اعلام آمادگی ۱۲۰۰ استاد برای همکاری در طرح پایش/ دانشگاه باید پیشرفت را برای آینده کشور تضمین کند

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در دومین کنفرانس «حکمرانی و سیاست‌گذاری عمومی» با اشاره به «حکمرانی کمیت‌گرا در نظام آموزش عالی»، اظهار داشت: با این مباحث همه ما چشمانمان آزرده شده و بار‌ها و بار‌ها دیده و شنیده‌ایم که تجارتی شکل گرفته است که همه این تجارت جعل نیست بلکه خیلی از آن انجام است، اما انجام به نیابت. به عنوان مثال می‌گویند مقاله و پایان نامه می‌نویسیم یا حتی برای ارتقا فرم پر می‌کنیم و همه این‌ها مجموعه بحث‌هایی است که نظام آموزش عالی با آن مواجه است.

طهرانچی با اشاره به چهار نسل فعالیت دانشگاه‌ها در کشور بیان کرد: دانشگاه‌ها از ابتدای شکل‌گیری تاکنون، در چهار محور «تربیت نیروی انسانی»، «افزایش دانش مستندشده»، «حل مسأله» و «تعالی فردی، اجتماعی و فضای عمومی» نقش‌آفرینی داشته‌اند. در طول زمان شکل قضیه و سمت­‌گیری دانشگاه‌ها تغییر کرد، اما از ابتدا که دانشگاه تعریف شد، با هرچهار رویکرد تعریف شده بود.

وی با بیان اینکه دانشگاه در ایران به صورت ناقص متولد شد، تصریح کرد: اساساً وقتی دانشگاه در کشور ما متولد شد، لایه استراتژیک در آن نبود و ما از لایه تاکتیک و اجرا شروع کردیم و صرفاً از یک جایی به بعد با نگاه اقتباسی گفتیم که غرب به استراتژیک فکر می‌کند و ما فقط اقتباس کنیم. برای همین وقتی بحث ایجاد رشته جدید مطرح شد، در مواد درسی و رشته‌هایی که در غرب ارائه می‌شد الگو برداری کرده و تغییر ایجاد کردیم و درنهایت تبدیل به منظومه آموزشی ما شد.

پژوهش فاقد شورای گسترش و شورای برنامه‌ریزی است
وی با بیان اینکه از جایی به بعد شورای گسترش و برنامه‌ریزی، آموزش را به کشور وارد کرد، اظهار داشت: پژوهش فاقد شورای گسترش و شورای برنامه‌ریزی است و نکته خلق معیوب این است که بدون اینکه حتی به لایه تاکتیک پژوهش فکر کرده باشیم، تحصیلات تکمیلی را در کشور وارد کردیم. یعنی بنا بود دانشجوی مقطع دکتری یک سال درس بخواند و چهار سال تحقیق کند. برای یک سال تحصیل شورای برنامه‌ریزی و شورای گسترش دیده شد در حالی که برای چهار سال دوره دکتری که به تحقیق اختصاص دارد، برنامه‌ریزی دقیقی در نظر گرفته نشد.

 

از این رو اگرچه توانستیم نظام برنامه آموزشی داشته باشیم؛ اما نتوانستیم برنامه پژوهشی شکل دهیم؛ بنابراین شاهد آموزش فاقد لایه استراتژیک و سیاست‌گذاری بودیم و در پژوهش حتی لایه تاکتیک هم نداشتیم به همین دلیل آزمون جامع در دوره دکتری تبدیل به بزرگ‌ترین معضل دانشجویان شده است. برای اینکه برنامه‌ای برای بعد از آن نداشتیم.

طهرانچی با تأکید بر اینکه باید حلقه‌های سیاست‌گذاری، برنامه ریزی و اجرا را در آموزش عالی خلق کنیم، گفت: همانطور که در کنفرانس قبلی وعده داده بودم، این موضوع را در دانشگاه آزاد اسلامی پیگیری خواهیم کرد، برای ترمیم موضوع پژوهش نباید دانشگاه را فقط یک سازمان آموزشی به همراه فعالیت پژوهشی ببینیم، بلکه دانشگاه را سازمانی آموزشی، پژوهشی و فرهنگی ببینیم. در حال حاضر دانشگاه یک سازمان آموزشی است که فعالیت فرهنگی همراه با فعالیت پژوهشی دارد. فعالیت پژوهشی این است که به استادان بگوییم کارهایشان را ارائه کنند، اما در آموزش نمی‌گوییم کارها، بلکه می‌گوییم آموزش این رشته‌ها را اجرا می‌کند.

