عامل فروپاشی شوروی برای ایران چه خوابی دیده است؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، علیرضا فقیهی راد؛* جفری ساکس تئورسین مکتب شوک درمانی، همکار و مشاور ویژه جورج سوروس، پدر انقلاب‌های رنگی در جهان، در خردادماه ۹۵ با عنوان مشاور ویژه دبیر کل سازمان ملل متحد در امور آرمان‌های توسعه پایدار وارد ایران شد و با معصومه ابتکار و سید عباس عراقچی دیدار کرد و در دانشگاه امیرکبیر هم سخنرانی با موضوع «دستور ۲۰۳۰ و اهدف توسعه پایدار» انجام داد، که البته با واکنش‌های انتقادی کارشناسان و دانشجویان انقلابی همراه بود. دستور کار توسعه پایدار ۲۰۳۰ که جفری ساکس در ایران ارائه کرد، شامل ۱۷ سند می‌شود، که سند ۲۰۳۰ یونسکو برای آموزش و پرورش و توافقنامه اقلیمی پاریس را نیز شامل می‌شود. حالا مجددا قرار است جفری ساکس به عنوان مهمان ویژه در کنفرانس «اقتصاد جهانی و تحریم ها» به میزبانی مرکز مطالعات و همکاری‌های علمی وزارت علوم سخنرانی کند.

دکتر جفری ساکس استاد دانشگاه هاروارد و مشاور ویژه روئسای سازمان ملل از سال ۲۰۰۰ میلادی تا کنون در امور توسعه پایدار و البته بیشتر به عنوان نظریه پرداز اقتصادی در کنار میلتون فریدمن به عنوان مدافعان مکتب شوک درمانی در اقتصاد نئولیبرال شناخته می‌شود.

شوک درمانی در اقتصاد یا همان اصلاحات سرمایه داری به اقداماتی مانند دست کشیدن دولت از کنترل قیمت ها، حذف یارانه‌ها و آزاد سازی تجارت با دیگر کشور‌ها و خصوصی سازی‌های گسترده دارایی‌های عمومی آن هم بدون فوت وقت و فشار‌های سخت و سرکوب معترضان، گفته می‌شود به گونه‌ای که امکان مقاومت طرف مقابل را بگیرد.

جفری ساکس با تحمیل این نسخه مشغول طراحی اقتصاد‌های کشور‌های مختلف پس از کودتا شد و زمینه روی کارآمدن غرب گرایان را مهیا کرد، نسخه اقتصادی که در تمام آن‌ها با فروپاشی گسترده اقتصادی، فساد مالی و به حراج گذاشته شدن دارایی‌های عمومی کشور‌ها و سرکوب مردم همراه بوده است.

دکتر جفری ساکس با طراحی اقتصاد‌های کشورهایی، چون بولیوی، آرژانتین و کشور‌های اروپای شرقی بعد از فروپاشی شوروی و همچنین روسیه بعد از فروپاشی نه تنها عامل مهمی در تثبیت سلطه غرب بر آن‌ها شد، بلکه باعث بیکاری‌های گسترده و فروپاشی اقتصادی آن‌ها نیز شد.

به خاک سیاه نشاندن بولیوی!
جفری ساکس با پرچم مقابله با بیکاری و کاهش تورم، با نفوذ به ارکان تصمیم گیری در بولیوی نسخه شوک درمانی خود را به آن‌ها اینگونه صراحتا القا می‌کرد و می‌گفت: «فقط شوک درمانی است که می‌تواند بحران تورم لگام گسیخته بولیوی را درمان کند. پیشنهاد او افزایش ده برابری بهای نفت، آزادسازی بهای طیفی از اقلام دیگر و کاهش بخش‌های مختلف بودجه بود.»

