شفیعی: «هیهات» حاصل دغدغه شخصی ۴ کارگردان آن است/ همدانی: نمایش چهره برزخی شخصیت‌ها برای افزایش جذابیت‌های بصری

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو؛ دومین جلسه از سلسله نشست‌های نقد و بررسی آثار حاضر در بخش مسابقه ایران چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت با حضور هادی مقدم دوست کارگردان فیلم سینمایی «هیهات»؛ محمدرضا شفیعی تهیه‌کننده این اثر و محمدتقی فهیم منتقد سینما در  محل پردیس ملت برگزار شد.

 

«هیهات» حاصل دغدغه شخصی 4 کارگردان آن است

در ابتدای این نشست محمدرضا شفیعی تهیه‌کننده «هیهات» با اشاره به چگونگی ساخت این اثر چهار اپیزودی توسط چهار کارگردان جوان و صاحب‌نام سینمای ایران گفت: هیهات حاصل دغدغه شخصی این چهار نفر است، هرچند که از همان اول قرار نبود یک اثر سینمایی باشد ولی بعد از جلسات متعدد تصمیم گرفتیم تا آن را تولید کنیم.

 

وی افزود: این فیلم از میان ایده‌های که در طی جلساتی که در بازه زمانی 4 ماهه میان ما پنج نفر تشکیل شد، شکل گرفت و با تفاهم و همدلی خوبی که میان هر 4 کارگردان کار وجود داشت، تصمیم بر این شد تا این اثر را با محوریت عاشورا و حضرت سیدالشهدا(ع) تولید کنیم.

 

ماجرای حذف کامل یک اپیزود و تلاش تیم تولید برای جایگزینی داستانی جدید

شفیعی در ادامه با اشاره به اینکه در تولید «هیهات» همه عوامل متعهد به یک مرامنامه اخلاقی بوده‌اند، اظهار کرد: از همان ابتدای تولید این فیلم میان 4 کارگردان روحیه همکاری وجود داشت و تلاش هیچکس برای آن نبود که اثرش نسبت به آثار دیگران بهتر شود.

 

وی افزود: برای مثال در آخرین روزهای باقیمانده به آغاز فیلمبرداری من تصمیم گرفتم تا یکی از اپیزودها رو به طور کامل حذف کنم ولی فردی که ایده او حذف شده بود نه تنها ناراحت نشد بلکه در کنار سه نفر دیگر تلاش کردند تا ایده و داستانی جدید پیدا کنند که بخش چهارم کار نیز به کیفیت دیگر بخش‌ها و به موقع تولید شود.

 

تولید فیلمی با مفاهیم عاشورایی از امتیازات سینمای ایران است

در ادامه این نشست محمدتقی فهیم منتقد سینما با اشاره به عنوان انتخاب شده برای این فیلم سینمایی اظهار کرد: دیدن عنوان «هیهات» برای این فیلم در همان گام اول ما را متوجه می‌کند که با چه اثری روبرو هستیم و البته این سوال را پیش می‌آورد که چرا سینما و سینماگران ما در طی این سال‌ها تا این حد نسبت به مفاهیم عاشورایی بی‌تفاوت بوده‌اند.

 

وی افزود: اما خوشبختانه چهار فیلمساز جوان که صاحب شهرت نیز هستند، در جوانی به سراغ دغدغه‌های خصی خود در ارتباط با قیام حضرت سیدالشهدا(ع) و مفاهیم نهفته در آن رفته‌اند و این تبدیل به یکی از امتیازات سینمای ایران در این شرایط شده است.

 

این منتقد سینما با بیان این نکته که در طی سال‌های گذشته همواره فیلم سینمایی «روز واقعه» به عنوان شاخص سینمای عاشورایی شناخته می‌شد، بیان کرد: در طی این سال‌ها همیشه معیار فیلم‌های عاشورایی سینمای ایران فیلم سینمایی «روز واقعه» است؛ در حالی که باید در طی این سال‌ها آثاری دیگری نیز تولد می‌شد که کیفیت بالاتری داشته باشند.

