گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، یوسف بیوک خان؛ رشد منفی جمعیت در سال گذشته، زنگ افزایش مدت زمان سربازی را به صدا آورد. ناقوس کاهش جمعیت، چندسالی است که گوش فلک را برده است و تنها مسئولان متولی صدایش را نشنیده گرفته اند. رابطه معکوس میزان جمعیت و مدت سربازی، امری اجتناب ناپذیر است.
با این که نیرو‌های مسلح با ارائه تسهیلات حداقلی به سرباز متاهل‌ها و سربازان دارای فرزند، اولین قدم‌های تسهیل‌گری این مشکل را برداشته است؛ اما در بسیاری از امور و نگاه حاکم بر بدنه‌ی نیرو‌های مسلح، مشکلات اقتصادی و اجتماعی را بر جمعیت جوان تحمیل کرده و به طور مستقیم در کاهش جمعیت موثر بوده است.
سه رکن اصلی
تحصیلات، سربازی و اشتغال، درست یا غلط، سه رکن اصلی ازدواج جوانان به شمار می‌روند. سربازی ایست دوساله‌ای است، که حیات اجتماعی پسران را به تاخیر می‌اندازد. در بهترین حالت، دو سال وقفه بین تحصیلات و اشتغال، انگیزه افراد را برای تشکیل خانواده کاهش می‌دهد.
افراد با فرض طی سریع مدارج علمی در ۲۳ سالگی از مقطع کارشناسی و در ۲۵ سالگی از مقطع کارشناسی ارشد فارغ التحصیل می‌شوند. اگر این افراد بخواهند پس از اتمام تحصیلاتشان تازه دوران خدمت سربازی را طی نمایند و بعد به فکر ازدواج بیفتند یعنی تقریباً باید در سن ۲۷ الی ۲۸ سالگی ازدواج نمایند.
در این میان دختران، بدون وقفه به تحصیلات ادامه داده اند و با وجود فرهنگ عرفی ازدواج آنان هم با مشکل مواجه می‌شوند. دختران، تحصیلات دانشگاهی تکمیلی را می‌گذرانند و طبق فرهنگ عرفی ازدواج و شرایط غلط؛ گذران مدارج علمی بالاتر، شانس ازدواج آنان را کاهش می‌دهد. همچنین طبق گفته کارشناسان اختلاف سنی پسران و دختران در سن ازدواج، قطعی است و با این روند، عده‌ای از مدار ازدواج خارج می‌شوند. خروجی، که باعث افزایش آمار ۶۵۰ هزار دختر در سن تجرد قطعی شده و به جز تاثیر بر جمعیت، آسیب‌های اجتماعی بسیاری را به دنبال دارد.
پرورشگاه به جای پرورش
در حالی که آمار‌های رسمی حکایت از بیکاری حدود ۱ میلیون و ۲۰۴ هزار نفر تحصیلکرده دانشگاهی دارد؛ با احتساب تاخیر دوساله و دوری از فضای حرفه‌ای شغلی، همچنین بخشیدن عطای مهارت آموزی به لقای کارت پایان خدمت، افت شدید کیفیت نیروی فعال جامعه را هم به همراه داشته است.
کاهش کیفیت جمعیت، تبعیض در تقسیم نیروی انسانی، تنوع فرهنگی و زیستی غیر علمی، رعب جایگاه جدید نظامی برای تحصیلکرده‌های شهری و برخورد نامتوازن کادر نظامی با سربازان در پادگان ها؛ بستر جدی، معضلات اجتماعی آینده را فراهم کرده است.
پادگان‌های نظامی تبدیل به آموزشگاه ناهنجاری‌هایی شده است، که بسیاری از سربازان را به چاه اعتیاد و بزهکاری سوق می‌دهد. سربازانی که دور از خانه و محله، برای مدت دو سال خود را در چاه ویل فرض می‌کنند، روی به اعمالی می‌آورند که شاید روزی در تخیلات هم آن را تصویر نمی‌کردند. به این ترتیب، سربازی دوساله که با هدف پرورش بُعد نظامی و حس وطن‌دوستی و خداپرستی افراد تعریف شده است؛ با حضور کادر غیر حرفه‌ای که فقط در مسائل نظامی تبحر دارند و از پرورش و تربیت بی اطلاع اند و ساختار‌های تبعیض آمیز تبدیل به پرورشگاه اپوزیسیون و ناهنجاری شده است. پرورشگاهی که علاوه بر تاثیر بر کاهش کمی جمعیت، کیفیت جمعیت فعال را هم به شدت کاهش می‌دهد.
