آقای روحانی! لطفا نگاهی به آمار اشتغال شهرستان‌ها داشته باشید

گروه اقتصاد خبرگزاری دانشجو، موضوع اشتغال و بیکاری نیروی کار در ایران، یکی از عمده مسائلی است که در چند دهه گذشته، بازار کار کشور را به خود درگیر کرده و حال هزاران نفر با هدف و رویای یافتن شغل و یا شغل بهتر و متعاقب آن دستیابی به سطح بالاتری از زندگی به ناچار شهر خود را ترک کرده و به شهرهای اطراف و یا کلانشهرها مهاجرت کنند. رییس جمهوری سه شنبه شب در گفتگوی زنده تلویزیونی با مردم در پاسخ به این سوال که برای رفع بیکاری جوانان و تسهیل امر ازدواج چه کارهایی باید انجام دهیم و دولت چه پیش‌بینی‌هایی دارد؟، گفت: اشتغال با رونق اقتصادی امکان پذیر است؛ راه دیگری نداریم. برای رونق اقتصادی، باید هم از توان داخلی و هم از منابع خارجی استفاده کنیم.

وی با اشاره به اینکه در برنامه پنج‌ساله و سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری رشد 8 درصدی برای کشور پیش‌بینی شده است، افزود: اگر می‌خواهیم مشکل اشتغال را حل کنیم، رشد ما باید 8 درصدی باشد تا ان شاء‌الله یک روزی نرخ بیکاری و تورم تک رقمی شود؛ هم نرخ رشد و هم تورم و بیکاری روی 8 قرار گیرد.

روحانی ایجاد اشتغال را یکی از مسائل بسیار مهم برای دولت دانست و خاطرنشان ساخت: اگر در سال حدود یک میلیون شغل ایجاد کنیم با نرخ بیکاری فعلی، خیلی معلوم نیست که این نرخ پایین بیاید. هدف دولت این است که نرخ بیکاری تک رقمی شود، اما در عین حال در طول یکسال آینده اگر بتوانیم نرخ بیکاری را ثابت نگه داریم، کار بزرگی انجام داده‌ایم.

این سخنان رئیس جمهور در حالی است که طبق گزارش جدید مرکز آمار ایران از نتایج آمار نیروی کار در تابستان 94، نرخ بیکاری جوانان زیر 30سال به 48.7 درصد رسیده و این نرخ در مورد زنان 85.9 درصد شده است.

وضعیت بحرانی شهرستان‌ها

بیکاری در استان‌های مختلف حکایت از بحرانی‌تر بودن وضعیت در سایر شهرهای کشور دارد. به گونه‌ای که نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله در استان کهگیلویه و بویر احمد در تابستان 94 به 48.7 درصد و در مورد جوانان 15 تا 29 ساله در کرمانشاه به 47.4 درصد رسیده است. نرخ بیکاری تابستان امسال با رشد 1.4 درصدی در مقایسه با تابستان سال گذشته به 10.9درصد رسید. نرخ بیکاری مردان به 8.9 درصد و در زنان به 19.9 درصد رسیده است.

همچنین نرخ بیکاری تابستان 94 در شهرها 12.2 درصد و روستاها 7.4 درصد شده است. بیشترین نرخ بیکاری در گروه سنی 20‌-24ساله با 27.8 درصد بوده است و در این گروه سنی نرخ بیکاری مردان 22.8 درصد و زنان 49.3 درصد گزارش شده است.

این آمارها نشان می‌دهند نابرابری فرصت‌های دستیابی جوانان به اشتغال، نه تنها باعث شکاف بیش از 10 درصدی نرخ بیکاری استان‌ها شده بلکه 1.3 میلیون نفر را هم مجبور کرده تا برای یافتن کار مهاجرت کنند. اینگونه می شود که می بینیم جوانانی از شمال کشور به مناطق نفت خیز جنوب می روند، افرادی از غرب و شرق کشور به امید کار بهتر راهی پایتخت و یا سایر کلانشهرها می شوند و این جریان ورود و خروج نیروی کار در شهرهای مختلف کشور ادامه دارد. چرا که یکی از راهکارهای جستجوی شغل مهاجرت افراد به مناطق دیگر است. به عبارتی، زمانی که در منطقه ای از کشور بنا به دلایل جغرافیایی، طبیعی و یا حتی سرمایه گذاری های صورت گرفته؛ اوضاع بهتری برای اشتغال وجود دارد، برخی افراد مجبور می شوند از خانه و کاشانه خود کوچ و بعضا چند هزار کیلومتر راه را در جستجوی یک کار مناسب بپیمایند.

در ایران به دلیل فاصله بیش از ۱۰ درصدی نرخ بیکاری بین استان‌ها، این مسئله نمود بیشتری دارد و معمولا بسیاری از جوانان جویای کار مناطق کمتر برخوردار، مجبور می شوند برای آینده ای بهتر و جستجوی شغل به سایر مناطق کشور بروند.