 

وی اضافه کرد: به نظر من «هیهات» تا حدودی به این قله نزدیک شده است و اگر بخواهیم با اندکی اغماض به آن نگاه کنیم، «هیهات» می‌تواند جای «روز واقعه» را در معیار آثار عاشورایی سینمای ایران بگیرد و از این به بعد کیفیت سایر آثار را با آن مقایسه کنیم.

 

«هیهات» روایتی درست و یک دست دارد

فهیم در ادامه با بررسی مسیر روایی فیلم اظهار کرد: اگر این فیلم را از ابتدا تا انتها بررسی کنیم، می‌بینیم که با وجود داشتن چهار کارگردان، اثری یک دست است که روایتی درست و روان دارد به ویژه اپیزود اول آن که همچون قلابی قدرتمند مخاطب را برای دیدن اپیزودهای دیگر به دنبال خود می‌کشاند.

 

وی افزود: اگرچه دو اپیزود میانی فیلم می‌توانست با کیفیت و دقت بیشتری تولید شود، اما اپیزود آخر آن که به نوعی یک روایت مدرن از عاشوراست؛ توانسته ضعف‌های دو اپیزود قبلی را جبران کند و حتی به نظر من این اپیزود با جذابیت‌هایی که دارد می‌تواند به صورت مستقل تبدیل به یک اثر سینمایی شود.

 

پیش‌فرض‌های ذهنی کارگردانان مانع تبدیل «هیهات» به یک اثر جهان‌شمول شده است

این منتقد با سابقه سینما با اشاره به دیگر نقاط قوت فیلم سینمایی «هیهات» گفت: یکی دیگر از نکات این فیلم که مرا به خود جذب کرد، روایت خاص آن است که حس بومی بودن و ایرانی بودن را می‌توان به وضوح در داستان آن احساس کرد.

 

وی افزود: اما آنچه مرا در ارتباط با این اثر نگران می‌کند، اتکا بیش از حد روایت اثر بر پیش فرض‌های ذهنی مخاطب است که باعث شده تا شخصیت‌پردازی‌ها و توصیف کامل فضای قصه با اتکا بر همین پیش‌فرض‌های مخاطب به طور کامل شکل نگیرد.

 

فهیم تصریح کرد: ولی ایکاش این‌گونه نبود و کمی بیش‌تر بر شخصیت پردازی‌ها و معرفی کامل‌تر مناطق جغرافیایی در روایت داستان توجه می‌شد تا مخاطب این فیلم تنها به منطقه خودمان محدود نشود تا «هیهات» قابلیت ارائه به مردم سایر نقاط جهان را داشته باشد چرا که مفاهیم بیان شده در آن تماما انسانی و جهان‌شمول است.

 

تصویر داعش به درستی در این فیلم نمایش داده شده است

فهیم در ادامه با بیان این نکته که اپیزود اول و چهارم این اثر را بیش از دو اپیزود میانی فیلم دوست دارد، گفت: به نظرم اپیزود اول این فیلم با توجه به فضای حسی و انسانی موجود در آن که همه برگرفته از مفاهیم متعالی عاشورایی است، می‌تواند برای مخاطب جهانی جذاب باشد.

 

وی افزود: علاوه بر این نکته در اپیزود چهارم این اثر نیز شاهد روایتی تازه از داعش هستیم که تاکنون کمتر به آن توجه شده است؛ روایتی که سعی کرده بدون نمایش مستقیم توحش داعش و ارائه تصویری سطحی از این گروه، از طریق غیرمسقیم به تشریح حقیقت تفکرات منحرف این گروه و روحیه متوحشانه آن‌ها بپردازد.

 

سینمای عاشورایی ما باید به دنبال بیان مفاهیم ضداستکباری باشد

این منتقد سینما و تلویزیون با گلایه از داستان یکی از اپیزودهای میانی این فیلم که در ارتباط با کودکی مهرفروش است، گفت: نگرانی اصلی من در ارتباط با این فیلم، گرفتاری یکی از اپیزوهای آن به کلیشه‌های مرسوم و نادرست در زمینه عدم تلاش شیعیان در حوزه‌های مختلف و تقاضای صرف از حضرت سیدالشهدا(ع) برای دستیابی به حوائج دنیوی و اخروی است.

