موسایی: پرداخت تسهیلات بانکی به واردکنندگان مانع جهش تولید در بنگاه‌های کوچک می‌شود / حسنی: اهمال کارگزاران در رشد تولید

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، انتخاب شعارهای اقتصادی طی سالیان متمادی توسط رهبر معظم انقلاب بیانگر اهمیت حوزه اقتصاد و تولید در پیشرفت و اعتلای کشور و به ویژه رها شدن از بند وابستگی به کالای بی کیفیت وارداتی است. بدیهی است که در برهه کنونی با وجود تحریم های ظالمانه و کمرشکن دشمن اگر بخش های موثر در حوزه تولید از جمله سیاست گذاران و تولیدکنندگان بستر مناسب را برای جهش تولید فراهم نکنند باید منتظر تبعات جبران ناپذیر این غفلت باشیم. «خبرگزاری دانشجو» به منظور بررسی موانع جهش تولید گفتگویی را با رضا موسائی کارشناس اقتصادی و فعال دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع) و زهره حسنی سعدی عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران ترتیب داده که در ادامه این گفتگو را می خوانید:

موسایی: فرق عمده‌ای که رونق تولید با جهش تولید دارد با ذکر یک مثال روشن می شود. فرض کنید تولید در حالت رکود است و اکثر کارخانه ها نیمه تعطیل هستند در چنین وضعیتی می توانیم از طریق حمایت هایی که صورت می گیرد و با رونق تولید این کارخانه ها را راه اندازی کنیم؛ اما در جهش تولید کارخانه هایی وجود دارند که در حد معقولی تولید می کنند و در کنار این تولید با چند تصمیم حمایتی مهم می توانیم ظرفیت تولید آنها را به چند برابر افزایش دهیم. پس جهش تولید تا حدودی در ادامه رونق تولید و تکمیل کننده و مکمل آن است یعنی یک رونق تولید و رشد اقتصادی اتفاق افتاده و ما می خواهیم با استفاده از این فرصت تولید را افزایش دهیم. به این صورت که هم ظرفیت های تولید را بالا ببریم و هم روی نقاط قوت ها تمرکز بیشتری داشته باشیم.

مسئله ای که وجود دارد این است که در رونق تولید بیشتر فعالیت ها در سطح برنامه و عملیاتی است؛ مثلا ما می توانیم در قالب جلساتی با تولید کنندگان و اصناف وضعیت تولید اعم از نقاط ضعف ها و نقاط قوت ها را شناسایی کنیم در چنین وضعیتی نسبتا به یک برنامه ریزی و اقدام عملیات دست می یابیم اما برای اینکه به جهش تولید برسیم علاوه بر برنامه ریزی و اقدامات عملیاتی باید سیاست گذاری ها به درستی صورت بگیرند و در مرحله اجرا نیز با موفقیت این سیاست گذاری ها را اعمال کنیم.

ضعف دولت در حمایت از بنگاههای کوچک 

دولت طی چند سال اخیر در حوزه کارآفرینی موفق بوده و در حوزه شرکت های دانش بنیان هم رشد خوبی داشته ایم به گونه ای که آورده این شرکت ها حدود 120 هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین توانسته ایم از حضور فعال قرارگاه خاتم الانبیاء، ستاد اجرایی فرمان امام و بنیاد مستضعفان استفاده خوبی داشته باشیم. از طرفی دولت از بنگاههای بزرگ مانند کارخانجات و تولیدی های بزرگ تا حدودی حمایت کرده و تسهیلات لازم را به آنها اختصاص داده ولی در حوزه کسب و کارهای کوچک و بنگاههای خرد ضعیف عمل کرده است با این وجود تمرکز دولت بیشتر روی بنگاههای بزرگ بوده تا بنگاههای کوچک پس لازم است که این رویکرد به سمت بنگاههای کوچک تغییر کند چون بیشتر مردم در کسب و کارهای کوچک مشغول فعالیت هستند؛ بنابراین اگر از کسب و کارهای کوچک حمایت بیشتری شود مسلما تاثیر رونق تولید در زندگی و معیشت مردم بیشتر می شود. معتقدم اگر بنگاههای کوچک رشد کنند انحصار صنایع بزرگ هم شکسته می شود.

نقش موثر نهادهای انقلابی در احیاء بنگاههای تولیدی

اگر چه در احیاء بنگاههای تولیدی راکد اقداماتی صورت گرفته اما واقعیت این است که نهادهایی مانند ستاد اجرایی فرمان امام و بنیاد مستضعفان نقش مهمی در این احیاء داشته اند پس نمی شود گفت که دولت به طور مستقیم در احیاء بنگاههای راکد نقش داشته است.

صنایعی که امکان جهش تولید در آنها در کشور وجود دارد صنایعی از قبیل صنایع غذایی و آشامیدنی، تجهیزات ساختمانی و صنایع پتروشیمی هستند چون از یک سو بازار این محصولات در کشورهای همسایه وجود دارد و از سوی دیگر می توانیم با دیپلماسی موفق این کشورها را می توانیم به بازار صادراتی خود تبدیل کنیم. به هر روی ما در این صنایع مزیت داریم.