تهران؛ شهری برای جستجوی کار

تهران یکی از همین شهرهاست که افراد برای جستجوی کار به آن کوچ می کنند. ابرشهری تنها برای کار. مسئله این است که سال‌ها سیاست گذاری و تلاش دولت‌ها نتوانسته منجر به توزیع عادلانه ثروت، موقعیت‌ها و سرمایه گذاری ها در مناطق مختلف کشور شود. این می شود که در برخی مناطق کشور، جوانان زمینه ای برای کار ندارند و در برخی مناطق دیر، فرصت های بهتری در اختیار جوانان قرار می گیرد.

کارشناسان می گویند وقتی بیش از ۱۰ درصد فاصله نرخ بیکاری بین استان‌ها وجود دارد، یعنی اینکه سیاست گذاری‌ها مناسب نبوده و باعث شده تا سرمایه گذاران برای حضور در منطقه ای از کشور رقابت کنند و برای حضور در بخش‌های دیگر، تمایلی نشان ندهند، بنابراین در چنین فضایی، هیچ راهی غیر از مهاجرت و کوچ به ویژه برای جوانان فارغ التحصیل دانشگاه ها باقی نمی ماند.

بررسی ها نشان می دهد بیشترین میزان مهاجرت نیروی کار در ایران از مناطق خالی از موقعیت های شغلی به سمت کلانشهرها و مراکز اقتصادی و سیاسی کشور است، بنابراین باید گفت تهران یک زمینه بسیار مستعد برای ورود دائم و بدون توقف مهاجران به ویژه در بخش جستجو برای کار دارد.

نتایج یک مطالعه در وزارت کار نشان می دهد کلانشهرها دارای جذابیت کششی برای ورود مهاجران بوده که برخی از دلایل آن به نقش و جایگاه کلانشهرها در جمعیت، تولید، اقتصاد، تامین نیروی کار، ارائه الگوهای سبک زندگی و مواردی از این دست برمی گردد. از سوی دیگر مهاجرانی که با هدف به حداکثر رساندن منافع و بازده اقتصادی دست به مهاجرت شغلی می با هزینه های بالای زندگی در این کلانشهرها مواجه خواهند شد. اما با این وجود باز هم مهاجران ترجیح می دهند به منظور دستیابی به درآمد و رفاه بیشتر اقدام به مهاجرت کنند.

آمارها نشان می دهد یک سوم کل مهاجرت های صورت گرفته به کلانشهرهای ایران تنها به دلیل جستجوی شغل بوده و تهران به دلیل ویژگی‌های خاص سیاسی و اقتصادی و تمرکز بسیاری از نیازهای روز زندگی، جذاب ترین و بهترین شهری است که مهاجران ترجیح می دهند برای کار به آنجا بروند.

براساس آمارهای موجود و تحلیل های ارائه شده از سوی مرکز آمار وزارت کار، ۷۸.۱ درصد کل مهاجرت های صورت گرفته به کلانشهر ۸.۵ میلیون نفری تهران برای شغل بوده و در این بین ۱۴۳ درصد مهاجرت‌ها به اصفهان، ۱۸.۳ درصد به اهواز، ۱۴.۲ درصد به تبریز، ۱۴.۵ درصد به شیراز، ۱۳.۲ درصد به قم، ۱۴.۴ درصد به کرج و ۱۹.۲ درصد هم به مشهد صرفا به دلیل شغل بوده است.

مهاجرت برای کار حتی باعث افزایش نرخ بیکاری در کلانشهرهای کشور نیز شده و وزارت کار معتقد است اگر مهاجران جستجوی شغل در کلانشهرها را متوقف کنند، دستکم ۲ درصد از نرخ بیکاری در این شهرها کاسته می شود.

به عنوان نمونه در صورت حل مسئله مهاجرت های شغلی در اصفهان نرخ بیکاری از ۱۴.۴ درصد به ۱۲.۸ درصد، در اهواز از ۲۵.۲ درصد به ۲۳.۷ درصد، تهران از ۱۳.۵ به ۱۱.۲ درصد و در تبریز نیز از ۱۳.۴ درصد به ۱۲.۵ درصد کاهش خواهد یافت، همچنین این کاهش در مورد شیراز از ۱۸.۳ درصد به ۱۶.۲ درصد، در قم از ۱۱.۶ به ۱۰ درصد، در کرج از ۱۷.۲ به ۱۳.۸ درصد و در مشهد نیز از ۱۱۰.۹ درصد تک رقمی شده و به ۸.۹ درصد کاهش می‌یابد.

باید اذعان داشت جا به جایی نیروی کار در بین مناطق مختلف کشور فی نفسه چیز بدی نیست و اصلا شاید مورد نیاز هم باشد؛ اما اینکه تلاش شود نیروی کار در منطقه خود بماند در نهایت باعث کمبود برخی تخصص‌ها در یک منطقه و انباشت برخی تخصص‌ها و مهارت‌ها در سایر مناطق می شود. نکته‌ای که باید بیش از گذشته مورد توجه مسئولین و دست اندرکاران قرار گیرد.