وی افزود: وعده کردیم در این حوزه وارد شویم و این ضعف را در کشور حل کنیم. خدا توفیق داد و در دانشگاه آزاد اسلامی به صورت سیستمی از درون دانشگاه به حل موضوع پرداختیم و مشارکت نهاد‌های بیرونی که اصل است را نیز جذب می‌کنیم. به این صورت که با یک برنامه جامع که به تدوین اطلس مسائل خواهد پرداخت و نقشه راه حلقه‌های سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی را کامل می‌کند.

تبیین طرح پایش در راستای ترمیم وضعیت پژوهشی دانشگاه
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به تدوین طرح پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای (پایش) در دانشگاه آزاد اسلامی، بیان کرد: در این برنامه توانستیم ۴۰ چالش کلان ملی و منطقه‌ای احصاء کنیم و برای آن‌ها نظام موضوعات طراحی کردیم تا تبدیل به بسته‌هایی شود که دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد بتوانند برای رساله خود از آن‌ها استفاده کنند. به استادان هم پیشنهاد شده به این بسته مراجعه و جایگاه خود را تعیین کنند تا نظامی برای حل مسائل ملی خلق کنیم.

وی ادامه داد: تاکنون ۱۱ برنامه علمی در طرح پایش احصاء شده که شامل ۹۸ رشته آموزشی می‌شود و برای این ۱۱ برنامه، ۶ هزار و ۳۸۹ زمینه پژوهشی در نظر گرفته شده که به صورت نرم‌افزار در اختیار مجموعه قرار گرفته است.

طهرانچی با بیان اینکه تاکنون ۱۲۰۰ استاد با مراجعه به سامانه پایش، برای همکاری در این طرح اعلام آمادگی کرده‌اند، گفت: طرح پایش، نظامی است که می‌تواند حلقه‌های استراتژی، برنامه‌ریزی و اجرا را به یکدیگر وصل کند. تاکنون ۱۱۸۲ پژوهشگر خارج از دانشگاه اعلام آمادگی کرده‌اند و از مهرماه ۹۸ دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه آزاد اسلامی، عنوان پایان‌نامه و رساله خود را از بین این چالش‌ها و زمینه‌های پژوهشی، انتخاب کنند.

استخراج ۶۰۰ موضوع پژوهشی در حوزه حمل و نقل
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: به عنوان مثال در برنامه حمل‌ونقل، ۶۰۰ موضوع پژوهشی توسط دانشگاه آزاد اسلامی احصاء شده است و برنامه بعدی شامل مواردی، چون مخاطرات طبیعی و مدیریت بحران، اعتیاد، محیط زیست، تربیت‌بدنی و علوم مهندسی ورزش، مواد و انرژی، صنعت و سلامت، ایدز، کشاورزی، پدافند غیرعامل و صنعت و تجارت است که برای هرکدام از آن‌ها صد‌ها موضوع پژوهشی تدوین شده است.

وی افزود: دانشگاه آزاد اسلامی در طرح پایش وارد موضوعات منطقه‌ای نیز شده است و به عنوان نمونه موضوع چرم و کفش یکی از موضوعاتی است که به عنوان یکی از چالش‌ها مدنظر قرار گرفته و موضوع پوشاک و منسوجات نیز با محوریت یزد پیگیری می‌شود و همین گونه ادامه می‌یابد تا ۴۰ چالش کشور احصاء شود. این قولی بود که سال گذشته داده شد و امروز عملیاتی شده است.

طهرانچی با بیان اینکه مقام معظم رهبری نکته مهمی دارند که «مراکز مهم تربیت قوه عاقله کشور، دانشگاه است و هیچ کشوری بدون وجود یک قوه عاقله، قابل اداره و قابل پیشرفت نیست»، اظهار داشت: تأکید ما در دانشگاه آزاد اسلامی این است که دانشگاه باید پیشرفت را برای آینده کشور تضمین کند و نگاه آموزش عالی نباید آموزش برای آموزش باشد. در غرب نیز همین گونه بوده و آموزش برای پیشرفت بوده و نه آموزش صرف. به همین دلیل از دانشگاه کلاسیک به دانشگاه مدرن یا اجتماعی و گسترده وارد شدیم و از دانشگاه گسترده به دانشگاه عصر جدید ورود کردیم که بحث‌های خاص خود را دارد.