محروم کردن بنگاههای کوچک از دریافت تسهیلات

بحثی که وجود دارد این است که بانک مرکزی باید نظارت خود را بر سایر بانک ها از این حیث که آیا در پرداخت تسهیلات به تولید کنندگان موفق عمل کرده اند یا نه افزایش دهد چون واقعیتی که وجود دارد این است که بانک ها تسهیلات خود را بیشتر به سرمایه داران و بنگاه داران بزرگ اختصاص می دهند و حتی می توان گفت بانک ها به واردکنندگان و تجار راحت تر تسهیلات می دهند تا به بنگاههای کوچک و یا کسانی که می خواهند کسب و کار راه اندازی کنند به هر روی با این وضعیت بنگاههای کوچک از دریافت تسهیلات محروم می مانند.

علت اینکه می گوییم باید روی بنگاههای کوچک و متوسط سرمایه گذاری بیشتری شود این است که بار بزرگ اشتغال و تربیت نیروی انسانی روی دوش این بخش قرار دارد و بدون شک نیروی انسانی و یا احتمالا کارفرمایانی که این کسب و کارها تربیت می کنند سهم بزرگی در اقتصاد دارند. به هر روی تمرکز روی کسب و کارهای کوچک می تواند عدالت و گسترش تولید در پهنه سرزمینی را برای ما محقق کنند.

ضرورت بررسی موانع جهش تولید در کمیته های تخصصی دانشجویی

معتقدم تشکل های دانشجویی در بحث رونق تولید نسبتا کارهای قابل توجه و خوبی را انجام داده اند که از جمله این اقدامات می توان به بحث گفتمان سازی حمایت از کالای ایرانی و تولید ملی اشاره کرد. با این وجود لازم است که در جهت جهش تولید نیز تشکل های دانشجویی کمیته های تخصصی را متشکل از متخصصین و دانشجویان مرتبط با هر بخش ایجاد کنند تا مسائل را به دقت بررسی و مورد مطالعه قرار دهند تا بعدا متناسب با مطالعات خود مطالبه گری لازم را انجام دهند.

حسنی: با نگاهی به شعارهای ده سال اخیر متوجه خواهیم شد که سمت و سوی این شهارها اقتصادی است. از سال 1396 تولید ملی به صراحت در شعار سال آمده‎است. تکرار این کلمه و تاکید رهبری بر این مسئله نشان‏گر اهمیت آن می‎باشد.

رشد تولید نتایج و اثرات بسیار زیادی می‎تواند بر اقتصاد کشور داشته‎باشد. اگر کشور بتواند در یک صنعت خودکفا شود هزاران شغل ایجاد می‌شود برای مثال صنعت قطعات الکترونیکی. از همان نقطه صفر، ظرفیت این رشته مربوط به این صنعت در دانشگاه‎ها افزایش پیدا می‎کند و به تبع آن شغل برای فارغ‎التحصیلان آن به وجود می‎آید. هم‎چنین قیمت قطعاتی که در داخل تولید شده ‏است، بسیار مناسب‎تر از نوع وارداتی می‎باشد و رفاه مردم و جامعه را در پی دارد. نتیجه مهم‎تر خودکفا شدن کشور است. خودکفایی برای کشور ایران که موقعیت سیاسی آن در جهان متفاوت است بسیار مهم می‏باشد. اگر ایران بخواهد به عنوان یک قدرت اولا در منطقه و سپس در جهان ظهور کند باید قدرت اقتصادی داشته‎باشد.

اهمال مسئولین در رشد تولید

 با وجود این نتایج بسیار عالی رشد تولید چرا در کشور این مسئله دنبال نمی‌شود؟ تکرار مفهوم تولید در شعار ملی به دلیل اهمال در انجام آن می‏باشد. واقعیت این است که با وجود تحلیل‎ها و صحبت‎های بسیار مسئولین درباره اشتغال و تولید ملی، تغییر بنیادینی در جهت این هدف صورت نگرفته‎است. منکر کارهای مثبتی که در این جهت انجام شده‎است نمی‎توان شد. اما تغییر و تحولی که بتواند جهش تولید را رقم بزند به وجود نیامده‎است.

یکی از تغییرات بینادینی که شاید قشر عمومی جامعه نیز به آن معتقد هستند تغییر کارگزاران است. کارگزار یکی از ارکان مهم برای پیشرفت اقتصادی است.. تعهد کارگزاران و مسئولیت‎پذیری آنان در عرصه اجرایی بسیار مهم است. جهت سیاست‎گذاری‎ها و الویتی که سیاست‎گذراران دنبال می‎کنند در مسیر رشد اقتصادی تاثیر به سزایی دارد. ولی باید اشاره کرد که تغییر کارگزاران تنها راه چاره نمی‎باشد. مسئله و متغیر بسیار مهم‎تر دیگری که نقشش از کارگزار نیز پررنگ‎تر است ساختار می‎باشد.

