زخم سالک؛ داغی که برای همیشه بر چهره مردم دامغان به یادگار می‌ماند/ چه راهکار‌هایی برای پیشگیری از این بیماری وجود دارد؟

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سالک نوعی بیماری پوستی است که سالانه حدود دو میلیون مورد این بیماری در سراسر دنیا و ایران گزارش می‌شود، درواقع سالک یک نوع بیماری پوستی انگلی و مشترک بین انسان و حیوان است و بر اثر انتقال انگل سالک ایجاد و اغلب به شکل یک زخم پدیدار می‌شود.

سالک از گزش برخی گونه‌های پشه خاکی آلوده منتقل می‌شود. پشه خاکی بسیار کوچکی که اندازه آن حدود یک سوم پشه‌های معمولی است و به سختی دیده می‌شود. در ایران دو نوع سالک شهری نوع خشک و روستایی نوع مرطوب وجود دارد. در سالک نوع شهری مخزن بیماری عمدتا بیماران مبتلا و به طور تصادفی سگ‌ها هستند.

 

به این ترتیب پشه خاکی ماده پس از خونخواری از اطراف زخم سالک، آلوده و در خونخواری مجدد در فرد سالم باعث انتقال بیماری می‌شود، در سالک نوع روستایی موش‌های صحرایی مخزن بیماری هستند و پشه خاکی ماده پس از خونخواری از موش صحرایی مبتلا، آلوده شده و در خونخواری مجدد در فرد سالم باعث انتقال بیماری می‌شود.

اما بیماری سالک در استان سمنان و شهرستان دامغان دارای سابقه بیش از یک دهه است که با گرم شدن هوا از اردیبهشت ماه تا شهریورماه این بیماری گریبان‏گیر مردم می‌شود. شیوع بیماری سالک در این شهرستان از سال ۱۳۷۸ گزارش شد و در ابتدا در روستا‌های شرق دامغان و نزدیک کوره‌های آجر پزی دیده شد و سالانه حدود ۱۰۰ نفر از روستا‌های دامغان به‌ویژه در جنوب این شهرستان مبتلا به بیماری سالک می‌شوند.

 

 

پس از چند هفته تا چند ماه از گزش پشه خاکی آلوده، برجستگی کوچک قرمز رنگی ظاهر شده که به تدریج بزرگ و بزرگ‌تر شده و مرکز آن زخم می‌شود. تعداد ضایعات معمولا یکی است، اما ممکن است متعدد نیز باشد. در سالک نوع روستایی ترشحات چرکی بر روی زخم وجود دارد و اطراف آن قرمز و برجسته است که به همین دلیل به آن نوع مرطوب گفته می‌شود، در سالک نوع شهری ضایعه معمولا بدون ترشح و چرک است بنابراین به آن نوع خشک نیز می‌گویند. احتمال عفونت ثانویه با باکتری‌ها نیز وجود دارد. ضایعات معمولا بدون درد و خارش است.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان با بیان این‌که انگل سالک در زخم انسان و حیوان زندگی می‌کند از این بیماری به عنوان یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان نام می‌برد و می‌گوید که انگل سالک در بدن پشه خاکی سیر تکاملی پیدا کرده و با نیش پشه منتقل می‌شود. همچنین پشه‌های خاکی که از این زخم‌ها تغذیه می‌کنند انگل آن را منتقل و سبب ابتلا به این بیماری می‌شوند.

در سالک نوع شهری از آنجا که بیماران مخزن بیماری هستند، لازم است بیماران تحت درمان قرار گیرند؛ چرا که با درمان و بهبود، حالت مخزن بودن آن‌ها از بین می‌رود. به این ترتیب خطر آلوده شدن پشه‌های خاکی و انتقال بیماری وجود نخواهد داشت در سالک نوع روستایی تنها موارد خاص تحت درمان قرار می‌گیرند. 

 

درمان سالک به دو صورت موضعی و عضلانی انجام می‌شود. درمان موضعی بصورت تزریق دارو و به اطراف زخم هفته‌ای یکبار و یخ زدن آن توسط مواد خاص کرایو دو هفته یکبار حداکثر ۱۲ هفته انجام می‌شود. درمان عضلانی نیز به صورت تزریق روزانه دارو به مدت ۱۴ روز در نوع روستایی و ۲۱ روز در نوع شهری است. پانسمان ضایعه سالکی در کنترل بیماری از اهمیت خاصی برخوردار است. پانسمان ضایعه ضمن پیشگیری از عوارض عفونی، باعث جلوگیری از آلوده شدن پشه خاکی و قطع زنجیره انتقال می‌شود. بنابراین لازم است محل زخم را روزانه یک یا دو بار با آب لوله کشی و صابون شسته و با بتادین یا پماد اکسیددوزنگ پانسمان شود.