اولین جرم
بنابر گفته دادستان نظامی استان اراک《 در حال حاضر، فرار از خدمت سربازی بیشترین جرم ارتکابی را تشکیل می‌دهد که البته در سطح کشور نیز آمار همین گونه است. در موارد بعدی، ضرب و جرح عمدی، توهین به اشخاص، خسارت به اموال نظامی و مواد مخدر به ترتیب بیشترین پرونده‌های ارجاعی به این حوزه را شامل می‌شود》و به این صورت، اولین جرم بسیاری از جوانان در پادگان‌ها اتفاق می‌افتد و در صورت برخورد نادرست و برچسب‌های متعددی مانند سرباز فراری، اراذل و ... بستر ارتکاب جرائم دیگر، فراهم می‌شود و امنیت جامعه به خطر می‌افتد.
کدام امنیت؟
طبق آمار ۴۰ درصد غایبان سربازی را اقشار فقیر جامعه تشکیل داده اند. همچنین بیشترین افرادی که به خدمت وظیفه معرفی می‌شوند، بازماندگان از تحصیلات و اقشار کم درآمد هستند. با این وجود مستمری سربازی، حتی هزینه‌های رفت و آمد سربازان را هم پوشش نمی‌دهد.
ارزشمندترین سرمایه هر انسان عمر است. در اغلب کشور‌ها تلاش می‌شود تا از هدر رفت عمر تا جایی که می‌شود جلوگیری به عمل آید. زمانی که یک تحصیلکرده کامپیوتر کار آجودان را می‌کند و آمار سرباز می‌گیرد یا موظف به جارو کشی و پاسبانی می‌شود و یا زمانی که برای حمل سریع یک نامه، بین ساختمان‌های یک پادگان مواخذه می‌شود؛ احساس پوچی می‌کند، چون یا کار پیش پا افتاده است یا همخوان با تخصصش نیست و می‌تواند همه کار‌هایی که روز‌های عمر جوانی اش را سپری می‌کنند، با یک کلیک انجام دهد و همه این‌ها عامل تحقیر و احساس بطالت است. کاهش عزت نفس افراد به دلیل فقر و احساس بطالت، امکان بروز هر مشکلی را دارد.
تاثیر کاهش عزت نفس و احساس حقارت سربازان بر کیفیت حضور جوانان در عرصه‌های مختلف، اعم از عرصه اقتصادی موثر است. ترکیب سکته‌ی دو ساله جوانان و باز ماندن از حضور موثر در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی با کاهش عزت نفس آنان، سبب می‌شود، جوانان برای ورود به بازار کار، با مشکل مواجه شوند و حتی در صورت حضور، عمدتا فعالیت‌های خرد، بی ثمر و بدون مهارت را عهده دار می‌شوند.
کاهش حضور جوانان در بازار‌های مهارتی و تخصصی و درآمد کم، امنیت اقتصادی جامعه را برهم می‌زند. زمان آن رسیده است، که نگاه نیروی‌های مسلح کمی بالاتر رفته و مقوله امنیت را فقط به پاسداری از مرز‌ها تقلیل ندهد. این که نیرو‌های مسلح با ادعای کاهش میزان سربازان، افزایش مدت زمان سربازی را در دستور کار خود قرار داده است، نشان از نگاه تک بعدی این دستگاه به مسائل مختلف مدیریت نیروی انسانی دارد.
همانطور که مرز‌های کشور مرهون وجود نیرو‌های مسلح است، این ارگان با اصلاح ساختاری و استفاده کیفی‌تر از نیروی انسانی فعال، می‌تواند امنیت کشور را در ساحات مختلف نظامی، اقتصادی و اجتماعی تامین کند. درغیر این‌صورت با پافشاری بر روند گذشته، امنیت اقتصادی و اجتماعی کشور به خطر افتاده و خدمت وظیفه عمومی، خیز به خیزعلیه جمعیت کشور در حرکت است.
یوسف بیوک خان - دبیر فرهنگی انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه علامه طباطبایی
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.