زمین فروشی در مناطق آزاد نتیجه تفکرات تجاری مدیران دولتی/ افزایش مناطق آزاد، سودآوری «صاحبان رانت اطلاعاتی» را افزایش می‌دهد

آلبرت بغزیان در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو درباره عملکرد دولت‌ها در مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی گفت: ما در مناطق ویژه اقتصادی موفق عمل کرده‌ایم چراکه مشخص است این مناطق، ویژه کارهای اقتصادی هستند و بیشتر تولیداتی صورت می‌گیرد که به تولید داخل هم کمک می‌کند اما در مناطق آزاد کشورمان، این تعیین تکلیف از سوی دبیرخانه وجود ندارد.

*تفکرات تجاری مدیران مناطق آزاد، عامل ایجاد درآمدهای ناپایدار است

کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه از مسئولان مناطق آزاد، دبیرخانه گرفته تا مدیران عامل اکثراً سیاسی انتخاب شده‌اند، گفت: این افراد هیچ تجربه قبلی در ساماندهی بخش اقتصادی نداشته‌اند و طبق تخصص خود و یا اطرافیانشان، مناطق آزاد را پیش برده‌اند؛ به عنوان مثال یک نفر در شهرداری کار کرده و حالا در مناطق آزاد به ساخت‌وساز هتل و امثال آن روی می‌آورد و یا آنکه یک شخص در کارهای بازرگانی مشغول بوده و اکنون به مناطق آزاد به چشم منطقه‌ای برای واردات از طریق کالای همراه مسافر نگاه می‌کند.

بغزیان با بیان این موضوع که اگر در این 7منطقه آزاد، یکایک مدیران را لیست کنیم باید ببینیم کدامشان توانسته‌اند یک کارخانه را آباد کنند که حالا یک منطقه را در اختیار آنها قرار می‌دهند، گفت: اکثر اعضای دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد، افراد دولتی بوده‌اند که حالا این مناطق به مکانی برای استراحت آنها تبدیل شده و با همان تفکرات تجاری‌شان در حال اداره این مناطق هستند؛ به این دلیل است که این مناطق بیشتر به سمت زمین‌فروشی پیش رفته و درآمدهای پایداری ایجاد نمی‌کنند.

*«مدیرعاملی مناطق آزاد»  شبیه هدیه دادن شده است!

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: مدیران عامل مناطق آزاد باید مدیران عامل مرتبط با صنعت باشند و یا مدیران عامل بخش خصوصی که بداند سرمایه‌گذار چه چیزی لازم دارد، تجارت چگونه است و اینکه در حال حاضر، در داخل و خارج از کشور چه بازاری مناسب است.

وی افزود: اما متاسفانه شرایط تعیین مدیران عامل به این طریق نیست و بیشتر شبیه به حالت هدیه دادن شده است؛ اگر ما تک‌تک این مدیران را لیست کنیم به خوبی می‌بینیم که آنها از یک حالت سیاسی وارد این مناطق شده‌اند و یا آنکه سکوی پرشی برای آنها بوده تا به دولت نزدیک‌تر شوند.

*افزایش مناطق آزاد، سودآوری «صاحبان رانت اطلاعاتی» را افزایش می‌دهد

بغزیان با اشاره به اینکه نیازی به افزایش مناطق آزاد جدید نیست، اذعان داشت: افزایش مناطق آزاد جدید، حیطه کار را گسترده‌تر می‌کند و موجب رانت و سودآوری بیشتر برای برخی ساکنان صاحب نفوذ این مناطق خواهد شد چراکه سود زمین و یا غرفه‌هایشان بیشتر خواهد شد و یا آنکه موجب سودآوری و افزایش ثروتی افرادی می‌شود که از رانت اطلاعاتی استفاده می‌کنند.

این کارشناس با بیان اینکه ما باید به سراغ این موضوع برویم که مشکلات این مناطق چیست و چرا این مناطق توسعه نیافته‌اند، گفت: باید سنجید که مناطق آزاد با چه هدفی احداث شده‌اند؛ به طور مثال، منطقه آزاد کیش  باید گردشگری باشد یا تجاری و یا صنعتی؟ این در حالی است که با مراجعه به برنامه و استراتژی دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد، اصلاً چیزی به نام گردشگری نمی‌بینیم و شاخص‌هایی که وجود دارد، شاخص گردشگری نیست.

*با افزایش مناطق آزاد، نظارت‌ها ضعیف‌تر خواهد شد

وی تصریح کرد: با این وجود، نیازی به افزایش مناطق آزاد نداریم چراکه افزایش مناطق آزاد، حل مشکلات مناطق آزاد فعلی را کمرنگ‌تر خواهد کرد؛ این امر نه تنها نظارت را ضعیف‌تر خواهد کرد بلکه تعریف شاخص‌ها نیز ضعیف می‌شود.

