۱۲۰ميليارد تومان براي خريد يك نرم‌افزار فرانسوی؟؟!

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، نظام جامع مالیاتی یکی از ارکان سیستم اقتصادی کشور محسوب می‌شود که از سال ۸۹ وارد فاز اجرایی شد و یکی از مهم‌ترین پایه‌های آن ایجاد نظام یکپارچه اطلاعات مالیاتی بوده که اهدافی نظیر افزایش رضایت مؤدیان و درآمد‌های مالیاتی را در کنار کاهش فرار مالیاتی و پایین‌آوردن هزینه وصول درآمد مالیاتی به همراه دیگر اهداف دنبال می‌کند. در دولت‌های یازدهم و دوازدهم طرح جامع مالیاتی و اجرای پروژه بزرگ نرم‌افزار یکپارچه مالیاتی (ITS) به عنوان یکی از ابرپروژه‌های وزارت اقتصاد تعریف شد تا نظام مالیاتی به سمت سیستمی‌شدن و شفافیت بیشتر با رویکرد پایدارسازی درآمد‌ها حرکت کند.
طرح جامع مالیاتی زیربرنامه‌های متعددی دارد که بخشی از آن‌ها اجرا شده و بخشی نیز در حال اجراست؛ یکی از مهم‌ترین ابعاد آن راه‌اندازی نرم‌افزار یکپارچه بوده که در نهایت پیاده‌سازی آن به‌دست شرکت فرانسوی بول افتاد.
قرار بود این طرح در سال‌های ۹۵ و ۹۶ توسعه و تکمیل شود، اما اخبار و اتفاقات نشان می‌دهد که نه تنها این طرح تکمیل نشده، بلکه در گام‌های اولیه نیز همچنان با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو است. سازمان مالیاتی که شعار شفافیت و عدالت را سرلوحه کار خود قرار داده تاکنون راجع به پیشرفت این طرح و ابهامات نرم‌افزار یکپارچه گزارشی ارائه نکرده و مسئولان نیز حاضر به پاسخگویی نیستند.
در اسفند سال ۱۳۹۶ یکی از نهاد‌های نظارتی گزارشی از پیاده‌سازی سامانه یکپارچه مالیاتی ارائه کرده که نشان می‌دهد سامانه از نواقص و اشکالات جدی برخوردار است.
این گزارش خطاب به کرباسیان وزیر امور اقتصادی و دارایی بوده و نشان می‌دهد برای اجرای یکی از ۳۷پروژه طرح جامع مالیاتی موسوی به نرم‌افزار یکپارچه مالیاتی تا اواخر سال ۹۶ بیش از ۱۲۰میلیارد تومان هزینه شده است. در عین حال ابزار فلکس به عنوان هسته اصلی نرم‌افزار یاد شده از موضوعات دیگر است که سورس کد آن در اختیار سازمان مالیاتی نیست. این در حالی است که پیش‌تر تقوی‌نژاد رئیس‌کل سازمان مالیاتی در جمع خبرنگاران گفته بود، سورس کد نرم‌افزار فلکس را دریافت کرده‌ایم. این گزارش به شرح مفصل و مشروحی از عملکرد سامانه یکپارچه مالیاتی در ادارات امور مالیاتی پرداخته است و مشخص شده گزارش‌های حسابرسی با آنچه حسابرسان به صورت دستی ثبت کرده‌اند، همخوانی ندارد. حسابرسان به صورتی دستوری اظهارنامه مؤدی را در سامانه قدیمی ثبت و محاسبه کرده و رقم نهایی درآمد مشمول مالیات را وارد سامانه یکپارچه مالیاتی می‌کنند.

روش سلیقه‌ای برای محاسبه مالیات

نکته جالب این بخش آن است که نرم‌افزار ایریس (ERIS) سامانه نمی‌تواند درآمد مشمول مالیات مؤدی را محاسبه کند و کاربران سیستم از روش معکوس یعنی روش سنتی و قدیمی با استفاده از اظهارنامه مؤدی و با مدل‌های سلیقه‌ای و ابداعی آن را اصلاح می‌کنند. این گزاره‌ها نشان می‌دهد نه تنها نرم‌افزار در بخش‌های ابتدایی فرآیند مالیاتی دچار نقصان بوده، بلکه محملی برای باقی‌ماندن عدم شفافیت، برخورد‌های سلیقه‌ای و حتی بروز مفسده در مالیات ستانی را به همراه دارد.

