گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، امیر مقومی؛* در هفته های اخیر نشانه های متعددی از برخی تغییرات در مواضع امارات متحده عربی در مورد تحولات خاورمیانه منتشر شد. محمد بن راشد آل مکتوم، نخست وزیر امارات، از هزینه های هنگفت این کشور در خاورمیانه انتقاد کرد و در مورد ایران گفت: امارات نیاز به یک تجدید نظر در رابطه با تهران دارد.
پس از اظهار نظر نخست وزیر امارات، بن زاید، ولیعهد امارات، این سخنان را تایید و خواستار تجدید نظر در سیاست خارجی امارات بخصوص در منطقه خاورمیانه شد. در همین حال، سفر فرمانده گارد ساحلی امارات به ایران در هفته گذشته، موجب صدور بیانیه مشترک بین دو کشور شد و احتمال ایجاد روابط بین ایران و امارات را قوت بخشید.
فوزی بن یونس، خبرنگار معروف رای الیوم در این باره می نویسد: امارات پس از آنکه احساس کردن در حال از دست دادن همه چیز است به سمت ایران بازگشت. دولت امارات عربی متحده پس از اندیشیدن و ارزیابی کردن، سرانجام به این نتیجه رسید که باید با ایران هم گرایی داشته باشد تا منافع و امنیت در منطقه حفظ شود.
تهران و ابوظبی با وجود اختلافاتی که در مورد جزایر سه گانه داشتند، در چند دهه اخیر رابطه دوستانه ای با یکدیگر برقرار کردند؛ با این وجود به دنبال حمله به کنسولگری عربستان در ایران به علت اعدام شیخ باقر نمر، در دی ۱۳۹۴، ابوظبی سطح روابط خود را از سفارت به کاردار کاهش داد. همین موضوع و شراکت در بحران یمن موجب تیرگی روابط بین ایران و امارات شد. به طوری که از اواخر سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، روابط بسیار سردی بین دو کشور حکم فرما شد. با این وجود با تحولاتی که در طی چند هفته اخیر به وقوع پیوسته است، انتظار می رود در روابط بین دو کشور بهبودی هایی صورت گیرد و شاهد گفت و گوی هایی بین دو کشور بود. با این مقدمه به عواملی که موجب شد ابوظبی سیاست خارجی خود را در قبال تهران تغییر دهد می پردازیم:
با توجه به تحولات چند ماه اخیر منطقه خاورمیانه و به اوج رسیدن تنش ها بین ایران و امریکا و با اتفاقات بندر فجیره که به موجب آن به ۴ نفتکش در بندر فجیرهِ امارات حمله شد و سرنگونی پهباد گلوبال هاوک امریکا و سکوت معنادار ایالات متحده در این قضیه، اماراتی ها به این جمع بندی رسیدند که با وجود معاهدات تسلیحاتی و نظامی که با آمریکا بسته اند، نمی توانند در صورت بروز نا آرامی روی حمایت واشنگتن حساب باز کنند و اطمینان حاصل کردند آمریکای ترامپ برای مناسبات دو جانبه هزینه ای پرداخت نخواهد کرد. همین سکوت آمریکا محاسبات امارات را در مورد نحوه مواجهه با ایران تغییر داد.
امارات به دلیل وضعیت ژئوپلیتکی و نظامی خود قادر نیست در مقابل وضعیت بحرانی منطقه، دوام زیادی بیاورد و به علت وابستگی اقتصادی اش به سرمایه گذاری خارجی و منابع توریستی توان درگیر شدن در جنگ مستقیم را ندارد، علاوه بر این، امارات از قدرت بازدارندگی لازم نیز برخوردار نیست و به همین دلیل از جنگ و آشفتگی دوری میکند.
امارات به چند دلیل رو به سوی ایران می‌آورد:
۱- امارات و ائتلاف سعودی با توهم این که میتوانند در عرض ۳ هفته کل یمن را به اشغال درآوردند و منصور هادی، رئیس جمهور مستعفی یمن، را به قدرت بازگردانند و وارد یمن شوند. اما این اشتباه محاسباتی، موجب شد جنگ ۳ هفته ای تبدیل به جنگ ۵ ساله شود و هزینه ۳۰۰ میلیارد دلاری به ائتلاف سعودی تحمیل کند. علاوه بر این، با پیشرفت هایی که حوثی ها در صنایع نظامی و موشکی کرده اند، ابوظبی ترس از هدف قرار گرفتن شهرهای مهم خود را دارد و اگر این اتفاق رخ دهد عملا امارات علاوه بر بعد اقتصادی در بعد داخلی و نظامی و زیربنایی نیز متحمل هزینه های گزافی خواهد شد. به همین دلیل امارات در پی راه کاری برای خارج کردن نیروهایش از یمن است و ایران را کلید خروج خود از بحران یمن میبیند. ابوظبی با آگاهی از ارتباط سیاسی و معنوی که جمهوری اسلامی با حوثی ها دارد، تهران را به عنوان راه حل نهایی پایان دادن به باتلاق یمن می داند.
اماراتی ها فارق از موضع گیری های اولیه خود در بحران یمن، به این نتیجه رسیده اند که جنگ یمن به آسانی به پایان نخواهد رسید و در آن به پیروزی قاطعی دست نخواهند یافت، پس باید از یمن خارج شوند تا به وسیله ی آن هم روابط خود با تهران را بهبود بخشند و هم هزینه های سیاسی، نظامی، اقتصادی و داخلی خود را کاهش دهند.
