در پژوهش بررسی ساختار فرهنگی دانشگاهها مطرح شد
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی، در پژوهشی که به سفارش شورای عالی انقلاب فرهنگی و توسط دانشگاه بهشتی و تحت نظارت علمی سید حمید طالب زاده _. دبیر شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی و مدیر گروه فلسفه دانشگاه تهران_ انجام شده است؛ عنوان شده: هدف از پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی ساختار اجتماعی و فرهنگی در دانشگاههای دولتی و غیر دولتی است.
همچنین در این پژوهش در تعریف مفهوم "ساختار اجتماعی" چنین آمده است: ساختار اجتماعی، هنجار‌های نهادینه شده و چارچوب‌های شناخته شده‌ای است که ساختار اقدامات بازیگران در نظام اجتماعی را تعیین میکنند. ارتباط اشخاص معین یا گروه با یکدیگر و یا الگو‌های پایدار رفتاری توسط شرکت کنندگان در یک سیستم اجتماعی در ارتباط با یکدیگر را نیز ساختار اجتماعی می‌نامند.
ضمنا مفهوم «ساختار فرهنگی» نیز چنین تعریف شده است: ساختار فرهنگی عبارت است از چگونگی در کنار هم بودن و تعامل نهاد‌های یک جامعه) نهاد، سازمان، موسسه و... که برون داد کارکردی آنان نیز متأثر از عواملی از جمله همین چگونگی است.
در بخش مربوط به «اهمیت و ضرورت انجام پژوهش» نیز محققان انجام دهنده این پژوهش چنین نگاشته‌اند:در دهه‌های اخیر با توجه به نقش حیاتی نظام آموزش عالی در تربیت نیروی انسانی متخصص، تولید دانش و ارائه خدمات تخصصی و از طرف دیگر با توجه به چالش‌های پیش روی آن از قبیل: توسعه روز افرزون دانشگاهها و موسسات آموزش عالی جهت پاسخگویی به تقاضای اجتماعی، دانش محور شدن اقتصاد و توسعه فناوری اطلاعات و ...، توجه به دانشگاهها و موسسات آموزش عالی بیش از پیش ضرورت یافته است تا با توجه به محدودیت منابع، موفقیت در دستیابی به اهداف و حداکثر کارآیی و اثر بخشی تحقق یابد.
از دوران ظهور انقلاب صنعتی و فرو ریختن دیوار بلند میان آموزش عالی و جامعه، دانشگاهها برای ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی متناسب با نیاز‌ها و خواست جامعه، مصدر تحولات عظیم صنعتی، اقتصادی و اجتماعی و ... شدند.
این تحولات، علاوه بر افزایش تولیدات و رشد اقتصادی و بهبود نسبی سطح رفاه، موجب افزایش بیش از پیش استفاده از منابع، تخریب محیط زیست، فقر، نابرابری‌های اجتماعی، ظهور جنگ‌ها و ناآرامی‌ها نیز گردیده است که به نوبه خود، موجبات ناپایداری توسعه جوامع را فراهم ساخته است.
هم اکنون دانشگاههای بسیاری در سطح جهان به دنبال تجدید نظر و اصلاح سیاست‌های پیشین و ساختار‌های خود برای اعمال اصول پایداری در سیاست‌ها و مدیریت خود می‌باشند تا قابلیت‌های ناپایداری را که سال‌ها توسط آموزش عالی ترویج شده را بررسی کرده و در نوع رابطه خود با جامعه تجدید نظر کنند.
در ادامه تشریح «اهمیت و ضرورت» پژوهش فوق‌الذکر نیز چنین آمده است: علی‌رغم این که از کشور‌ها معتقد هستند که آموزش از حقوق اولیه افراد است، مشکلات ناشی از گسترش سریع آموزش عالی به میزان مشکلاتی که که حل شده، بی‌شمار است و می‌توان نخستین مشکل را فقدان انطباق محتوا و ساختار آموزش عالی با نیاز کشور دانست.
این پژوهش می‌افزاید: دانشگاه نماد آموزش عالی کشور و نهادی اثرگذار در جامعه است و فرهنگ و اجتماع دانشگاه و به تبع آن ساختار فرهنگی و اجتماعی از مهمترین عوامل پایه و اثر گذار بر کارآیی و اثر بخشی دانشگاهها و به دنبال آن جامعه است.