دانایی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان  در رابطه با پیشگری از این بیماری می‌گوید که متاسفانه برخی‌ها به سلامت خود هم اهمیت نمی‌دهند، راه مقابله با این بیماری و ریشه‌کنی آن‌ها آموزش عمومی با جوامع محلی درگیر این بیماری است که در این راه نیازمند آموزش بیشتر در این بخش هستیم و اثرگذاری برنامه‌های آموزشی و پیشگیرانه منوط به همکاری و همراهی مردم منطقه است.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان، بر ضرورت توجه به خودمراقبتی تاکید می‌کند و می‌گوید که باید با آموزش و تعمیق فرهنگ سلامت و آموزش مسئولیت‌پذیری افراد در قبال سلامت خود را افزایش دهیم. همچنین باید به آموزش به طور ویژه توجه شود.

 

پورمحمدی، مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان دامغان در این رابطه می‌گوید: تامین تجهیزات، دارو و انجام اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از بروز بیماری به ویژه در روستا‌ها و درمان رایگان در صورت ابتلا، در دستور کار قرار دارد مبارزه با مخزن و ناقل سالک از اقدامات شبکه بهداشت و درمان دامغان در راستای کنترل این بیماری است.

 

مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان دامغان، طرح مبارزه با جوندگان را یکی از راه‌های پیشگیری از بیماری سالک می‌داند و می‌گوید: طرح مبارزه با جوندگان از اواخر فروردین ۹۸ و به مدت ۱۴ روز، تا شعاع ۵۰۰ متری حاشیه شهر و اطراف روستا‌های مورد نظر با نظارت مستقیم کارشناسان واحد بیماری، مهندسان بهداشت محیط و نیرو‌های محیطی شبکه بهداشت دامغان آغاز شد و از بین بردن لانه جوندگان به وسیله شخم زدن، آبگیری و استفاده از دود برای کشتن موش‌ها از دیگر راه‌های مبارزه با جوندگان است.

وی با اشاره به فقدان همکاری مناسب نهاد‌ها و دستگاه‌های مرتبط در دامغان در مقابله با بیماری سالک، می‌گوبید که کاهش تعداد موارد بیماری سالک در شهرستان به تنهایی توسط شبکه بهداشت و درمان امکان پذیر نیست و باید سایر ادارات و نهاد‌های مرتبط به ویژه شهرداری ها، دهیاری‌ها، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست،  فعالیت‌های خود را در موعد مقرر انجام دهند.

مدیر شبکه بهداشت و درمان دامغان با اشاره به اینکه برنامه ریزی‌های لازم جهت مبارزه با پشه‌های خاکی به عنوان ناقل بیماری انجام شده است می‌افزاید: در بحث پیشگیری بیماری سالک آموزش در خانه‌های بهداشت روستا‌ها انجام شد که در کنار آن می‌توان با استفاده از ظرفیت رسانه‌ها و نشریات محلی، فرهنگ پیشگیری از این بیماری را در جامعه نهادینه کرد.

در پایان مواردی ذکر می شود که بنا بر اعلام مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، با رعایت این موارد می‌توان احتمال ابتلا به سالک را بسیار کاهش داد و یا اصلا به آن مبتلا نشد.

- در مناطقی که این بیماری وجود دارد حتی‌الامکان در هنگام غروب آفتاب و شب از خانه خارج شد، چرا که در این زمان پشه خاکی حداکثر فعالیت را دارد.

- روی پنجره‌ها توری مناسب نصب و پشت در‌ها پرده مناسب آویزان کرد تا امکان ورود پشه خاکی به داخل خانه به حداقل برسد.

- هنگام غروب آفتاب و در طول شب از پشه بند آغشته به حشره کش استفاده کرد و برای از بین بردن پشه‌ها در داخل اطاق‌ها از اسپری حشره‌کش استفاده کرد.

- در صورت بروز سالک درمان خود را جدی گرفت؛ چرا که در نوع شهری امکان انتقال بیماری به افراد سالم وجود دارد و در روستا‌ها خانه خود را با فاصله مناسب از اصطبل دام‌ها ساخت.

- در جمع آوری و دفع مناسب زباله، نخاله‌های ساختمانی و تسطیح مخروبه‌ها که مکان‌های مناسبی برای تکثیر پشه خاکی هستند، دقت کرد و با مسئولان مربوطه همکاری شود.

- جهت معدوم کردن جوندگان در نوع روستایی با مسوولان ذیربط همکاری و در کنترل بیماری در سگ‌ها و نگهداری بهداشتی سگ‌ها در نوع شهری با مسئولان همکاری شود.