فهم مشترک جامعه نسبت به دولت در کلیپی چند دقیقه‌ای

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-یادداشت دانشجویی؛ اخيرا کليپي 5 دقيقه اي در فضاي مجازي دست به دست مي شود که بازديدي چند ميليوني پيدا کرده است؛ کليپي تنها با اين توضيح که "جامعترین، صادقانه ترین، شجاعانه ترین و درعین حال کوتاهترین گزارش عملکرد دولت آقای روحانی" وقتي روي آن کليک مي شود؛ سخنراني انتقادي دانشجوي عضو انجمن هاي اسلامي دانشجويان مي آيد که در چند دقيقه نقد هاي خود را به دولت يازدهم در دانشگاه شريف بيان مي کند. رضا نجابت دبير سياسي اتحاديه انجمن هاي اسلامي دانشجويان مستقل در اين چند دقيقه به چند نکته اشاره دارد: 

1-هشت برابر آن صد روزی که از آن یادکرده بودید می گذرد و آش همان آش است و کاسه همان کاسه ! در اقتصاد با ابداع واژه هایی طنزگونه چون تورم صفر، عبور از رکود و رفتارهایی رابین هودی چون توزیع سبد کالا و تخصیص وام بیست و پنج میلیونی، آن هم نه به نفع معیشت مردم بلکه برای خالی کردن انبارهای خودرو نشان دادید برنامه جامعی برای اقتصاد نداشتید.

2-در دولت مذاکرات برای توجیه راهبرد غلط وابسته کردن همه امورات کشور به سیاست خارجه، آسمان- ریسمان بافته، صغری و کبری چیدید و گفتید کربلا درس مذاکره است، اشتباه گفتید! در روزهای توهین به نبی مکرم اسلام وزیرخارجه کشور هتاک را در آغوش گرفتید، اشتباه کردید.

نباید همه چیز را به سیاست خارجه گره می زدید ومذاکره کنندگان را باطرح موضوع خزانه خالی به گود می فرستادید! در همه روزهای پیاده روی و دست دادن و امثالهم ،۳۳۳روز سفیر جمهوری اسلامی پشت دربهای سازمان ملل ماند، نفت به استناد نامه ۴وزیرتان با کاهش۶۰درصدی قیمت مواجه شد. سفره مردم کوچک تر شد. در همه این روزهای مذاکرات، با آن همه طمطراق در دیپلماسی، از حاکم جزیره بحرین تا وزیر گستاخ سعودی، از اردوغان تا رییس جمهور کشور۸۰۰هزارنفری جیبوتی یکی یکی به ملت ایران توهین کردند.

فاجعه فرودگاه جده و حوادث منا رخ داد. کمتر کسی اگر به واسطه تبلیغات دوساله ، به راهبرد مذاکرات خوشبین بود، بعد از فاجعه منا دریافت که متاسفانه رویکرد حضرتعالی در سیاست خارجی، هیچ بخشی از منافع ملی ما را تامین نکرد. با این حال هنوز از این سیاست اشتباه بازنگشتید، چنانچه چندروز بعد از حادثه تلخ منا، وزیرخارجه ما از تحکیم مودت با آل سعود سخن گفت.

3-ما رییس جمهوری می خواهیم مستقل، که بر اساس آنچه شعار داده عمل کند. اگر مدعی مدیریت غیرعقلانی در دوره های قبل است، خود عقلانی عمل کند. اگر مدعی آمارسازی و دروغ در دوره های قبل است، خود آمارسازی نکند و راست بگوید.

وزیری را به مصدر امور نگذارد که در کرسنت یک طرف دعواست. وزیری را به کار نگمارد که به خاطر نخریدن خودروی بی کیفیت ملت را خائن خطاب کند. مارییس جمهوری می خواهیم که در مقابل نقد ولو تخطئه که به فرموده امام موهبت الهی است، خضوع کند و منتقدان را بزدل وترسو و بی سواد و بی شناسنامه خطاب نکند و آنها را به جهنم حواله ندهد.

4-آقای روحانی شما به رفتارهایی از رییس جمهور قبلی منتقد و معترض بوده اید و رای خود را بدان استوارکرده اید، که امروز خوددفاعل بسیاری از آنان هستید. شاید اگر اکنون در سپهر سیاسی کشور چرخی بزنیم، حضرتعالی احمدی نژادی ترین فرد در سپهر سیاسی کشور باشید.

