روایتی ۲ زبانه از زندگی سیمین دانشور در «به زبان خواب»

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، نمایش مستند «به زبان خواب» با پژوهش و کارگردانی سما موسوی و تدوین متن، مونا احمدی به عنوان یکی از هفت اثر اجرایی در سومین رپرتوار عصر تجربه از ۲۷ شهریورماه ساعت ۱۹ در تئاتر مستقل تهران روی صحنه می‌رود.

بازیگران این نمایش مارال کشاورز و سما موسوی هستند. سما موسوی پیش از این نمایش‌های «سفر زمستانی» و «یک داستان بی‌ربط»، «یرما» و «آدم‌هایی که نمی‌بینیم» را روی صحنه آورده است. این کارگردان هم اکنون دانشجوی مقطع دکتری رشته تئاتر پداگوژی در دانشگاه هنر برلین است.

سما موسوی درباره نمایش «به زبان خواب» عنوان کرد: تقریبا دو سال است که درگیر به صحنه آوردن این نمایش هستم، کار را برای اجرا در مجموعه‌های مختلف پیشنهاد دادم تا اینکه از سوی رپرتوآر عصر تجربه تئاتر مستقل پیشنهاد اجرا داشتم و خوشحالم که در سومین رپرتوآر این تماشاخانه حضور داشتم و کارم را برای نخستین بار عرضه کردم.

وی درباره هدفش از اجرا و کار کردن بر این متن چه بوده، گفت:‌برای اجرای این کار دغدغه‌های مختلف داشتم از سویی دوست داشتم کار دو زبانه انجام دهم، این کار هم به زبان فارسی و آلمانی است. دوما دوست دارم راجع به زنان و دنیای زنانه کار کنم و این هم چیز جدیدی برایم نیست. تخصص من هم تئاتر مستند است و همیشه دوست دارم درباره زنانی کار کنم که در برهه آسانی زندگی نکرده‌اند و به لحاظ شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مشکل داشتند، اما موفق از آب در آمدند.

وی با بیان اینکه سیمین دانشور به نظر من یکی از برجسته‌ترین زنان نویسنده است، گفت: او توانست اولین بار رمان در ایران چاپ کند و برای خیلی افراد یک شخصیت الگو باشد. هرتا مولر نیز به نظرم یکی از نزدیک‌ترین شخصیت‌ها در شرایط مشابه به زندگی سیمین است و هر دو هم موفق بودند.

موسوی درباره گزینش بخش‌های مختلف زندگی‌شان اظهار داشت: فراز‌هایی که برای اجرای کار در نظر گرفتم قطعا مهم بوده‌اند و آن‌ها را به این قصد انتخاب کردم که هر چه بیشتر این دو شخصیت را نزدیک و مشابه هم نشان دهد چرا که هر دو در دوران دیکتاتوری زندگی کردند و بعد انقلاب را تجربه کرده و سعی کردند روی این فراز‌ها تمرکز کنم و بیشتر چیزی را نشان دادم که روی شخصیت و زندگی آن‌ها اثرگذار بوده است.

این کارگردان تئاتر درباره ژانر تئاتر مستند گفت: تئاتر مستند به نظر من خیلی شسته و رفته است چرا که یک تئاتر روایی است. ما باید فکر کنیم که چطور این روایت را دل نشین کنیم و برای کار زبان خواب هم تلاش کردیم یک فضایی را خلق کنیم که تماشاگر با آن احساس نزدیکی کند، در کنارش از ویدئو و مستندات نیز استفاده کردیم که این کار رایجی در تئاتر مستند است.

وی با تأکید بر اینکه تئاتر مستند در کشور‌های اروپایی و آمریکایی پیشینه قوی دارد و صد سالی است که شروع شده، گفت: در ایران البته خیلی کمتر کار شده، ولی بهرحال برای من چارچوب خاصی دارد که در آن درباره مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی‌مان صحبت کنم. این تئاتر خود دارای ژانر‌های مختلف است و در هر جغرافیایی براساس شرایط فرهنگی آن تعریف خاص خود را دارد.

موسوی همچنین افزود: در ایران شاهد هستیم که خیلی وقت‌ها تئاتر مستند در دام ملودرام می‌افتد و مخاطب را تحت تآثیر قرار می‌دهد درحالیکه این یک تله است. هدف از این تئاتر دادن آگاهی به مخاطب است و اینکه اطلاعات بدون هیچ فیلتری به مخاطب داده شود البته فیلتری که وجود دارد ذهن نویسنده و کارگردان است، اما ما همواره سعی کردیم واقعیت را نشان دهیم.

وی با اشاره به اینکه تحصیلاتش تئاتر مستند است و لیسانسش را از دانشگاه تهران گرفته، توضیح داد: الان در آلمان تحصیل می‌کنم، امیدوارم روزی بشود که در دانشگاه‌های ایران هم چند واحد برای تئاتر مستند ایجاد شود چرا که کارکرد آن در اجتماع زیاد می‌شود و اتفاقات خوبی در این عرصه رخ می‌دهد.

موسوی درباره بازخورد‌هایی که از این کار گرفته، گفت: خوشبختانه تعداد آلمانی زبان‌هایی که در چند شب کار ما را دیدند از اتریشی‌ها تا آلمانی و سوییسی‌ها زیاد بودند، شاید از خود مخاطبان ایرانی هم بیشتر شدند، بازخورد خوبی هم از کار گرفتیم چرا که به لحاظ تکنیکی برایشان خیلی جذابیت داشت، به لحاظ محتوایی هم کار حرف‌هایی می‌زد که شاید خیلی اروپایی‌ها دوست داشتند آن‌ها را بشنوند، به طوریکه در این حد انتظارش را نداشتیم. ما خیلی تشنه دیده شدن خودمان نیستیم، اما تلاشمان این است که مخاطب و تماشاگر کار ما را ببیند.

وی در پایان گفت: فقط سه اجرای دیگر از کار باقی مانده و در کل یازده اجرا داشتیم و متأسفانه به دلیل اینکه در آلمان تحصیل می‌کنم نمی‌توانم برای اجرای عموم یا اجرای بیشتر در ایران اقدام کنم.

رپرتوآر عصر تجربه در تئاتر مستقل تهران هم‌چنان ادامه دارد.