ضرورت قرار گرفتن ساختارها در جهت جهش تولید

ساختارها و نهادهای اقتصادی کشور باید در جهت جهش تولید قرار بگیرند. نقش ساختار و قوانین در این جهت بسیار حیاتی است. در بسیاری از کشورهای پیشرفته، ساختارهای کثرت‎گرا باعث پیشرفت اقتصادی شده‎اند. بالعکس این مسئله نیز وجود دارد. در کشورهای کمترتوسعه یافته، نهادهای استثماری در جهت منافع طبقه خاصی و انباشت ثروت برای آنان، وجود دارد. مثال بسیار بارز آن فارغ از حال حاضر در دوران استعمار قرون 18 و 19 است.کشورهای بسیاری مانند همین کشور ایران مورد استعمار قرار گرفتند. این مسئله در بسیاری از کشورها تداوم داشت و باعث شد حتی با ترک این کشورها نهادهای استثماری ماندگار بمانند. رژیم‎های اقتدارگرا و پادشاهی‎های برخی از این کشورها نهادهای اقتصادی به وجود آورده‎ بودند که تنها به افزایش و انباشت ثروت پادشاه ختم می‎شد. مردم این جوامع حتی اگر کار و تلاش فراوان در جهت تولید هم بکنند به رفاه خود و جامعه ختم نمی‎شود. این نهادها مانع دستیابی به رفاه عمومی، پیشرفت اقتصادی و افزایش تولید می‎شوند.

نکته بسیار مهم در اهمیت نهاد و ساختار اقتصادی، به‎وجودآوردن انگیزه‎ و هموارکردن مسیر برای افراد در جهت کارآفرینی و تولید است که نهادهای اقتدارگرای اقتصادی فاقد آن می‏باشند. همین مسئله باعث عدم رغبت مردم در جهت تلاش و کوشش اقتصادی می‎شود.

 ساختارها و نهادها، کارگزاران را جهت می‎دهند و منجر به پیشرفت اقتصادی مستمر و پایدار می‎شود. هم‎چنین جلوی بسیاری از تخلف‌ها و فسادهایی که تیشه بر ریشه تولید می‎زند را نیز می‌گیرد. ساختار و نهادهای متکثر اقتصادی دست کسانی را که درصدد اختلاس و فساد هستند را می‎بندد. در واقع مانع از این می‌شود که کارگزاران فاسد رشد پیدا کنند.

فرایند معیوب مالیات بر ارزش افزوده مانع جهش تولید

متاسفانه در کشور ایران نیز  برخی قوانین و ساختارهایی وجود دارند که در راه تولید مانع ایجاد می‎کنند. بعضی از مشکلات آن عبارت‎اند از: اشکال در مالیات بر ارزش افزوده که فرایند معیوب آن به صورتی است که با وجود رکود بازار برای تولید کننده به صرفه نمی‎باشد و هزینه اضافی است. قوانین ضد و نقیض که فرایند صدور مجوز را طولانی می‎کند. این فرایند طولانی که با بروکراسی و کاغذبازی همراه است انگیزه افراد را کم می‎کند. اشکالات سیستم حمل و نقل نیز از دیگر مشکلات بازار تولید است که هزینه‎های اضافی را تحمیل می‎کند.

یکی از مشکلات ذکر شده ساختار مالیاتی است. در حالی که در بخش تولیدی مالیات مشکل دارد و برای تولیدکننده به صرفه نیست، در بازارهای غیرمولد مالیات وجود ندارد. بازارهای غیرمولد مانند بازار مسکن، ارز و سکه به دلیل همین عدم وجود مالیات ستانی سوددهی بالایی دارد. به همین دلیل حجم نقدینگی به جای آنکه به سمت بازارهای تولیدی که نیاز کشور است حرکت کند، به بازارهای غیرمولد هجوم می‌‏برد. این هجوم خود به نتایج منفی ختم می‎شود. از جمله اینکه سرمایه به سمت بازارهای مولد و تولیدی نمی‎رود و به اوضاع آشفته این بازار دامن می‎زند و به مشکلات آن می‎افزاید. هم‌چنین بازار غیرمولد مثل مسکن که در حقیقت باید کالای مصرفی باشد به کالای سرمایه‎ای تبدیل می‎شود و با رشد قیمت سرسام‎آوری روبه‎رو می‎شود. این مسئله خود باعث بی خانمان شدن و در آرزوی خانه‎دار شدن بسیاری از مردم به خصوص جوانان می‎شود.

اصلاح ساختار مالیاتی یکی از عواملی است که باید در دستور کار مجلس قرار گیرد تا بخش کوچکی از موانع تولید حل شود. موانع بسیاری دیگری که در راه تولید است باید به صورت ساختاری و بنیادین تصحیح شود تا نتایج آن در کشور محسوس باشد. این مسئله نیز همت مسئولین و همراهی مردم را می‎طلبد. جامعه و مردم باید به تولیدات ایرانی باور داشته ‎باشند و این مسئله همراه با افزایش کیفیت محصولات ایرانی فرهنگ‌سازی شود. هم‎چنین با تغییرات مثبتی که در این جهت انجام می‎شود همسو باشند و به دنبال دور زدن قوانین نباشند.