ایران و مقتدی صدر؛ تلاش برای موازنه منافع

 به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، در گزارش پیشین با عنوان "مقتدی صدر عراق را به کجا می‌برد؟" به بررسی جریان نوصدری و دستگاه محاسباتی آنان پرداخته شد. در ادامه سعی خواهد شد برآیندی واقعی از نتایج انتخابات و احتمالات چگونگی تشکیل دولت ائتلافی آینده عراق مورد کنکاش قرار گیرد.

علیرغم تبلیغات گسترده و ایجاد حواشی رسانه‌ای پیرامون پیروزی لیست «السائرون» باید گفت نگاه به ترکیب آن نشان‌دهنده ضعف پارلمانی جریان خاص مقتدی صدر نسبت به دوره قبلی پارلمان است. باید توجه کرد لیست السائرون ائتلافی از جریان نوصدری، کمونیست‌ها، برخی بعثی‌های سیاسی و احزاب کوچک سکولار بوده است. بنابراین نباید السائرون را یک لیست خالص پنداشت بلکه باید نام ائتلاف قدرتمندان ضعیف شده(جریان نوصدری) و کوتوله‌های سیاسی(سایر اعضای ائتلاف) دانست که توانسته‌اند موجودیت سیاسی خود را با یکدیگر تطابق دهند تا در عرصه سیاسی بازنده نباشند. ولی باید توجه داشت این مساله به معنای نادیده انگاشتن تاثیر این لیست بر وضعیت پارلمان و دولت بعدی نیست و فقط به معنای تلاش برای درک واقعی اوضاع است.

1. آیا ایران صدر را حذف خواهد کرد؟
بعد از اعلام نتایج انتخابات پارلمانی عراق، شاهد انتشار کلیپ‌های شادی طرفداران مقتدی صدر و البته فحاشی به ایران بودیم. موضوعی که سبب شد رسانه‌های زیادی دچار خطای تحلیل شوند و آغاز دشمنی صدر و ایران را اعلام کنند. واقعیت آن است که این وضعیت برای ایران تازگی ندارد و وضعیت بسیار پیچیده‌تر از این وضعیت را مدیریت کرده است. واقعیت آن است که ایران به چند دلیل تمایلی به حذف مقتدی صدر و جریان نوصدری از معادلات خود ندارد.

1-1 اول اینکه برخورد تند و احساسی با این جریان، آن را به طعمه‌ای سهل‌الهضم برای عربستان تبدیل خواهد کرد پس باید با مدیریت محیط تصمیم‌گیری جریان نوصدری از ایجاد خطای محاسباتی در ذهنیت آنها و رفتن به سمت عربستان و امارات جلوگیری کرد. باید توجه کرد که جدیدا عربستان و امارات سیاست تنش صفر رسانه‌ای در قبال عراق را در پیش گرفته‌اند تا اشتباهات پرهزینه افرادی مانند السهبان و تکرار جو ضدسعودی رخ ندهد.

1-2 دلیل دیگر بر این مدعا ارتباط این جریان با ساختار سیاسی- نظامی شیعیان عراق است. نباید فراموش کرد بخشی از حشدالشعبی را صدری‌های سابق تشکیل داده‌اند و هنوز هم با جریان نوصدری پیوندهای عاطفی دارند و همچنین جریان نوصدری در مراکز اصلی شیعیان یعنی نجف و کربلا حضور دارد و می‌تواند بر شکل‌دهی افکار شیعیان عراق تاثیرگذار باشد.

1-3 یکی از جریان‌های خطرناک شیعی در عراق، خاندان شیرازی هستند که اندیشکده‌های امنیتی آمریکا حساب ویژه‌ای بر روی آنها در شکل‌گیری یک جریان درون شیعی برای تغییر الگوی ولایت فقیه باز کرده‌اند. هرگونه برخورد ناصحیح با جریان نوصدری می‌تواند بخش مستعد و پرشور این جریان را با جریان انگلیسی شیرازی پیوند دهد و این جریان سطح میانی- مذهبی را به بازیگری مهم در عرصه تحولات سیاسی عراق تبدیل کند.

1-4 مقتدی صدر فرزند آیت‌الله صدر بزرگ است و یادگاری از خاندان مجاهد صدر. خاندانی که هم در ایران روابط خاص خود را دارد و هم در عراق بین مراجع و علما جایگاهی ممتاز دارد. برخورد نادرست و احساسی با مقتدی صدر می‌تواند به روابط ایران و برخی جریانات مذهبی قدرتمند در حوزه‌های علمیه عراق و قم آسیب برساند، بنابراین باید با سعه صدر نه تنها از بروز این وضعیت جلوگیری کرد بلکه می‌توان از این برگه یعنی تاثیرگذاری علمای عراقی بر مقتدی صدر در مواقع خاص نهایت استفاده را برد.