اينها گزاره هاي اصلي صحبت هاي اين دانشجوي منتقد نسبت به رئيس جمهور است؛ اما سوال اساسي در اين پديده ان است که چرا اين کليپ در اين عمق وسيع و در همه محافل موافق و مخالف دولت، در همه گروه هاي سياسي و غير سياسي، جوان و پير دست به دست مي شود. این اتفاق این تحلیل را تقویت می کند و آن اينکه همه اين مردمي که اين کليپ را با همين توضيح کوتاه جامعترین، صادقانه ترین، شجاعانه ترین و درعین حال کوتاهترین گزارش عملکرد دولت آقای روحانی" به اشتراک مي گذارند در حقيقت حرف خود را از زبان اين جوان منتقد مي شنوند و از زبان او به ديگران نيز انتقال مي دهند.

«صورت بندی های گفتمانی » اشاره به پیکره های نظام مند عقاید و مفاهیمی دارند که آفریننده دانش ما نسبت به جهانند. هر چیز و هر فعالیتی برای معنادار شدن باید بخشی از گفتمانی خاص باشد. این بدان معنا نیست که هر چیزی باید گفتمانی یا زبانی باشد، بلکه [منظور این است که هر کنشی] برای قابل فهم بودن، باید بخشی از چارچوب معنایی وسیع تری به حساب آید. 

آنچه در نظريه گفتمان به آن رجوع بسيار مي شود پس زمينه ذهن جامعه است، همه يک چيز را در پس زمينه ذهن خود و در ضمير ناخوداگاه خود دارند اما دقيقا مختصات آن را نمي شناسند. گفتمان‌ها برای شکل‌گیری، به زمینه‌ها و بسترهای واقعی نیازمندند. در واقع همواره متناسب با شرایط واقعی اجتماعی، ذهنیت نسبتاً عمومی و مشترکی وجود دارد، اما این ذهنیت به صورت مجمل و پراکنده و با مقداری ناخودآگاهی در اذهان شکل گرفته است. لذا شما از طریق گفتمانی که عرضه می‌کنید، به آن فضاهای مبهم و مجمل، نظم و انسجام و خودآگاهی می‌دهید؛ به طوری که به لحاظ اجتماعی، با طرح این گفتمان، افکار عمومی آن را دغدغه و صورت مطلوب خود می‌داند و این عبارت را بر زبان می‌آورد که «این همان چیزی است که ما می‌خواستیم.»

به عنوان نمونه، سال 76 آقای خاتمی آزادی و اصلاحات را در یک نظم گفتمانی عرضه کرد. در آن مقطع، مواجهه‌ی فضای اجتماعی با گفتمان آزادی این عبارت بود: این همانی است که ما می‌خواستیم.

در مورد آقای احمدی‌نژاد نیز همین موضوع تکرار شد؛ به نحوی که با طرح شعار عدالت از سوی وی، بخش زیادی از جامعه به این باور رسیدند که این همان چیزی است که می‌خواستند. وقتی که یک دولت به روی کار می آید و یک فرد به عنوان رئیس جمهور توسط آرای مردم انتخاب می شود، یک گفتمان را با خود به همراه می آورد؛ مثلا گفتمان آزادی سید محمد خاتمی یا گفتمان عدالت محمود احمدی نژاد. همچنین گفتمان ها دچار فروپاشی می شوند. زمانی گفتمان ها دچار فروپاشی می شوند و از نظر اجتماعی غلبه خود را از دست می دهند که نمی توانند به نیازهای جامعه خود پاسخ بدهند چرا که گفتمان ها در پاسخ به نیازها و مطالبات اجتماعی در جوامع به وجود می آیند.

این فروپاشی نیز سنتزی است از درون همان جامعه که نسبت به دولت مستقر اتفاق می افتد و پس زمینه ذهن جامعه نسبت به دولت را نشانه می رود. آنچه می توان درباره این کلیپ و تحلیل جامعه شناختی از آن ارائه کرد این است که جامعه در حال شکلدهی یک نظم گفتمانی دربرابر دولت است که محصول مشترک این تفکر؛ گزاره هایی است که در آن چند دقیقه می بیند و به همین دلیل تلاش می کند این فهم خود از دولت را با دیگران به اشتراک گذاشته و به یک مفاهمه جمعی در جامعه برسد که نتیجه این مفاهمه جمعی ناکارآمدی دولت و شعارهایش و عبور از آن خواهد بود.

میکائیل دیانی*دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت رسانه دانشگاه تهران

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تایید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.