مسائلی مانند رقابتی شدن محیط، کاهش منابع مالی عمومی، تغییرات به وجود آمده پیرامون نقش و تاثیر دانشگاهها در جامعه و احساس نیاز بیشتر به مدیریت دانشگاهی برای پاسخ به مسائلی، چون انطباق با محیط، اثربخشی، ارتباطات، پاسخگو‌ی و هماهنگی خاستگاه پژوهش و تفحص در مورد ساختار فرهنگی و اجتماعی دانشگاهها می‌باشد.
پس اهمیت موضوع را ذیل سه عنوان می‌توان دسته بندی کرد: نخست به دلیل فرهنگی و فرهنگ ساز بودن نهاد دانشگاه، اجتماعی بودن و نقش دانشگاه در جامعه‌پذیری و نهادینه شدن ارزش‌ها؛ دوم به خاطر تنوع بسیار بالای مقولات فرهنگی و اجتماعی و سوم به این دلیل که مطالعه پدیده‌های فرهنگی و اجتماعی، متضمن بحث‌های روش شناختی، معرفت شناختی، رفتار سازمانی، آموزش و توسعه منابع انسانی، برنامه‌ریزی و ... است.
همچنین در این پژوهش و ذیل عنوان «چارچوب و مبانی نظری» مفاهیمی مانند: سازمان، اهداف و ارکان آن، تکنولوژی و فناوری، سرمایه اجتماعی و سیر تکوین آن و ارتباط آن با ساختار اجتماعی، فرهنگ سازمانی، سطوح و مفروضات فرهنگ سازمانی و سازمان دانشگاه و تفاوت آن با سایر سازمان‌ها مورد اشاره قرار گرفته است.
در ادامه و در تشریح روش علمی این پژوهش نیز آمده است: روش پژوهش به لحاظ هدف؛ بنیادی، کاربردی و توسعهای و به لحاظ نحوه گردآوری اطلاعات، از نوع آمیخته است و برای بررسی ساختار اجتماعی و فرهنگی در دانشگاههای دولتی و غیر دولتی، از بررسی اسناد، مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه در سه مرحله برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است.
در بخش دیگری از این طرح پژوهشی با اشاره به این مطلب که جهت شناسایی مولفههای ساختار اجتماعی فرهنگی دانشگاهها، در مرحله اول ۴۶ واحد مطالعاتی به روش نمونهگیری در دسترس، انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت و همچنین این موضوع نیز مورد اشاره قرار گرفته که در مرحله دوم مصاحبه به صورت نیمه ساختاریافته با ۱۶ نفر از اساتید، مدیران و کارشناسان این حوزه صورت گرفته که این افراد نیز به صورت هدفمند انتخاب شده‌اند.
در ادامه طرح پژوهشی «بررسی تطبیقی ساختار فرهنگی و اجتماعی در دانشگاههای دولتی و غیردولتی» آمده است: در مرحله سوم از پرسشنامه های دانشجویان و کارکنان برای بررسی تطبیقی ساختار اجتماعی و فرهنگی دانشگاههای دولتی و غیردولتی استفاده شده که در این مرحله ۳۸۴ دانشجو و ۳۷۸ کارمند دانشگاه به روش نمونهگیری خوشه‌ای مورد پرسش و پیمایش قرارگرفته‌اند و همچنین پس از جمع‌آوری پرسشنامه‌ها برای تجزیه و تحلیل دادهها در مرحله اول از روش تحلیل محتوای اسناد به روش مقولهبندی و در مرحله دوم از آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرمافزار «spss» استفاده شده است.
پس از تحلیل محتوا و همچنین اعتبارسنجی پرسشنامه‌ها از منظر پایایی و روایی نتیجه بدست آمده ذیل ۱۴ مولفه شامل اعتماد، هنجار‌ها و ارزشهای مشترک، درک متقابل، پویایی گروهی و کنشهای مشارکتی، کانالهای اطلاعاتی و ارتباطات شبکهای، هویت، ریسکپذیری و نوآوری، رهبری و مدیریت، ساختار، ارزیابی، تکریم و منزلتدهی، قوانین و مقررات، ماموریت، اعتبار و رسالت، استقلال و آزادی و تعهد دسته بندی شده‌اند.
در این بخش نتایج به دست آمده مربوط به دانشجویان؛ حاکی از پایین بودن اعتماد، پویاییهای گروهی و کنشهای مشارکتی، ارتباطات، ریسکپذیری و نوآوری، رهبری و مدیریت، ارزیابی، تکریم و منزلتدهی، استقلال و آزادی در دانشگاههای دولتی و غیردولتی است.
