با حضور ویروس کرونا در جهان دانشگاهها کلاسهای خود را از حالت حضوری به آنلاین تغییر دادهاند، اما این موضوع به سادگی که به نظر میرسد، نیست.
به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، کارشناسان معتقدند با روندی که دانشگاهها در پذیرش دانشجویان طی میکنند، اگر کلاسها مجازی نباشند، تعداد دانشجویان از این هم کمتر خواهد شد. در واقع، آموزش مجازی موجب شده که دانشجویان بیشتر از قبل به سمت دانشگاه گرایش پیدا کنند، زیرا با این انتخاب میتوانند به راحتی به کار و شغل خود بپردازند. آمارها نیز بیانگر این موضوع است. آمار مرکز ملی دپارتمان آموزشی آمریکا نشان میدهد که ثبتنام در دانشگاههای آمریکا از پاییز سال ۲۰۱۶ با کاهش روبهرو بود،، اما از پاییز سال بعد از آن به دلیل روی کار آمدن آموزش مجازی این کاهش تا حدی جبران شد.
نسبت کلیه دانشجویانی که به صورت انحصاری در سال ۲۰۱۷ فقط در کلاسهای آنلاین ثبتنام کرده بودند به تعداد آنها در سال ۲۰۱۶ رشد یک به شش داشته است و سهم دانشجویانی که هم دورههای آنلاین و هم حضوری را با هم انتخاب کردهاند، کمی سریعتر رشد کرد. به طور کلی، آمار و تحقیقات نشان میدهند که آموزش مجازی برای دانشجویان، اساتید دانشگاه و موسسات آموزشی بسیار مفید است و چالشهای فعلی دانشگاهها را میتوان با پیشرفت فناوری و افزایش کارآیی فرآیند یادگیری برطرف کرد.
در پاسخ به ویروس کرونای جدید بسیاری از دانشگاههای کره جنوبی به آموزش آنلاین روی آوردهاند. دانشجویان تعداد ساعتهای لازم برای کلاسها را دارند، اما دیگر با اساتید خود رو در رو نیستند. وزارت آموزش و پرورش در امارات نیز اعلام کرده است که آموزش به صورت آنلاین پیش میرود. در ایتالیا نیز کلاسهای دانشگاهها تا ۱۵ مارس تعطیل شدند و آنلاین برگزار میشوند.
این تغییر جهانی و گسترش آموزش آنلاین به دنبال شیوع ویروس کرونا برای اولین بار در چین است. چنین تغییری در شیوه آموزشی در سطح جهانی شگفت انگیز است، زیرا در حالت عادی سرعت گسترش آموزش آنلاین بسیار کند بود. اگر این موضوع به دقت اجرا شود، میتواند آموزش در دانشگاهها را در دسترس، مقرون به صرفه، تعاملی و دانشجو محور قرار دهد. با این حال، راه درستی که به عنوان راه حل ساده و عملی، قادر به جایگزین کلاسهای حضوری برای مدت قابل توجهی است، اندکی گمراه کننده است.
کرونا سهم آموزش مجازی را به حداکثر رساند
تاقبل از شیوع ویروس کرونا و اجبار جامعه دانشگاهی برای برگزاری کلاسهای الکترونیکی، تعداد دانشجویانی که در دانشگاههای سرتاسر جهان در حال گذراندن کلاسهای آنلاین بودند روز به روز درحال افزایش بود و حدود یک سوم دانشجویان جهان حداقل یک درس را به صورت آنلاین یا مجازی میگذراندند.
افزایش اثربخشی آموزش آنلاین به همراه انعطافپذیری آن در یادگیری، از عوامل موثر در رشد آموزش آنلاین در دانشگاهها به شمار میرود. کمبود کادر شایسته در دانشکدههای مختلف در کشورهای در حال توسعه نیز یکی از عواملی است که به فراگیر شدن این پدیده مدرن دامن زده است. البته در این مسیر حمایت و بودجههای دولتی نیز از محرکهای اصلی این رشد به شمار میروند. اما حال دنیا به کرونا رسیده است، ویروسی که همه را به آنلاین شدن و آموزشیهای غیرحضوری مجبور کرده است، ویروسی که میتوان گفت در حال حاضر محرک اصلی مجازی شدن کلاسهای آموزشی دانشجویان سراسر دنیاست.
زمان آمادهسازی فرارسید آموزش آنلاین یک تلاش پیچیده است. اینکه از این موضوع درک واقع بینانه داشته و بدانیم که چگونه میتواند بر دانشجویانی که با ویروس کرونا درگیر هستند نیز تاثیر داشته باشد، مهم است. این موضوع برای دانشگاههایی که پیش از کرونا آموزش آنلاین را نادیده گرفته بودند بسیار دشوارتر است.
هم دانشگاهیان و هم دانشجویان ممکن است آمادگی لازم برای یادگیری آنلاین و با کیفیت را نداشته باشند. به طور معمول توسعه دورههای آنلاین نیازمند گروهی شامل دانشگاهیان، طراحان آموزش، برنامه نویسان و گرافیست هاست. این گروه به طور جمعی، فرآیندهای طراحی سیستماتیک را دنبال میکنند.
در مواجهه با این چالش بیسابقه، اکثر دانشگاهیان سخنرانیهای خود را با استفاده از وبکم و همان اسلایدهایی که قبلا برای آموزش حضوری انجام میدادند، دنبال میکنند. برخی از آنها آموزش زنده را با استفاده از ابزارهای ارتباط از راه دور انتخاب کردهاند و کلاسهای خود را در همان ساعات قبلی تشکیل میدهند، اما چنین راههایی تاثیر مثبتی که آموزش حضوری دارد را نه برای دانشجویان و نه برای دانشگاهیان به همراه نخواهد داشت.
