درمان هدفمند سرطان با اجرای پروژه قفل ژن WT۱ برای اولین بار در دنیا

سعیده قضایی، دانشجوی دکتری زیست‌شناسی سلول مولکولی و عضو هیات علمی بورسیه دانشگاه کوثر بجنورد در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو در بجنورد، گفت: تحقیقاتی در زمینه پروژه فقل ژن در کشورهای بزرگی مانند آمریکا و انگلیس انجام شده اما ما برای اولین بار در دنیا موفق شده‌ایم قفل ژن روی ژن WT1 را انجام دهیم.

وی تصریح کرد: به این ترتیب می‌توانیم به جای درمان‌های غیر اختصاصی، درمانی هدفمند را برای بیماران سرطانی به خصوص سرطان خون پیشنهاد دهیم، در این روش با استفاده از نتایج آن می‌توان نواحی ژن آسیب‌رسان در بیماری‌ها را مشخص کرد.

برای اولین بار در دنیا

سعیده قضایی با اشاره به اینکه این پروژه برای اولین بار در ایران، توسط اینجانب صورت گرفته است، ادامه داد: این اولین پایان‌نامه دکترایم بود که با معرفی دکتر اباصلت حسین‌زاده کلاگر عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران بعنوان استاد راهنما، دکتر حسین آیت‌اللهی بعنوان مشاور و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و دکتر جهانبخش رئوف نیز بعنوان مشاور و عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران در مجله‌ Tumor Biology متعلق به انجمن بین‌المللی ژن‌های سرطان‌زا و شناساگرهای زیستی اروپا منتشر شده است.

قضایی گفت: هدف من از این تحقیقات تعریف یک درمان هدفمند برای سرطان بود با توجه به اینکه امروزه یکی از راه‌های مبارزه با بیماری‌ها هدف قرار دادن DNA ژن تغییر یافته است که باعث ایجاد سرطان شده و این موضوع بسیار مورد توجه قرار گرفته بود؛بنابراین در این راستا یکی از ژن‌های که انتخاب کردیم ژن WT1 بود.

عضو هیات علمی بورسیه دانشگاه کوثر بجنورد تصریح کرد: سیستم ژن WT1 به گونه‌ای است که باید در دوران جنینی روشن باشد و بعد از آن خاموش می‌شود، روشن شدن مجدد این ژن در دوران بزرگسالی سبب ایجاد انواع تومورها و همچنین سرطان‌های حاد خونی می‌شود.

وی عنوان کرد: ساختاری که ما با آن سر و کار داریم، ساختاری چهار رشته‌ای است که می‌تواند در حضور یک‌سری مولکول‌های شیمایی (دارو) پایدارتر باشد، درواقع با القاء و پایدار کرذن این ساختار در ناحیه تنظیمی ژن WT1 در رده سلولی سرطان خون موفق به قفل کردن این ژن در سلول سرطانی شدیم.

ژن ساخت تومور را خاموش می کنیم

قضایی افزود: هدف این پروژه معرفی نواحی از ژن آسیب‌رسان به عنوان کدها است که می‌تواند در حضور دارو به فرم ساختار چهار رشته‌ای پایدار در بخش راه‌انداز ژن در‌آید، سپس DNA ژن دخیل در ایجاد بی‌نظمی در تکثیر سلول سرطانی توسط این داروی ارتقایافته هدفگیری می شود.

وی خاطرنشان کرد: در این پروژه کدهای نوکلئوتیدی سه ناحیه از بخش راه‌انداز ژن به عنوان نقاط هدف دارو و به عنوان قفل معرفی شده اند که در غلظت مشخص دارو در داخل سلول، این سه منطقه چهار رشته‌ای می‌شود و بخش راه‌انداز ژن از کار می‌افتد، در نتیجه ژن رونوشت‌برداری نمی‌شود و پروتئین WT1 تولید نمی‌شود.

این استاد دانشگاه کوثر بجنورد با شاره به اینکه با بررسی ناحیه تنظیمی این ژن به این نتیجه رسیدیم که با تشکیل یک ساختار خاص در این ناحیه می‌شود ژن را قفل کرد و آن را دوباره خاموش کرد، گفت: به لحاظ پیچیدگی و طولانی بودن پروژه هر قسمت از کار را در یک دانشگاه انجام دادیم.

وی تصریح کرد: مطالعات اولیه و بررسی‌های الکترو شیمایی در دانشگاه مازندران و برای انجام قسمت‌های تکمیلی مثل تکنیک CD یا طیف سنجی دورانی در بخش IBB  دانشگاه تهران و مراحل کشت سلول و بررسی‌های ژن WT1 در سلول سرطان خون در دانشگاه علوم پژشکی مشهد انجام شد.