پیامد‌های چارچوب حکمرانی کمی‌گرا در نظام آموزش عالی
وی با اشاره به چارچوب حکمرانی کمّی‌گرا گفت: چارچوب مفهومی این نظام حکمرانی اینگونه است. دانشگاهی با مأموریت سیاست کلان، سیاست اجرایی و برنامه اولویت – مأموریت باید داشته باشیم. زمانی که در این مسیر قرار می‌گیریم با ورودی و فرآیند آن کار نداریم و فقط به خروجی آن توجه کرده‌ایم و آن هم بررسی کتابخانه ایست و این بررسی است که بر همه نگاه ما به آموزش عالی حاکمیت دارد و ما اساسا به دستاورد کاری نداریم و اینکه بگوییم صنعت و مهارت جدیدی باید از دستاورد‌های دانشگاه باشد تعجب می‌کنند در صورتی که این‌ها دستاورد‌های دانشگاه است و آثار و پیامد‌های دانشگاه، همه ابعاد اجتماع را در بر می‌گیرد.

اهمیت تربیت انسان متفکر و خلاق در ساختار جدید دانشگاه آزاد اسلامی
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه به چالش‌های پیش روی نظام آموزش عالی اشاره کرد و افزود: «نظام کمّی و صورت‌گرای ارزش‌گذاری»، «نگاه اداری بر اداره علم» و «محصول آموزش عالی انسان غیرمتفکر و غیرخلاق» از چالش‌هایی است که نظام آموزش عالی را تهدید می‌کند، بنابراین برای مقابله با این چالش‌ها، ساختار جدیدی را در دانشگاه آزاد اسلامی طراحی کردیم که در این ساختار جدید، معاونت‌های آموزشی و پژوهشی ذیل معاونت‌های تخصصی علوم انسانی و هنر، فنی و مهندسی، فناوری و نوآوری فعالیت خواهند کرد.

طهرانچی با اشاره به نظام کمّی و صورت‌گرای ارزش‌گذاری گفت: یک رساله دکتری در کشور ما مساوی با دو مقاله علمی است. اینکه این دو مقاله چیست، کاری نداریم، ولی هرکدام ۸-۷ امتیاز علمی دارد. در این نظام یک مساوی یک است. نگاه اداری بر اداره علم یعنی دانشمند شدن، یعنی ۱۳۰ امتیاز اول کسب کنیم، ۲۰۰ امتیاز هم بعد از آن به دست آوریم و با حدود ۳۵۰ امتیاز، دانشمند شویم. این به معنی نگاه کمّی داشتن است و اگر هیأت ممیزه با ارتقای مرتبه علمی مخالفت کند، با اعتراض روبه‌رو می‌شویم.

وی افزود: نمی‌شود با نگاه کمّی به کیفیت رسید. تا زمانی که نگاه به آموزش، بدون توجه به گروه علوم انسانی یا مهندسی باشد و با یک نگاه صورت‌گرایانه برای همه رشته‌ها یک معاون آموزشی داشته باشیم، معاون آموزشی با خط‌کش خود رشته به دانشگاه می‌دهد و به فکر پشتیبان این رشته‌ها در دانشگاه فکر نمی‌کند بلکه به این موضوع اهمیت می‌دهد که مثلاً سه دانشیار و دو استاد در اختیار داشته باشیم تا بتوانیم مجوز بگیریم. این یعنی نگاه کمّی و اداری. اساساً محصول این نظام آموزش عالی، یک انسان غیرمتفکر و غیرخلاق است.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان تفاوت نگاه قرآن به علم با نگاه کتابخانه ای، خاطرنشان کرد: در نگاه قرآن، یک مساوی با یک نیست و انسانی که می‌داند با انسانی که نمی‌داند، برابر نیست. خداوند در سوره ملک می‌فرماید «مَّا تَرَی فی خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِن تَفَوُتٍ فَارْجِع الْبَصرَ» خداوند زمانی که راه علم را به انسان نشان می‌دهد، می‌فرماید‌ای انسان! تو به دنیا آمدی و سه عنصر سمع (قدرت فراگیری)، ابصار (قدرت مشاهده) و افئده (قدرت تعقل و تفکر) را برای تو در نظر گرفتیم؛ بنابراین پژوهشگری که چند داده را در کنار یکدیگر قرار داده و نظریه می‌دهد یا مقاله‌ای که کورکورانه نوشته می‌شود، با مقاله‌ای که در علم بصیرت دارد، برابر نیست. این چارچوبی است که باید مبنای ارزش‌گذاری باشد.