ناصر فیض طنزپرداز و شاعر، در کارگاه طنز و کاریکاتور «راه راه» که از سوی جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی برگزار شد با موضوع خط قرمز در طنز و ظرافتهای طنز به سخنرانی پرداخت.
فیض با اشاره به اینکه پایه و اساس طنز نوعی اعتراض است، گفت: لباس هنر پوشیده است؛ اگر اینگونه به طنز نگاه کنید فارغ از ظرافتهای شعر حافظ، آن را هم نمونه شعر طنز و اعتراض به شرایط سیاسی و اجتماعی آن روز می بینید.
وی با تاکید بر اینکه تقسیم بندی متون ادبی به طنز و جدی صحیح نیست، افزود: طنز و طنزپردازی، مقوله جدی است و بهتر است گفته شود متون طنز و جد؛ این که حافظ زبان کنایه و طنز را انتخاب می کند به خاطر شرایطی است که شاعر با آن مواجه بوده است. چون امیر مبارزالدین، والی ستمگری بود، نفاق زیاد بود و تملق خریدار داشت و کسانی بودند که هم از توبره می خورند و هم از آخور! و حافظ در واکنش به اوضاع و شرایط آن زمان شعر می گفت.
فیض با اشاره به وجود خط قرمز در طنز پردازی نیز گفت: در طنز خط قرمز داریم که با سانسور متفاوت است. طنز پرداز باید تیزهوشی داشته باشد و با احتیاط به این خط قرمزها نزدیک شود؛ من با سانسور مخالفم ولی آزادی بیان و دموکراسی ادعایی، هیچ جای دنیا وجود ندارد.
وی اضافه کرد: اصلا فرض محال که بتوان همه چیز را گفت؛ هنرمند باز هم باید غیر مستقیم بگوید چراکه هنر تکلیف می‌کند که آنچه می خواهیم را مستقیم نگوییم.
فیض با تاکید بر اینکه طنزپرداز باید از مسائل پیرامونش حرف بزند گفت: هنر طنز پرداز این است که با حفظ احترام دیگران و قومیتها و تفاوتهای مذهبی، صلابت شعری خودش را حفظ کند. ممکن است کسی فکاهه بگوید یا مثل حافظ با شعری که طعنه به وضعیت سیاسی و اجتماعی می زند شعری در درجات بالا بسراید. در هر قالبی نباید حرف اصلی شاعر زیر سوال برود. مثلا سعدی در جایی می گوید درویشی نزد پادشاهی رفت و شاه گفت چه زمانی یاد ما می افتی؟ و درویش گفت وقتی که یاد خدا را فراموش کنم. بیان جسورانه ای که بهانه ی تعرض به پادشاه نمی دهد.
وی افزود: اعتراض با توهین فرق دارد؛ باید به شکلی طنز بگویید که حرفتان زیر سوال نرود و این با تسلط به صناعات ادبی به دست می آید و هر چه غیر مستقیم تر بگویید هنرمندانه تر است چون مخاطب از کشف آن بخش مخفی هنر لذت می برد.
فیض اضافه کرد: طنز در همه دوره ها ابزاری بوده است برای فضاهایی که نمی‌شد با زبان معمولی صحبت کرد و برای همین سراغ طنز می‌رفتند.
وی با توصیه به حفظ شخصیت و صلابت ادبی شاعر گفت: طنزپرداز توهین نمی‌کند چون کسی که منطق شعری دارد توهین نمی‌کند؛ توهین به این معنا که اگر کسی را هجو کنید مظلوم واقع شود.