ تومان رسیده است. از سوی دیگر نرخ ارز در لایحه بودجه دولت ۲۹۹۷ تومان قیمت‌گذاری شده است و همین نرخ تبعات دیگری برای تغییرات نرخ ارزی در پی خواهد داشت.

جدول نرخ رسمی و غیررسمی ارز در ۳۶ ساله گذشته