2. صدر چرا نیاز به ائتلاف با متحدان ایران دارد؟
الفتح و اتحادیه میهنی کردستان دو متحد راهبردی ایران در صحنه سیاست عراق هستند و النصر به رهبری العبادی نیز روابط بسیار مستحکمی با ایران دارد. حال اگر آرا ائتلاف دولت قانون و حکمه الوطنی را به این لیست اضافه کنیم به عدد 127 دست می‌یابیم، یعنی حدود 42% کرسی‌های پارلمان عراق. حال اگر سایر لیست‌های انتخاباتی کوچک را به آن اضافه کنیم می‌بینیم که لیست السائرون به تنهایی توان اثرگذاری در آینده سیاسی عراق را ندارد. بنابراین مقتدی صدر به سوی ائتلاف با سایر بازیگران مهم خواهد رفت.

از سوی دیگر سایر بازیگران می‌دانند که حتی اگر السائرون با دیگران ائتلاف نکند می‌تواند در چهار سال آینده با این 54 کرسی به عنوان یک مانع در برابر هر دولتی تبدیل شود پس نباید آن را حذف کرد. پس این نیاز السائرون و سایر بازیگران به یکدیگر یک همزیستی را ایجاب می‌کند.

به نظر می‌رسد صدر در روزهای اخیر سطح توقعات خود را کاهش داده است و دیگر از آن واکنش‌های احساسی برخی نزدیکانش نسبت به ایران و متحدانش خبری نیست(مانند موضع‌گیری ضیاء الاسدی مسوول دفتر سیاسی جریان صدر که گفته است با ایران منافع مشترک داریم و دیکته‌های آمریکا در مورد تهران را نمی‌پذیریم و یا این جمله که متقدی صدر هرگز اجازه نمی‌دهد از خاک عراق برای حمله به کشور‌های همسایه استفاده شود، علیرغم موضع‌گیری سابق، خود نشان‌دهنده تعدیل احساسات قبلی است). صدر توقع خود را از تنها بازیگر بودن به مهم‌ترین بازیگر بودن در صحنه سیاسی عراق کاهش داده است که این خود البته ناشی از نگاه واقع‌بینانه به آینده است. بنابراین می‌توان دیدارهای وی و سایر رهبران لیست‌های انتخاباتی را تلاش برای تبدیل شدن به بازیگر مهم دانست و نه تنها بازیگر بودن.

از سوی دیگر واکنش‌های چند روز گذشته افکار عمومی نسبت به احتمال گرایش مقتدی صدر به عربستان و امارات نشان‌دهنده حساسیت شدید جامعه عراق بالاخص شیعیان نسبت به این موضع است. بنابراین مقتدی صدر نمی‌خواهد در افکار عمومی به پیاده نظام عربستان تشبیه شود؛ همان اتفاقی که بعد از سفر وی به عربستان و تحویل گرفتن چندین خودروی نظامی رخ داد. بنابراین می‌توان گفت مقتدی صدر نه توان عملیاتی و نه توان اقناعی برای فاصله گرفتن بیشتر با ایران را ندارد و در روزهای اخیر نگاه واقع‌بینانه‌تری از سوی این جریان به مسائل رخ داده است.

3. نقش‌ها در عراق جابجا خواهد شد؟
واقعیت این روزهای عراق نشان‌دهنده یک جابجایی مهم در پارامترهای فضای سیاسی است. اینکه جریانات مذهبی از سیاست پیشین خود مبنی بر فاصله‌گذاری از ساخت قدرت عقب‌نشینی کرده‌اند (مانند برخی اعضای لیست السائرون که جزو روحانیون سنتی محسوب می‌شوند)، سلیقه رای دهی در عراق از نگاه طائفه‌ای- مذهبی به مشارکت مدنی در حال تغییر است(مانند پیروزی لیست الفتح در مناطق سنی‌نشین و یا تغییر فرم رای دهی در مناطق کردی) و از همه مهم‌تر جابجایی نیروهای سنتی قدرت از مرکز به حاشیه(مانند حذف سلیم الجبوری قدرتمند علیرغم رهبری جریان سنی) از نشانه‌های این مدعا است. برای درک عراق آینده و تلاش برای حفظ منافع خود در این کشور باید این واقعیت‌ها را درک کرد و سیاست مناسب با آن را در پیش گرفت. اینکه برخی عراق را جزو تیول جمهوری اسلامی می‌دانند و یا تحولات امنیتی- سیاسی را تماما ایرانی می‌دانند نشان‌دهنده این عدم درک است.

به نظر می‌رسد اگر نقش آمریکا در مناسبات سیاسی عراق، رایزنی‌های لیست‌ها برای تشکیل دولت و تلاش‌های برخی کشورها برای سنگ‌اندازی در این روند را کنار هم بگذاریم باید تا 6 ماه منتظر شکل‌گیری دولت جدید عراق باشیم. به نظر می‌رسد دولت العبادی دوباره تکرار شود اما با قیدهایی که مقتدی صدر بر آن خواهد زد. باید منتظر ماند و دید مقتدی صدر می‌تواند تمام خواسته‌های خود را عملی کند و یا در ازای ماندن در ساخت قدرت از برخی خواسته‌هایش دست خواهد کشید؟

گزارش از سعید درویشی

منبع: خبرنامه دانشجویان ایران