 

وی افزود: این موضوعی است که همواره ما را به خاطر آن متهم کرده‌اند در حالی که اساسا اسلام مورد نظر حضرت سیدالشهدا(ع) و جنبش عظیم عاشورا، درواقع اسلامی است که همراه با احقاق حقوق مردم و به حرکت درآوردن آن‌ها برای احقاق حقوقشان است.

 

فهیم اضافه کرد: این تفکر در انقلاب اسلامی ایران و اندیشه‌های امام خمینی(ره) نیز دیده می‌شود که مبنای این انقلاب مردمی درواقع برمبنا یک حرکت ضداستکباری است که به نظرم ما باید برای بیان مفاهیم عاشورایی در سطح جهان و در شرایط امروزی بیشتر بر این مفاهیم تاکید کنیم.

 

این منتقد سینما در پایان صحبت‌های خود خاطر نشان کرد: آن چیزی که امروز سینمای عاشورایی ما به آن نیاز دارد، بیان همین مفایهم ضداستکباری است که با تاکید بر عدالت اجتماعی می‌تواند در سطح جهانی نیز اثرگذار باشد و نباید این مفاهیم را به مسائلی سطحی محدود کرد.

 

حضور هر 4 کارگردان در نگارش و تولید همه اپیزودها

در ادامه این نشست هادی مقدم دوست یکی از چهار کارگردان این پروژه سینمایی طی سخنانی گفت: شکل‌گیری این فیلم از همان ابتدا با همکاری هر 4 نفر ما صورت گرفت و درواقع هیچ ایده‌ای تبدیل به فیلم نمی‌شد اگر هر چهار نفر با هم یکدل و همراه نبودیم.

 

وی افزود: ما برخلاف قواعد مرسوم در تولید فیلم‌های اپیزودیک، که هرکس بدون توجه به کار دیگران صرفا اثر خود را تولید می‌کند، از همان ابتدا تمام مراحل نگارش فیلمنامه و تولید آن را با هم پشت سرگذاشتیم و نتیجه کار اثری شد که به دل مخاطب می‌نشیند.

 

وفاداری به شیوه بصری جنگ عراق و سوریه در ساخت «هیهات»

مقدم دوست در ادامه با اشاره به اپیزود چهارم فیلم که توسط خود او ساخته شده است اظهار کرد: ما برای ساخت این اپیزود سعی کردیم تا با استفاده از شکل بصری واقعی جنگ فعلی در عراق و سوریه و از طریق فیلم‌ها و عکس‌هایی که توسط خود رزمندگان از این جنگ‌ها به ثبت رسیده، دست به تولید بزنیم.

 

وی افزود: ما سعی کردیم تا به شیوه بصری این جنگ و تصاویر منتشر شده از آن وفادر باشیم، هرچند که به این جنگ نرفتیم ولی سعی کردیم از تصاویر و ویدئوهای موجود در فضای مجازی نهایت استفاده را برای هرچه طبیعی‌تر شدن فضای فیلم کنیم.

 

وی همچنین در پاسخ به گلایه فهم در ارتباط با کلیشه زدگی یکی از اپیزودهای فیلم در ارتباط با توسل صرف به حضرت سیدالشهدا(ع) و عدم تلاش برای رسیدن به موفقیت‌های دنیوی گفت: تجربه که شخصیت اصلی این اپیزود پشت سرمی‌گذارد، تجربه عزت نفسی است که از طریق توسل و اعتماد به حضرت سیدالشهدا(ع) به دست می‌آورد.

 

وی تصریح کرد: ما در این اپیزود بنا داشتیم تا این عزت نفس را به نمایش بگذاریم و از این طریق حس محبت و ارادت مخاطب را نسبت به حضرت سیدالشهدا(ع) و دستگاه باشکوه ایشان تقویت کنیم و به دنبال توصیه اقتصادی به مخاطب نبودیم.