۲- بعد از کمرنگ تر شدن بحران سوریه و قتل وحشیانه خاشقچی ، نگاه ها به سمت یمن و فجایع انسانی و زیست محیطی آن روانه شد و سازمان های بین المللی توجه زیادی به بحران یمن و موضوعات حقوق بشری مبذول کردند.
سازمان های بین المللی و بسیاری از کشورها از سیاست های ائتلاف سعودی انتقاد کردند و قانون هایی مبنی بر توقف ارسال ادوات نظامی به ائتلاف سعودی مطرح شد. همین امر موجب به خطر افتادن جایگاه بین المللی امارات در جهان شد. امارات برای تلطیف فضای بین المللی نیاز دارد تا از محور سعودی فاصله گیرد و به فکر بهبودی با ایران باشد، تا کمتر در تیرس انتقادات بین المللی و شبکه های ارتباط جمعی قرار گیرد.
۳- امارات برای حفظ ثبات اقتصادی خود مجبور به نزدیکی به تهران شد. ایران قبل از بحران های پیش آمده و تحریم های آمریکا، بزرگترین شریک تجاری غیر نفتی این کشور بود.
4- اما با وقوع بحران بین ایران و امارات، نزدیک به هشتاد درصد از سرمایه گذاران ایرانی از امارات مهاجرت کردند و سرمایه گذاری های خود را به قطر، ترکیه و گرجستان بردند.
5- بهبود روابط ایران و امارات موجب بهبود شرایط اقتصادی ابوظبی خواهد شد. علاوه بر این، اقتصاد امارات به سرمایه گذاری های خارجی وابستگی زیادی دارد، به همین دلیل باید برای حفظ این سرمایه گذاران، امنیت کشور را تأمین کنند.
محمد بن راشد آل مکتوم در اهمیت این موضوع بیان میکند: امارات در صورت اصابت یک فروند موشک بر اراضی خود، از سرمایه گذاران خالی خواهد شد و نخواهد توانست کارگران آسیایی را حفظ کند.
6- ابوظبی از نظر توریستی و گردشگری پتانسیل بسیار بالایی در منطقه خاورمیانه دارد. در سال ۲۰۱۷ امارات توانست در صدر مقصد گردشگران خارجی جهان قرار گیرد و حدود 14.9 میلیون گردشگر به امارات سفر کند ۷ به همین دلیل ابوظبی برای حفظ درآمد های توریستی خود باید از درگیری و کشمکش در خلیج فارس دوری کند و با همکاری با ایران، امنیت خلیج فارس را تامین کند.
امارات به دلیل عواملی که ذکر شد خواستار بهبود روابط خود با تهران است و برای رسیدن به این مهم، در طی هفته های گذشته فعالیت هایی را انجام داده است:
۱-خبرگزاری یورونیوز به نقل از آسوشیتدپرس گزارش داد که طبق بررسی‌ها بین ۵۰ تا ۷۵ درصد از نیروهای اماراتی از این منطقه عقب نشینی کرده اند ۸ که این امر به نوعی یک تغییر استراتژیک در برابر عربستان حساب میشود. همین امر موجب شد که تهران روی خوش به ابوظبی نشان دهد و مقدمه ای باشد برای شروع گفت و گو های بین مسئولین دو کشور. عده ای از تحلیلگران این اقدام امارات را در راستای اثبات حسن نیت ابوظبی به تهران، عنوان کرده اند.
۲- سفر محمد الاحبایی فرمانده گارد ساحلی امارات به تهران و دیدار با سردار قاسم رضایی، فرمانده مرزبانی ناجا. با بررسی سوابق آخرین نشست گارد ساحلی دو کشور در می‌یابیم که دو طرف از سال ۲۰۱۳ به این سو و همزمان با افزایش تنش میان ایران و عربستان گفتگوهای مشترکی را در این زمینه نداشتند و به همین دلیل این گفتگوها رو می شود در دراستای تغییر سیاست امارات در قبال ایران دانست.
۳- امارات از سال ۹۶ رویه خود را با تجار ایرانی تغییر داد و جلوی فعالیت بازرگانان ایرانی را گرفت و سرمایه‌گذاران ایرانی را با مشکل مواجه کرد؛ صرافی هایی که با ایران همکاری می‌کردند را تعطیل کرد و بانک‌های خود را برای همکاری با ایران منع کرد. اما در طول چند ماه گذشته امارات رابطه خود را در این زمینه با ایران ترمیم کرده است.
استراتژی دوری از ایران که آل زاید در سیاست خارجی خود طراحی کرده بود، نتایج قابل قبولی برای او نداشت، این استراتژی اشتباه، امارات را وارد جنگ نا تمام یمن کرد و موجب شد هزینه های گزاف اقتصادی نظامی و سیاسی بر شیخ نشین های امارات تحمیل شود. در همین مدت دوری از ایران، امارات در لیبی، سودان، سوریه و دیگر مناطقی که وارد شده بود پیروزی قطعی به دست نیاورد. در مدت ۶ سال ابوظبی شاهد تنش های بسیاری در منطقه خلیج فارس شد که هر آن میتوانست اقتصاد امارات را به ویرانه ای تبدیل کند. با این وجود نباید در تغییر سیاست امارات در قبال ایران افراط کرد؛ ابوظبی در بسیاری از موضوعات بین المللی و منطقه ای با تهران تضاد منافع بسیاری دارد و این چرخش را نباید به معنی پیوستن امارات به جبهه ی مقاومت تعبیر کرد.
امیر مقومی- فعال دانشجویی
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.