مصرف کاغذ بیشتر از مدل سنتی

یکی از نکات قابل تأمل که در مدیریت و نظام اجرایی سامانه یکپارچه مشاهده شده مربوط به مصرف کاغذ است. بخشی از این گزارش، نشان می‌دهد مصرف کاغذ در سامانه یکپارچه مالیاتی با نرم‌افزار ایریس در مقایسه با سامانه‌های قدیمی سازمان بسیار بالاتر است و اوراقی در قالب بایگانی کاغذی از این سامانه استخراج و نگهداری می‌شود. یکی از اهداف این طرح کاهش هزینه‌های مالیات‌ستانی بوده و در صورت صحت چنین موضوعی نشان می‌دهد، نرم‌افزار ایریس نه تنها در فرآیند‌ها نقشی ندارد، بلکه اطمینان نیز به کارایی و امکان پشتیبانی و آرشیو الکترونیکی اسناد وجود ندارد، زیرا اسناد به صورت کاغذی بایگانی می‌شود.

نرم‌افزار نظام مالیاتی بدیهیات یک نرم‌افزار معمولی را ندارد

در بخش دیگری از این گزارش که به حوزه کاری حسابداری مؤدیان بازمی‌گردد، مشخص شده است که صدور گواهی‌های مفاصا حساب مالیاتی برای مؤدی امکان‌پذیر نیست و همچنین دریافت تأییدیه مشخصات هویتی مؤدیان از سامانه ثبت‌احوال بسیار زمانبر بوده و باعث اتلاف وقت زیاد مؤدیان و مأموران مالیاتی می‌شود.
از دیگر اشکالات مربوط به سامانه عدم وجود امکان اعتراضات به مالیات بر ارث، عدم امکان اعتراض به ماخذ مالیات صفر و زیان اعلام شده، عدم صدور برگ قطعی برای اظهارنامه‌های تأیید شده، همزمانی و تداخل در فرآیند حسابرسی متمم و اعتراضات، عدم امکان اعتراض در اظهارنامه‌های تکلیفی، حقوق، نقل و انتقال املاک است.

شناسایی مؤدیان پرریسک شاید وقتی دیگر

براساس این گزارش یکی از رویکرد‌های سازمان مالیاتی رسیدگی به مؤدیان در سه بخش پرریسک، ریسک متوسط و کم بوده که با توجه به عدم راه‌اندازی موتور ریسک سامانه مذکور از هوشمندی لازم برخوردار نیست و نمی‌تواند شناسایی درستی با این دسته‌بندی‌ها داشته باشد. این گزارش نهاد نظارتی که پیش‌تر نیز مشکلات و نواقص طرح جامع مالیاتی و نرم‌افزار یکپارچه را به وزیر اقتصاد و مسئولان مربوطه گوشزد کرده بود، رفع نشده است. کندی سرعت و طولانی بودن زمان رفع ایراد فرآیند‌ها و بازگشت مجدد نواقص قبلی در سامانه از دیگر موارد است.

مالیات درگیر خوان اول نظام سنتی‌- مدرن

یکی از نقاط ضعف این سامانه عدم برقراری ارتباط با سامانه استخراج اطلاعات خرید‌و‌فروش بوده که به صورت هوشمند قادر به استخراج اطلاعات مؤدی در حال رسیدگی نیست.
اطلاعات موجود نشان می‌دهد، تنها حدود ۲۷ درصد از بار پرونده‌های مالیاتی در سامانه یکپارچه مالیاتی رسیدگی می‌شود و اگر تمام پرونده‌ها در این سامانه بارگذاری شود، تجهیزات جوابگوی این حجم از اطلاعات نیست، بنابراین با ابهامات فراوانی روبه‌رو است.
پیشنهادات ارائه شده بر اخذ سورس کد ابزار فلکس از سوی پیمانکار خارجی توسط مسئولان تأکید دارد و توصیه شده است اگر تعهدات شرکت بول انجام نشد ضمانت‌نامه (سپرده نقدی به مبلغ ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار یورو نزد خزانه) ضبط شود. با وجود ابهامات و مشکلات عدیده که در بخش‌های مختلف مالیاتی گزارش شده است، وزیر اقتصاد باید تصمیم بگیرد، چگونه می‌خواهد پرونده طرح جامع مالیاتی را تعیین تکلیف کند.