 

گفتنی است در دومین روز از برگزاری سلسله نشست‌های نقد و بررسی فیلم‌های بخش مسابقه ایران چهاردهمین جشنواره فیلم مقاومت، نشست نقد و بررسی فیلم سینمایی «جشن تولد» با حضور سجاد اسلامیان منتقد سینما و عوامل فیلم در ساعت 19 امروز در محل پردیس ملت برگزار خواهد شد.

 

*نشست نقد و بررسی انیمیشن «فهرست مقدس»

 اولین جلسه از سلسله نشست‌های نقد و بررسی آثار حاضر در بخش مسابقه ایران چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت با حضور محمدامین همدانی کارگردان انیمیشن سینمایی «فهرست مقدس»؛ هومن فاضل نویسنده این اثر و سیدمحمد حسینی منتقد سینما در  محل پردیس ملت برگزار شد.

 

خلق شخصیت‌های چندوجهی مخاطب را آزار می‌دهد

در ابتدای این نشست سیدمحمد حسینی با طرح این سوال که چرا فیلمنامه فهرست مقدس در قالب انیمیشن تولید شده است؛ به تشریح دیدگاه خود در ارتباط با فضای کلی این انیمیشن و ارتباط مخاطب عام با آن پرداخت و گفت: به نظرم فهرست مقدس در ابتدا مخاطب را با خود درگیر می کند ولی بعد از دقایقی به واسطه اینکه شخصیت‌ها می خواهند از لحاظ ظاهری پیامی را به مخاطب منتقل کند، باعث آزار مخاطب می‌شود.

 

وی در ادامه با انتقاد از انتخاب چهره‌های نمادین برای شخصیت‌های اصلی قصه گفت: بهتر بود در فهرست مقدس شخصیت های خلق می شد که چندوجهی نبودند، به عبارت دیگر اینکه شخصیتی بدن انسان داشته باشد ولی چهره اش انسانی نباشد، کمی آزاردهنده است و مخاطب را پس می زند.

 

حسینی تصریح کرد: گاهی یک شخصیت فانتزی است که تفاوتی نمی کند چه حیوانی باشد و چه جایگاهی در داستان داشته باشد، ولی گاهی در چهره کاراکتر دست برده می شود مانند ارباب حلقه ها که آن هم چون داستان در فضای بینابینی روایت می شد، مشکلی ایجاد نمی کرد، ولی چون فضای فهرست مقدس قرآنی خلق اینگونه کاراکترها مخاطب را خسته می کند.

 

طرح موضوع هولوکاست نشان دهنده حسن انتخاب تیم تولید «فهرست مقدس» است

این منتقد سینما تصریح کرد: فهرست مقدس از لحاظ تکنیکی از سایر انیمیشن‌های تولید شده در کشور در جایگاه بالاتری قرار دارد و حتی اگر شخصیت ها را بدون سر در نظر بگیریم، احساس می‌کنیم که قصه در فضای رئال تولید شده؛ همچنین فیلمنامه نیز نیمی غربی و نیمی شرقی است و این حسن کار محسوب می شود؛ چرا که کار وسترن زده نیست و تحول قهرمان قصه همان بخش شرقی فیلمنامه محسوب می شود.

 

وی افزود: باید به سازندگان فهرست مقدس به خاطر حسن انتخاب قصه دست مریزاد گفت؛ چرا که انتخاب موضوع هولوکاست از دل تاریخ نشان دهنده هوش بالا و مطالعه و پژوهش دقیق آن‌ها است، علاوه بر این یکی از بزرگ ترین ابهامات تاریخی ما بحث هولوکاست است و سازندگان این انیمیشن نشان دادند که هولوکاست در جای دیگری از تاریخ و در مقطع دیگری رخ داده و این مسئله را تقبیح می کنند.

 

ضعف فیلمنامه پاشنه آشیل «فهرست مقدس»

این منتقد سینما در ادامه با اشاره به مشکل فیلمنامه در سینمای ایران اظهار کرد: در سینمای ایران نقض غرضی صورت گرفته و آن هم نقد محتوای آثار است، در حالی که شاید برای ساخت یک فیلم 5 میلیارد تومان هزینه می شود ولی از این میزان سهم فیلمنامه تنها 50 میلیون تومان است، در حالی که فیلمنامه بیشترین بار اثر را بر عهده دارد.