همچنین مطلوب بودن وضعیت درک متقابل و وضعیت قوانین و مقررات در هر دو نوع دانشگاه، هنجار و ارزشهای مشترک، هویت، اعتبار و رسالت و تعهد در دانشگاههای دولتی و نامطلوب بودن آنها در دانشگاههای غیردولتی، مطلوب بودن هنجار و ارزشهای مشترک، هویت، اعتبار و رسالت از دیدگاه دانشجویان از دستاورد‌های دیگر تحلیل محتوای پرسشنامه‌های جمع آوری از دانشجویان است.
در بخش مربوط به کارکنان نیز نتایج به دست آمده از تحلیل محتوای پرسشنامه‌های پاسخ داده شده توسط آنان حاکی از پایین بودن پویایی گروهی و کنشهای مشارکتی، ارتباطات، ریسکپذیری و نوآوری، رهبری و مدیریت، ارزیابی، تکریم و منزلتدهی، استقلال و آزادی، مطلوب بون درک متقابل، اعتبار و رسالت، تعهد و بالا بودن قوانین و مقررات، مطلوب بودن اعتماد، هنجار و ارزشهای مشترک و هویت است.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، طرح پژوهشی "بررسی تطبیقی ساختار فرهنگی و اجتماعی در دانشگاههای دولتی و غیردولتی" در پایان نیز موارد فوق را به عنوان پیشنهاد اجرایی به منظور ارتقای عملکرو و بهبود ساختار در دانشگاههای دولتی و غیر دولتی ارائه داده است:
ارائه الگوی ساختار اجتماعی فرهنگی دانشگاههای کشور به تفکیک نوع دانشگاه.
الگوبرداری از ساختار اجتماعی فرهنگی دانشگاههای برتر و بومی سازی آن برای دانشگاه برای
کشور.
بررسی رابطه درونی مؤلفه‌های ساختار اجتماعی فرهنگی دانشگاهها.
بررسی سهم هر یک از مؤلفه‌های شناسایی شده در تبیین ساختار اجتماعی فرهنگی دانشگاهها.
بررسی تأثیر ساختار فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بر ساختار اجتماعی فرهنگی دانشگاهها.
بررسی عوامل مؤثر بر اعتماد در دانشگاهها به عنوان یکی از مؤلفه‌های ساختار اجتماعی فرهنگی.
شناسایی و تبیین هنجار‌ها و ارزشهای مشترک آکادمیک برای اعضای دانشگاه و راهکار‌های بهبود آن.
تدوین الگوی پویایی گروهی و کنشهای مشارکتی در دانشگاههای کشور.
همچنین بخش دیگری از پیشنهاد‌های ارائه شده در این پژوهش نیز به شرح ذیل است:
بررسی راهکار‌های بهبود درک متقابل بین افراد و اعضای دانشگاهها.
طراحی الگوی ارتباطات شبکهای در دانشگاههای دولتی و غیردولتی کشور.
بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری هویت دانشگاهی و پیامد‌های آن.
مقایسه سبک‌های هویت دانشجویان در دانشگاههای دولتی و غیر دولتی.
بررسی عوامل مؤثر بر ریسکپذیری و نوآوری در دانشگاههای کشور و موانع آن.
تبیین نقش ریسکپذیری و نوآوری در توسعه و ترقی دانشگاههای کشور.
لازم به ذکر است، در ادامه این پژوهش نیز موارد ذیل به عنوان پیشنهاد‌های اجرایی مورد تاکید قرار گرفته است:
ارائه الگوی ساختار سازمانی دانشگاههای کشور بر حسب نوع دانشگاه.
بررسی ارگانیک ساختار دانشگاهها و نقش آنها در عملکرد کارکنان دانشگاه.
بررسی سبک‌های مختلف رهبری و مدیریت در دانشگاههای دولتی و غیر دولتی.
ارائه الگوی سبک رهبری و مدیریت متناسب با نوع دانشگاهها.
تدوین الگوی تکریم و منزلتدهی دانشجویان و کارکنان دانشگاهها.
بررسی راهکار‌های عملی بهبود رسالت اجتماعی و فرهنگی دانشگاهها.
بررسی کم و کیف قوانین و مقررات در دانشگاههای دولتی و غیر دولتی.
بررسی عوامل و موانع استقلال و آزادی شخصیتی و علمی دانشجویان و کارکنان دانشگاهها.
بررسی عوامل مؤثر بر تعهد دانشجویان به دانشگاه محل تحصیل.
ارسال نظرات