بغزیان در پاسخ به پرسشی مبنی بر آنکه اگر مکان‌یابی مناطق آزاد جدید درست انتخاب شود، آیا این مناطق می‌توانند موفق عمل کنند، گفت: در مناطق آزاد فعلی که برای برخی نیز مکان‌های مناسبی انتخاب شد، موفق عمل نکرده‌ایم؛ بنابراین نمی‌توان ادعا کرد با مکان‌یابی مناسب در مناطق آزاد جدید، موفقیت‌های خوبی را به دست خواهیم آورد.

*خروج ارز از کشور برای شیک‌تر شدن ماشین‌های مناطق آزاد

این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه مناطق آزاد کشورمان از ماموریت اصلی خود منحرف شده‌اند، افزود: زمانیکه یک منطقه، به عنوان منطقه آزاد تجاری اعلام می‌شود، اولین اتفاقی که در آن رخ می‌دهد این است که مملو از نمایشگاه‌های ماشین لوکس وارداتی می‌شود. در واقع پس از مدتی از احداث مناطق آزاد، ارز از کشور خارج شده تا مابه‌ازای آن ماشین‌ها شیک‌تر شوند.

وی ادامه داد: به جز منطقه آزاد چابهار، مابقی مناطق آزاد، به این سمت سوق داده شدند که مردم تنها با هزینه کردن یک خودرو به این مکان‌ها آمده و در آنجا رونقی ایجاد کنند چراکه مناطق آزاد دارای معافیت‌هایی هستند که برای حمایت از تولید در سرزمین اصلی در نظر گرفته‌اند؛ از جمله این موارد می‌توان به معاف بودن از برخی تعرفه‌های بالا، آزاد بودن ورود و خروج ارز و نیز عدم نیاز به روادید اشاره کرد.

*بنا نیست دولت در مناطق آزاد سرمایه‌گذاری کند

بغزیان با اشاره به اینکه بنا نیست حتماً دولت در مناطق مناطق آزاد سرمایه‌‌گذاری کند و تنها می‌بایست امکاناتی همچون زمین و یا برخی زیرساخت‌ها را به این مناطق اختصاص دهد، گفت: یکی از اهداف اولیه احداث مناطق آزاد، بحث سرمایه‌گذاری خارجی، داخلی و خصوصی است. این در حالی است که وقتی سرمایه‌گذار داخلی به این مناطق مراجعه می‌کند، شروع به ساخت و ساز و نیز فروختن خودرو می‌کند؛ سرمایه‌گذار خارجی هم وقتی این شرایط را می‌بیند، به انجام همین کارها تشویق می‌شود.

این کارشناس در ادامه با بیان اینکه این شرایط موجب شده تا مناطق آزاد از ماموریت اصلی خود که جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد اشتغال است، فاصله بگیرند، عنوان کرد: بنابراین زمانی‌که مناطق آزاد به این سمت سوق داده شوند، قطعاً مشکلات دیگری نظیر بروز مشکلات برای بومیان محل و نیز کارگران ایجاد خواهد شد.

*مناطق آزاد « انباری برای شرکت نفت کیش» و «دپو کالا»

وی اظهار داشت: متاسفانه برخی مناطق آزاد تنها به مناطقی تبدیل شده‌اند تا انباری برای شرکت نفت کیش و یا دپو کالا باشند که پس از طی مدتی، اندک اندک به کشور وارد شوند.

بغزیان در ادامه به مناطق آزاد موفق جهان همچون منطقه آزاد مالزی اشاره کرد و افزود: این در حالی است که مناطق آزاد کشور ما به سکوی واردات تبدیل شده‌اند که بیشتر آنها خودرو هستند و معافیت شامل همه آنها می‌شود. جالب آنجاست که وقتی بازه زمانی 20ساله برای این معافیت به اتمام می‌رسد، برخی افراد اعتراض کرده و مجدداً این معافیت تمدید خواهد شد.

*اجناس وارداتی به مناطق آزاد، بی‌کیفیت شده‌اند

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: این معافیت‌ها هیچ اشتغالی ایجاد نمی‌کند و تنها منجر به واردات کالا خواهند شد که البته در گذشته کیفیت بیشتری داشت اما اکنون به علت جهش قیمتی نرخ ارز، جنس‌های بی‌کیفیت چینی به این مناطق وارد می‌شود.

وی در پایان، به آمار اندک جذب سرمایه‌‌گذاری خارجی و نیز صادرات در مناطق آزاد اشاره کرد و گفت: با وجود تمام معافیت‌هایی که در مناطق آزاد وجود دارد اما متاسفانه جذب سرمایه‌گذاری خارجی و صادرات به ترتیب 6 و 1 درصد سرمایه‌گذاری خارجی و صادرات کشور را به خود اختصاص داده‌ است. البته در خصوص جذب سرمایه‌گذاری خارجی، ما تنها ارقام را می‌شنویم اما به چشم نمی‌بینیم.