ویکتور پاز رئیس جمهور وقت بولیوی بدون فوت وقت با ۱۷ روز جلسه بی وقفه برنامه شوک درمانی مبتنی بر حذف یارانه‌های مواد غذایی، لغو کلیه کنترل قیمت‌ها و ۳۰۰ درصد افزایش بهای نفت را ارائه کرد. برنامه مزبور حقوق و دستمزد‌های پایین بخش دولتی را به مدت یک سال تثبیت کرد و نیز خواستار کاهش شدید مخارج دولتی در عرصه خدمات عمومی (بهداشت و درمان آموزش و پرورش و...)، گشودن مرز‌های بولیوی به روی واردات نامحدود و کوچک کردن شرکت‌های دولتی به عنوان سرآغازی برای خصوصی‌سازی گسترده شد.

اما خیلی زود نتیجه نسخه پیچی‌های جفری ساکس نمایان شد، کاهش ۶۱ درصدی افراد واجد شرایط تامین اجتماعی، بیکاری ۳۰ درصدی، افزایش بی سابقه رجوع بیکاران بولیوی به کاشت و صادرات مواد مخدر، کاهش قیمت ۵۵ درصدی قلع به عنوان مهمترین صادرات بولیوی. از آن طرف نیز جهت اجرای شوک درمانی برای مقابله با اعتراضات در بولیوی حالت فوق العاده اعلام شد، پلیس به همه نهاد‌های مدنی حمله کرد، راهمپایی و گردهمایی‌های سیاسی ممنوع اعلام شد. ۱۵۰۰ نفر از جمله وزرای سابق و سناتور دستگیر و به زندان‌هایی دور افتاده در جنگل آمازون منتقل شدند، کارگران معادن قلع بخاطر اعتراض اخراج شدند.

ردپای ساکس در زیرخط فقر کشاندن مردم آرژانتین
پس از بولیوی این بار نوبت آرژانتین در دهه ۹۰ میلادی بود که با اجرای سریع تئوری ساکس در زمان کوتاهی نزدیک به ۹۰ درصد تمام بنگاه‌های دولتی خود را چوب حراج زد و به شرکت‌های خصوصی خارجی از جمله سیتی بانک، بانک بوستون، ویندی فرانسه و ... فروخته شد. طی این دوره بیش از ۷۰۰ هزار نفر از کارگران کارخانه‌ها اخراج شدند و نیمی از جمعیت کشور به زیر خط فقر کشانده شدند.

 

تجارت ناتاشا در لهستان ماحصل شوک درمانی!
جفری ساکس با تامین مالی جورج سوروس و همراه با او به ورشو پایتخت لهستان سفر کرد و با پیروزی جناح غرب گرای لهستان یعنی حزب همبستگی همکاری‌های نزدیک ساکس با دولت حاکم در لهستان آغاز شد. دولت هبستگی به امید وام خارجی طرح شوک درمانی ساکس را پذیرفت و اعلام شد، اقتصاد لهستان به شیوه «شوک درمانی» تحت درمان قرار می‌گیرد.

نسخه‌های جفری ساکس در لهستان شامل حذف آنی کنترل قیمت‌ها و یارانه‌ها، حراج معادن، کارگاه‌های کشتی‌سازی و کارخانه‌های دولتی و رفتن از کارخانه‌های صنعتی سنگین به تولید کالا‌های مصرفی و... بود.

اما برخلاف پیش بینی‌ها و وعده‌ها نسخه‌های جفری ساکس موجب یک رکود کامل شد. کاهش ۳۰ درصدی تولیدات صنعتی، افزایش نرخ بیکاری به بیش از ۲۰ درصد، ۵۰ درصد مردم زیر خط فقر و ۷۵۰۰ اعتصاب در یکسال که همگی با سرکوب روبرو شدند نتیجه شوک درمانی بود. تا جائیکه پس از دوران شوک درمانی تجارت کثیفی به نام «تجارت ناتاشا» در این کشور شکل گرفته بود که منظور از آن صادرات زنان و دختران شرق اروپا برای به مقاصدی نامعلومی بود که در نهایت مجبور به تن‌فروشی می‌شدند.