 

حسینی خاطر نشان کرد: متاسفانه این خلا در فیلمنامه فیلم «فهرست مقدس» نیز دیده می‌شود و پاشنه آشیل آن ضعف فیلمنامه در نحوه نشان دادن تحول در شخصیت اصلی داستان است که به صورت دفعی صورت گرفته است و زمان کمی برای نمایش این تغییر در نظر گرفته شده است، در حالی که باید به این بخش بیشتر توجه می شد.

 

«فهرست مقدس» اغراق مبتنی بر واقعیت است

در ادامه این نشست محمد امین همدانی کارگردان فیلم سینمایی «فهرست مقدس» طی سخنانی و در پاسخ به سوالات مطرح شده از سوی حسینی گفت: ما فیلمنامه‌ای را به نویسندگی گروه مرحوم سلحشور تحویل گرفتیم که داستان قرآنی و ویژه مخاطب بزرگسال داشت، اما سرمایه گذار اثر برای کاهش هزینه ها ترجیح داد این فیلمنامه را در قالب انیمیشن تولید کند.

 

وی افزود: به همین خاطر فیلمنامه را به طور کلی از اول نوشتیم و شالوده داستان بازنویسی شده که پیش از این بر مبنای رئالیسم بود، تغییر دادیم و سعی کردیم که تخیل را تا جایی که امکان داشت به شخصیت سازی هایمان اضافه کنیم تا از این طریق بتوانیم کار را در قالب انیمیشن بسازیم.

 

همدانی خاطرنشان کرد: قطعا کاری که امکان ساخت رئال آن وجود دارد، توجیهی برای ساخت در قالب انیمیشن ندارد، از این رو مجبور شدیم تا اغراق را در شخصیت هایمان انجام دهیم، به عبارت دیگر «فهرست مقدس» اغراق مبتنی بر واقعیت است؛ البته بحث اغراق در شخصیت ها در مرحله پیش تولید مطرح شد.

 

نمایش چهره برزخی شخصیت‌ها برای افزایش جذابیت‌های بصری

کارگردان انیمیشن «فهرست مقدس» در ادامه با بیان اینکه بسیاری این اثر را با آثار غربی مقایسه می‌کنند، اظهار کرد: زمانی که اولین تصاویر فهرست مقدس منتشر شد، عده ای از آن به عنوان کاری شبیه به ارباب حلقه ها و آواتار نام بردند، در حالی که این فیلم ها اصالت ندارند ولی فهرست مقدس اینگونه نیست و ما در این اثر از تکنیک اغراق در واقعیت استفاده کرده ایم.

 

وی افزود: همچنین در این فیلم تحقیقاتی را انجام دادیم تا بتوانیم بر جذابیت های تصویری با پشتوانه دینی استفاده کنیم که چهره بزرخی از جمله تکنیک های ما در این فیلم است.

 

درصد کمی از قصه «فهرست مقدس» برگرفته از قرآن است

همدانی با اشاره به این موضوع که درصدکمی از داستان این انیمیشن برگرفته از آیات قرآن است، گفت: انیمیشن فضای تخیلی دارد و وقتی فیلمی در این قالب ساخته می شود، طبیعتا با تخیل همراه است. البته در مخاطب وقتی فهرست مقدس را می بیند با یک اثر داستانی روبه رو نمی شود، بلکه اثر رئال است و تنها برای خلق چند شخصیت از آیات قرآن استفاده شده و مابقی همگی تخیلی هستند.

 

وی افزود: اینگونه در فهرست مقدس صفات در چهره شخصیت ها بروز کرده، باعث می شود که مخاطب سریع‌تر با شخصیت ارتباط برقرار کند.

 

همدانی ادامه داد: ما در فهرست مقدس داستان قرآنی تعریف نکردیم بلکه به داستان تاریخی در کنار داستان درماتیک اشاره کرده ایم، به عبارت دیگر داستان تاریخی و داستان دراماتیک در این انیمیشن در دو ریل متفاوت حرکت می کنند و تنها در یک نقطه به یکدیگر می رسند.

