سد گتوند تاثیری بر افت کیفیت آب رودخانه کارون ندارد/ عاملان اصلی شوری رودخانه کارون در پشت سازه سد گتوند سنگر گرفتند!

صفورا شطی، کارشناس ارشد مدیریت منابع آب در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو در هواز، گفت: شور شدن آب کارون در سال های اخیر امری انکار ناپذیر است، سد گتوند تاثیری بر افت کیفیت آب رودخانه کارون ندارد و هیاهوی رسانه ای انجام شده از سوی عاملان اصلی شوری رودخانه کارون به منظور گمراه کردن افکار عمومی و سنگر گرفتن در پشت سازه سد گتوند است.

نمایی از رود کارون

شطی افزود: با گذشت 6 سال پس از آبگیری سد گتوند علیا، تلاش های گسترده برخی سودجویان در معرفی کردن سد گتوند به عنوان اصلی ترین عامل شوری رودخانه کارون و منحرف کردن اذهان عمومی از نقش گسترده کشت و صنعت های نیشکر همچنان ادامه دارد. در پاسخ به اظهارات غیرکارشناسی در متهم کردن سد گتوند به بزرگترین ننگ مهندسی تاریخ کشور،  می توان به دلایلی که نتیجه تحلیل‌های داده های مربوطه است، اشاره کرد.

این کارشناس ارشد مدیریت منابع آب با بیان اینکه شور شدن آب کارون در سال های اخیر امری انکار ناپذیر است، گفت: با اینحال نمی‌توان این شور شدن را با آبگیری سد گتوند علیا در مرداد  1390 مرتبط دانست. در پاسخ به این ادعا می توان این حقیقت را عنوان کرد که افزایش 37 درصدی شوری رودخانه کارون، با کاهش 51 درصدی آب این رودخانه از سال 1387 یعنی 3 سال قبل از آبگیری سد گتوند شروع شده است و در سال های پس از آبگیری با توجه به مستندات علمی و نه بر پایه توهمات، با مدیریت صحیح مخزن، میزان هدایت الکتریکی در ایستگاه گتوند (به عنوان ایستگاه مبنا) نسبت به سال های قبل از آبگیری بهبود نیز یافته است.

شطی افزود: بررسی نمودار سری زمانی دبی در سالهای مشترک آماری  1380تا 1395، بیانگر کاهش شدید در میزان دبی، از سال 1387 می باشد. بدین ترتیب در سال های وقوع خشکسالی هیدرولوژیک ( 87-95 ) میانگین دبی در ایستگاه هیدرومتری گتوند 51 درصد نسبت به میانگین سال های ( 80-86شرایط نرمال رودخانه)، کاهش داشته است. این کاهش دبی مختص رودخانه کارون نیست؛ بلکه تمام شاخه های فرعی و حتی رودخانه دز را نیز شامل می شود.

وی افزود: سازند گچساران در محدوده حد فاصل سد گدارلندر تا بند تنظیمی گتوند به دلیل دارا بودن واحدهای تبخیری (انیدریت و نمک) و رود های شوری که از این سازند سرچشمه می گیرند، از عوامل تاثیر گذار بر کیفیت منابع آب استان خوزستان است. هدایت الکتریکی (EC) در شرایط ثابت زمین شناسی و خاک شناسی حوضه های آبریز معمولا با کاهش دبی، افزایش می یابد.

کارشناس ارشد مدیریت منابع آب گفت: از سویی مدیریت کیفی مخزن سد گتوند با کنترل حجم رهاسازی از ترازهای مختلف، عامل اصلی کنترل میزان هدایت الکتریکی در محل خروجی از سد مخزنی گتوند است. قبل از آبگیری سد گتوند بخشی از نمک توده عنبل از سازند گچساران و آب شور رودخانه های فرعی باعث پایین آمدن کیفیت آب رودخانه می شدند. با آبگیری سد، این اختلاط صورت نمی ‌گیرد و آب های شور به کف مخزن هدایت می شود.

شطی ادامه داد: علت اصلی این افزایش شوری وقوع خشکسالی هیدرولوژیک در منطقه است. همانطور که از نتایج مشخص است، با آبگیری سد گتوند روند افزایشی معناداری در شوری آب رودخانه کارون رخ نداده است، بنابراین دلایل افت کیفیت رودخانه کارون در شهرهایی همچون اهواز و آبادان را باید در جای دیگر جستجو کرد.

وی در پاسخ به علت های شوری آب رودخانه کارون افزود: نتایج نمونه برداری در طول رودخانه کارون در حد فاصل ایستگاه گتوند تا اهواز حاکی از آن است که هدایت الکتریکی از  1190 در خروجی از سد گتوند به 2300 در محل ایستگاه اهواز می رسد و در حد فاصل ایستگاه گتوند تا بند میزان علاوه بر شاخه رود شور دشت بزرگ که کیفیت بسیار پایینی دارد، زهکش زمین های کشاورزی از عوامل کاهش کیفیت آب در این مقطع هستند.

کارشناس ارشد مدیریت منابع آب گفت: زهکش سردار آباد (زهکش کشت و صنعت کارون) در حد فاصل ابتدای شطیط تا عرب اسد، زهکش زهو آباد (زهکش زمین های میانآب)، احداث حوضچه های پرورش ماهی به وسعت  17000 هکتار و آب برگشتی حاصل از آن در طول شاخه گرگر، توسعه زمینهای غرب و شرق شعیبیه در قالب طرح  550 هزار هکتاری مقام معظم رهبری، زهکش کشت و صنعت های نیشکر (کارون، امام خمینی و هفت تپه)، همچنین فاضلاب شهری دزفول و پساب های صنعتی از عوامل موثر بر افزایش هدایت الکتریکی در شاخه دز می باشد. در فاصله بین ابتدا و انتهای رودخانه دز هدایت الکتریکی از  450 به  2330 می رسد؛ بنابراین رودخانه دز با این مقدار از هدایت الکتریکی خود یکی از عوامل اصلی آلوده کننده کارون بزرگ پس از پیوستن 3 شاخه دز، شطیط و گرگر است.

شطی تصریح کرد: با تحلیل این داده های می توان نتیجه گرفت که سد گتوند تاثیری بر افت کیفیت آب رودخانه کارون ندارد و هیاهوی رسانه ای انجام شده توسط عاملین اصلی شوری رودخانه کارون به منظور گمراه کردن افکار عمومی و سنگر گرفتن در پشت سازه سد گتوند است.