روایت قصه «هفده عاشق» کربلایی برای اسپانیایی‌زبان‌ها

گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو؛ راهپیمایی بزرگ اربعین نه فقط از حیث کمی و جمعیت که از منظر کیفی و محتوایی نیز ظرفیت بسیار بالایی برای بارنمایی بسیاری از حقایق انسانی و اجتماعی دارد و هر مستندسازی با هر نگاه و رویکردی که به آن بنگرد می‌تواند به روایت حقیقت‌های پنهان و آشکاری بپردازد که در لایه‌های درونی‌تر آن وجود دارد. از جمله اینکه می‌توان در پس به تصویر کشیدن این حرکت یگانه بسیاری از واقعیت‌های اعتقادی، اخلاقی و معرفتی اسلام به ویژه شیعه را برای جهانیان به نمایش گذاشت و بازنمایی کرد.
مستند «از دیار دور» مبتنی بر همین رویکرد تلاش کرده تا راهپیمایی اربعین را در صورت و سیرت برای مخاطبان اسپانیایی زبان روایت کند و به روشنگری فلسفه و اهداف آن بپردازد. آشنایی مخاطبان اسپانیایی زبان با «راهپیمایی بزرگ اربعین» و حس و حال افرادی که با ملیت‌های مختلف در این راه قدم برمی دارند، سوژه و هدف این مستند بوده که البته هدف بسیاری از مستند‌هایی که با موضوع و محوریت اربعین ساخته می‌شود برآمده از همین نگاه است. آنچه که موجب تمایز مستند‌هایی از این دست می‌شود، فرم و الگوی روایی آنهاست و آنچه که مستند «از دیار دور» را هم برجسته می‌کند فرم و شیوه روایت و درواقع ساختاری است که برای صورت بندی سوژه مورد استفاده قرار داده است.
در این مستند، دوربین با ۱۷ نفر دانشجوی اسپانیولی زبان که در حال رفتن به کربلا برای راهپیمایی اربعین هستند، همراه می‌شود. در بین آن‌ها ۷ نفر روحانی بومی اسپانیایی و روحانی ایرانی اسپانیایی زبان نیز حضور دارند. اتفاقات بین مسیر، نقل داستان زندگی آن‌ها و خاطراتی که در این سال‌ها در کشور خود داشته اند، بیان احساسات خود نسبت به امام حسین علیه السلام و ... همه در این مستند به تصویر کشیده می‌شوند. به عبارت دیگر پاریز کارگردان اسپانیایی زبان این مستند از شیوه جزء از کل استفاده می‌کند تا نسبت آن‌ها را در یک موقعیت و تجربه کلی‌تر از طریق تاثیرپذیری از این تجربه به نمایش بگذارد. شیوه‌ای شبیه به روش آزمایشی در تحقیقات علوم انسانی که با متغیر مستقل و وابسته و دو گروه گواه و آزمایشی مواجهه هستیم.
این ۱۷ نفر را می‌توان به عنوان گروه آزمایشی در نظر گرفت که در یک تجربه فشرده معنوی، صورت و معنایی دیگری از زیستن را تجربه می‌کنند و از طریق تجربه شخصی و ملموس این فضا به معنای نهفته در آن دست می‌یابند. مخاطب نیز با این ۱۷ نفر همراه شده و در برخی از فراز‌ها احتمالا با آن‌ها همذات پنداری هم می‌کند و گویی با آن‌ها همسفر می‌شود. تماشای این مستند یک جور تجربه مجازی این سفر معنوی است که مخاطب با تطورات و تحولات درونی شخصیت‌های قصه آشنا شده و با آن ارتباط برقرار می‌کند.
قطعا اگر این ۱۷ نفر مسلمان شیعه ایرانی بودند شاید آنقدر جذابیت نداشت که حالا مخاطب دارد تاثیرات این سفر معنوی را بر روی ۱۷ اسپانیایی زبان می‌بیند. ضمن اینکه داستانک‌هایی هم به موازات خط اصلی داستان قرار دارد از جمله خاطرات هر کدام از این ۱۷ نفر از کشور‌های خودشان همچنین اتفاقات جالبی که در مسیر این سفر تجربه می‌کنند که همه این مولفه‌ها کمک می‌کند تا مستند از بار دراماتیک بیشتری برخوردار شود و از حالت صرف گزارشی خارج شود. در واقع پازیر، کارگردان اسپانیایی زبان این مستند سعی کرده با بیان کردن خاطرات زندگی این افراد، خط داستان زندگی هر کدام را با گره زدن به این سفر معنوی، برای مخاطبان خود به تصویر درآورد.
این رویکرد از حیث اخلاق و تربیتی هم تاثیرگذاری آن را بیشتر می‌کند و تجربه مستندسازی در سوژه‌های مختلف با همین رویکرد تاییدی است بر این نکته. به این معنا که وقتی تجربه‌های انتزاعی یا معنوی را با تجربه‌های زیسته و فردی شخصیت‌ها پیوند می‌زنیم هم بهتر می‌توان به بازنمایی سوژه و پردازش آن دست زد و هم باور پذیری و سویه عاطفی سوژه در نسبت با مخاطب، قدرت و نفوذ بیشتری به خود می‌گیرد.
واقعیت این است که در نهایت آنچه که در پس هر سفری باید به آن اندیشید تاثیراتی است که آن سفر بر ساحت درونی اشخاص می‌گذارد و انتظاری است که از نسبت بین سفر و پختگی و کمال داریم. پازیر به درستی و هوشمندانه نقطه کانونی مستند خود را مبتنی بر همین اصل می‌گذارد و از این طریق مخاطب خود را نه صرفا با سفر که با تحولات درونی، اعتقادی و معنوی مسافران این مستند از سفر مواجهه می‌کند. الگویی که از سفر زمینی و صوری آغاز می‌کند و در نهایت به سفر درونی و معنوی ختم می‌شود. سفری که پایان آن مسافران عاشقی از جاده برمی گردند که انسان‌های دیگری شده اند. از این حیث تماشای مستند‌هایی نظیر «از دیار دور» برای مخاطبان اسپانیایی زبان شبکه هیسپان تی وی می‌تواند حائز جذابیت‌های بسیار باشد.