 

تولید «فهرست مقدس» نشان‌دهنده قوت سینمای انیمیشن ایران است

کارگردان «فهرست مقدس» با اشاره به یکی از نقدهای مطرح شده در ارتباط با غیرطبیعی بخش پایانی فیلم و نحوه روایت وقوع حادثه عظیم دره اخدود گفت: نباید فراموش کنیم که مخاطب این اثر نوجوانان هستند و رده سنی آن نیز 12 سال در نظر گرفته شده است به همین‌خاطر بیش از این نمی توانستیم به صحنه های آتش و کشتار مردم بپردازیم.

 

وی افزود: این فیلم در مدت 18 ماه آماده شد و حتی می توانستیم آن را برای جشنواره فیلم فجر سال 93 آماده کنیم ولی این اتفاق نیفتاد ولی تمام تلاش ما بر این بود که بتوانیم با تولید یک اثر جذاب، ثابت کنیم که انیمیشن ایران نیز به قابلیت‌های ارزشمندی دست یافته است.

 

تولید آثاری با شخصیت‌های غیرانسانی در شاهکارهای ماندگار جهان

هومن فاضل نویسنده فیلمنامه «فهرست مقدس» دیگر چهره‌ای بود که در این نشست صحبت کرد. وی با بیان اینکه فیلمنامه ای که در ابتدا تحویل گرفتیم با داستانی که در فهرست مقدس روایت شد، متفاوت است، اظهار داشت: در ابتدا سازمان اوج فیلمنامه را برای بازنویسی در اختیار من قرار داد ولی بعد از مدتی صحبت با همدانی به این نتیجه رسیدیم که نیاز است که فیلمنامه را از اول بنویسیم؛ از این رو طرح قصه مان جدید بود ولی با فضای قرآنی این کار را انجام دادیم.

 

وی تصریح کرد: اثری از جدی ترین شاهکار ادبی که همان بینوایان است، ساخته شده که شخصیت های آن سگ و گربه بودند، الان این سوال ایجاد می شود که چون چند شخصیت فهرست مقدس قرآنی هستند، حتما باید شخصیت‌های واقعی باشند؟ که به نظرم اینگونه نیست.

 

کاهش زمان نهایی فیلم باعث آسیب به فیلمنامه شد

فاضل در ادامه با اشاره به تحولات درونی شخصیت اصلی داستان گفت: ما در فهرست مقدس واقعه تاریخی را که پایان تراژیک دارد، روایت می کنیم و اصلا هدف مان نشان دادن کنش میان قهرمان و ضدقهرمان نبوده است، البته قهرمان داستان از یک جایی به بعد در درون خود دچار تغییراتی می شود و یک ضدقهرمان در درونش ایجاد می شود و در نهایت نیز به رستگاری می رسد که هدف اصلی ما این رستگاری بوده است.

 

فاضل خاطر نشان کرد: درست است که در فهرست مقدس کاستی های وجود داشته است ولی روزی که در حال صحبت برای فیلم بود قرار بود فهرست مقدس در 120 دقیقه برای اکران های بین المللی در نظر گرفته شود، ولی این زمان به 85 تا 90 دقیقه رسید و حتی بخشی از شخصیت ها نیز در زمان نگارش فیلمنامه و بخشی هم در زمان تدوین حذف شدند.

 

حسینی منتقد حاضر در نشست نیز در ارتباط با این موضوع اظهار داشت: متاسفانه سکانس پایانی اثر که آتش مهیب است در فیلمنامه وجود ندارد و کارگردان اثر سعی کرده آن را به تصویر بکشد که به نظر می‌رسد می‌توانست با نمایش چند سکانس دیگر این ضعف را برطرف کند.

 

گفتنی است در دومین روز از برگزاری سلسله نشست‌های نقد و بررسی فیلم‌های بخش مسابقه ایران چهاردهمین جشنواره فیلم مقاومت، نشست نقد و بررسی فیلم سینمایی «جشن تولد» با حضور سجاد اسلامیان منتقد سینما و عوامل فیلم در ساعت 19 امروز در محل پردیس ملت برگزار خواهد شد.