روزی ۷ ساعت تحقیق و آزمایش فشرده

وی اظهار کرد: تقریبا یک سال و نیم درگیر این پروژه بودیم که این کار نتیجه فعالیت روزی ۶ تا ۷ ساعت کار تحقیقاتی و آزمایشگاهی است، از زمان شروع جستجو یعنی از جمع‌آوری اطلاعات برای شروع کار تا چاپ مقاله یک سال و نیم در پایگاه اطلاعاتی مرتبط با این زمینه تلاش کردم.

این محقق پرتلاش گفت: پیش از این تحقیقات در کشورهای بزرگی مثل آمریکا و انگلیس و یک سری از کشورهای که در این زمینه قوی هستند، انجام شده است و اکنون این تحقیقات برای اولین بار در ایران انجام شد و ما موفق شدیم این نوع ژن خاص را برای اولین بار در دنیا به این روش قفل کنیم.

عضو بورسیه دانشگاه کوثربجنورد تصریح کرد: ویژگی خاص این فعالیت کشف روشی برای درمان هدفمند سرطان است؛ زیرا درمان‌هایی که امروزه برای بیماری سرطان به کار می‌رود، بیشتر غیر اختصاصی بوده و ضمن صرف وقت و هزینه های زیاد آسیب هایی را نیز به بدن بیمار وارد می کند.

قضایی با اشاره به اینکه دستاورد های تحقیقاتی ما صرفا در زمینه پزشکی قابل استفاده است، گفت: این پروژه فعلا در سطح آزمایشگاهی انجام شده و در حال حاضر پله اول کار است و مراحل بعدی کار این پروژه می‌تواند روی بیماران جهت درمان به کار برود در حالیکه اکنون صرفا روی رده سلولی آزمایشات انجام شده و روی بیمار پیاده نشده است.

کاهش درد و رنج بیمار سرطانی با درمان هدفمند

قضایی مطرح کرد: این درمان بسیار اختصاصی‌تر از سایر درمان‌ها است، ما تلاش داریم مولکول شیمایی پایدار کننده ساختار قفل ژن را بعنوان روش درمانی و داروی جدید برای این بیماری معرفی کنیم تا مصرف کننده از بین داروهای متعددی که با شکل غیر اختصاصی و هزینه زیاد تهیه می شود آنرا به صورت موثر و اختصاصی دریافت کند.

عضو بورسیه دانشگاه کوثر بجنورد گفت: با معرفی کردن داروهای موثر در انواع سرطان‌ها و تولید انبوه و ارائه آن به پزشکان برای درمان، می توان از لحاظ اقتصادی هم به کشور و هم به بیماران  کمک کرد و درآمدزایی دانش بنیان از آن کسب کرد و چون روشی موثر و جدید است حتی قابلیت توریسم درمانی هم دارد.

وی در پاسخ به این سئوال که آیا برنامه ای برای درامدزایی دانش بنیان از این دارو دارید، گفت: هدف اصلی ما از انجام این پروژه استفاده از روش های جدید برای کمک به بیماران سرطانی و کمتر کردن دردها و رنج های آنان در طول درمان بوده است و درآمدزایی دانش‌بنیان هدف فرعی ماست.

قضایی اعلام کرد: موفق بودن جا و مکان نمی‌شناسد یا اینکه در کجا و با چه امکاناتی زندگی کنیم، یک محقق در هر شرایطی و با هر امکاناتی گرچه کم باشد به دنبال هدف‌های خود می‌رود و سعی می‌کند با آن حداقل امکانات هم به موفقیت برسد.

دانشجویانم را با خود همراه می کنم

عضو بورسیه دانشگاه کوثر بجنورد تصریح کرد: نیاز جامعه امروز بحث‌های تئوری نیست دانشجویان باید برای اینکه بتوانند در آینده موفق باشند از نظر علمی و تحقیقاتی بسیار قوی باشند با توجه به اینکه دنیا به سمت پروژه‌های تحقیقاتی و درمانی هدفمند می‌رود من هم دانشجویان خود را تشویق می‌کنم در این زمینه وارد شوند و به امید خدا کمک خواهم کرد به دست‌آوردهای خوبی برسند.

وی اظهار کرد: در استان خراسان شمالی زیرساخت فعالیت‌های تحقیقاتی در این سطح وجود ندارد، شاید به دلیل این باشد که دانشگاه‌های استان به دلیل جدید و ناشناخته بودن این حیطه از علم سراغش نمی‌روند و به همین دلیل امکانات لازم برای اینگونه تحقیقات فعلا در استان موجود نیست.

قضایی در پایان در خصوص اینکه نتیجه تحقیقاتتان را به چه کسی تقدیم می کنید، خاطرنشان کرد: دوست دارم نتیجه کار خود را تقدیم کنم به بیماران سرطانی، چون از نزدیک درد و رنج آنها را دیده‌ام، آرزو می‌کنم یک روز نتیجه این تحقیقاتم به شکل عملی و کلینیکی در درمان آنها استفاده شود.