فروپاشی و حراج ثروت شوروی!
جفری ساکس با وعده‌ی کمک ۱۵ میلیارد دلاری وارد شوروی شد و در نقش مشاور یلتسین و تسریع فروپاشی شوروی نقش موثری ایفا کرد. ساکس به یلتسین گفت: مطمئن است که اگر مسکو مسیر اقدامات آنی و ضربتی برای پیاده کردن یک اقتصاد سرمایه‌داری را پیش بگیرد، او چیزی در حدود پانزده میلیارد دلار برای روسیه فراهم خواهد کرد.

یلتسین نیز با این پیش‌بینی که با آزاد کردن قیمت‌ها در نتیجه شوک درمانی هر چیز در جای صحیح خودش قرار خواهد گرفت، لغو کنترل قیمت‌ها را اعلام کرد و یک هفته پس از استعفای گورباچف برنامه شوک درمانی بدون فوت وقت آغاز شد.

اتفاقی که متعاقب آن موجب انحلال پارلمان و کودتای نرم یلتسین شد و در نتیجه این برنامه‌ها قدرت خرید شهروندان روسی ۴۰ درصد کاهش یافت و یک سوم جمعیت روسیه به زیر خط فقر رفتند و افراد طبقه متوسط مجبور شدند با گذاشتن میز‌هایی مقوایی در خیابان‌ها اموال شخصی‌شان را بفروشند؛ و از آن طرف شرکت‌های بزرگی، چون یوکس، نیکل نوریلسک و... به ثمن بخس به حراج گذاشته شدند.

جفری ساکس بعد از فروپاشی شوروی با کمک و سرمایه جورج سوروس به کشور‌های اروپایی شرقی می‌رفت و نسخه شوک درمانی، خصوصی سازی بی ضابطه و گسترده و فروش به ثمن بخس دارایی‌های عمومی آن کشور‌ها را می‌داد، در آن طرف ماجرا نیز خریدار اصلی مجموعه‌های بزرگ دولتی کسی نبود جز جورج سوروس سرمایه دار صهیونیست و پدر انقلاب‌های رنگین در جهان!

حال با این سابقه تاریک جفری ساکس در نابودی اقتصاد‌های کشور‌های مختلف در قالب نام‌های زیبایی، چون توسعه پایدار، اعطای وام و «شوک درمانی» و ارتباط ویژه و روشن او با جورج سوروس، وزارت علوم بر چه اساسی او را به عنوان سخنران ویژه برای یک همایش داخلی دعوت می‌کند؟ آن هم در شرایط جنگ اقتصادی و اوج فشار‌های تحریمی آمریکا و غرب علیه ایران در همایشی بنام به «اقتصاد جهانی و تحریم ها»! به راستی جفری ساکس عامل فروپاشی شوروی، چه نسخه‌هایی برای عبور ایران از تحریم‌ها دارد یا اینکه قرار است با سرپل‌های داخلی جریان غرب گرا همان نسخه‌های پوسیده و شکست خورده شوک درمانی در ایران نیز تئوریزه و اجرایی بشود؟ این امر زمانی خطرناک‌تر می‌نماید که به یاد بیاوریم جفری ساکس در سال ۹۵ نیز به دعوت بعضی مقامات ایرانی در تهران حاضر شد و سند توسعه پایدار ۲۰۳۰ را به ایران آورد و با بعضی مسئولین دیدار داشت. نهایتا اینکه باید روشن شود رابطه جفری ساکس و نسخه‌های او، با اجرایی کردن مخفیانه سند ۲۰۳۰ یونسکو، پیمان پاریس و روند‌های عجیب، بی ضابطه و افسارگسیخته خصوصی سازی‌های در کشور و سرکوب کارگران معترض چیست؟

علیرضا فقیهی راد، عضو شورای مرکزی اسبق جنبش عدالتخواه دانشجویی