برای بسیاری از دانشجویان که با تلفن همراه کار میکنند تفاوت زیادی بین ارائه اسلایدها در ویدیوپروژکتور روی پرده و در صفحه نمایش کوچک تلفن همراه است. اندازه و فونت متون اسلایدها باید با دقت انتخاب شوند تا خوانایی کافی را داشته باشند. اگر مطالب درسی مانند متون کلیدی به درستی دیجیتالی نشوند، یادگیری دانشجویان به کلی مختل میشود.
تعامل دانشجویی موضوع دیگر حفظ علاقمندی دانشجویان است. همیشه برای اساتید حفظ توجه دانشجویان در کلاسهای حضوری چالش برانگیز بوده است. مطالعات بسیاری نشان میدهد که حفظ این توجه در کلاسهای آنلاین به مراتب سختتر است و حتی نرخ بالاتری از ترک تحصیل در دانشجویان غیرحضوری وجود دارد. راههای مفیدی برای تدریس آنلاین وجود دارد، اما برای معلمان تازه کار که چنین نوع تدریسی به آنها تحمیل شده است، این موضوع ممکن است قدری دشوار باشد.
یک فرد دانشگاهی در هنگ کنگ در مورد تجربیاتش درباره کلاسهای آنلاین هنگام شیوع ویروس کرونا گفت:: «در هفته اول، تقریبا ۵۰درصد دانشجویان در کلاس حضور و توجه داشتن که اصلا بد نیست. با اینحال، این موضوع بدتر شد و هفته گذشته من فقط یک دانشجو داشتم که حضور داشت و به من توجه میکرد؛ این موضوع ناامیدکننده بود.»
حداقل هر دانشجو باید در هر مکانی که قرنطینه شده اینترنت پرسرعتی در اختیار داشته باشد. برای دانشجویانی که به اندازه کافی به ابزارها و مهارتهای ابتدایی فناوری مجهز نیستند، تماشای ویدیوهای ضبط شده بی کیفیت یا کلاسهای آنلاین ناامیدکننده خواهد بود.
شاختن شرایط زندگی، سلامتی و یادگیری هر دانشجو طی این بحران غیر ممکن است. با توجه به اینکه بسیاری از دانشجویان ممکن است از نظر اجتماعی قرنطینه باشند و احساس اضطراب کنند، آنها چقدر آماده یادگیری آنلاین خواهند بود؟ حتی اگر چنین بحرانی وجود نداشت هم دانشجویان از راه دور در کلاسهای غیرحضوری با عدم تعامل رو در رو احساس انزوا میکنند. این موضوع از زمان شروع آموزش آنلاین در دهه ۱۹۹۰ نیز مشکل بوده است.
با توجه به گسترش این بیماری، این تغییر ناگهانی جهانی به یادگیری آنلاین طی یک یا دو هفته بسنده نخواهد شد. دانشگاهها باید به دقت به ارزیابی نتایج یادگیری دانشجویان بپردازند که مجموعه جدیدی از چالشها را به همراه خواهد داشت. دانشجویانی که آموزش آنلاین را ضعیفتر از آموزش حضوری میدانند ممکن است اقداماتی علیه دانشگاه انجام دهند. در کره، دانشجویانی که تحت تاثیر اقدامات کلاسهای آنلاین بودند، درخواست بازپرداخت شهریه خود را داشتند.
تاثیرات آموزش مجازی یکی از مهمترین مزایای یادگیری آنلاین، توانایی دانشآموزان برای مطالعه در آسایش و راحتی است. سالها دانشجویان مجبور بودند مناطق آسایش خود را ترک کنند و به دانشگاه بروند. همین تغییر محیطی باعث عدم تمرکز دانشجویان میشود. در مقابل، یادگیری الکترونیکی آنها را را قادر میسازد بهترین محیط را برای مطالعه انتخاب کنند و این امر، توانایی درک آنها را ارتقا میبخشد. در این صورت، دانشجویان از روند یادگیری در مقایسه با کلاسهای سنتی دانشگاهها، لذت میبرند.
مزیت دیگر آموزش مجازی، صرفهجویی در وقت و هزینه است. دانشجویان آنلاین، چون در خانه به تحصیل میپردازند دیگر مجبور به ترک خانه نیستند و در نتیجه نه هزینهای بابت رفتن به دانشگاه میدهند و نه برای راههای دور نیاز به گرفتن خانه و اقامت در شهر دیگر دارند. به غیر از این، دیگر لازم نیست که وقت زیادی را برای رسیدن به دانشگاه صرف کنند.
علاوه بر این، آموزش مجازی فشار روی اساتید را نیز کم میکند. بیشتر جزوهها و کتابها به صورت آنلاین در اختیار دانشجویان قرار میگیرد و این موجب کاهش فشار روی اساتید میشود و آنها فقط باید دروس را آماده کنند و به صورت آنلاین آن را ارائه دهند. به غیر از این، آموزش آنها بارها و بارها میتواند توسط دانشجویان مورد استفاده قرار گیرد.
دسترسی به مواد آموزشی یکی دیگر از مزایای آموزش آنلاین است. دانشجویان شرکتکننده در این نوع آموزش، دسترسی نامحدودی به مطالب یادگیری دارند و این امر موجب میشود بتوانند به طور موثرتر و کارآمدتر درس بخوانند. علاوه بر این، یادداشتبرداری در سر کلاس معمولا خیلی دقیق نیست، ولی جزوههایی که به صورت آنلاین دریافت میکنند، دقیقتر است.
در نهایت، این شیوه آموزش باید به دقت برنامهریزی شود تا بعد از شیوع بیماری از بین نرود البته این برنامهریزی نیازمند حمایت اعضای هیئت علمی دانشگاهها نیز است.