انتخابات پویا ۲۲| پرونده ویژه اصلاح نظام انتخابات؛
گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو-امیر قشقایی؛ اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای شهر دو طرحی است که از اوایل سال جاری روی میز مجلس یازدهم بوده و ابهام‌های مختلفی را به همراه داشته اما نقطه مشترک درباره هر دو طرح نرسیدنِ نمایندگان به چشم انداز اولیه خود پیرامونِ آن‌هاست.
هدف مجلس یازدهم از به جریان انداختن طرح اصلاح قانون شوراها در درجه اول نظارت بر شوراها بوده و در درجه دوم تغییر نظام انتخاباتی آن؛ در موضوع نظارت، مجلس در ابتدا کوشید تا با تشکیل کمیسیون نظارت بر انتخابات، نظارت پیشینی و پسینی بر انتخابات شوراها را به طور کامل به کمیسیون واگذار کند.
اعضای پیشنهادی این کمیسیون در ابتدا ۱۱ نفر بودند که ۶ نفر از آنان شامل منتخب سه قوه کشور، دو عضو به نمایندگی از احزاب، دو متخصص در امور شوراها و در نهایت رئیس کمیسیون می‌شدند، اما در نهایت به دلیلی نامعلوم مجلس یازدهم به تشکیل یک جمع کوچک‌تر یعنی هیئت نظارت بجای کمیسیون نظارت بر انتخابات بسنده کرد و اعضای آن نیز تغییر کردند که شامل دو نفر از کمیسیون شوراها، دو نفر از کمیسیون اصل نود و یک نفر از قوه قضاییه با معرفی رئیس قوه می‌شدند؛ روند فرضیِ آن به این صورت بود که این افراد پس از معرفی و اعلام در صحن مجلس، دو نفر حقوقدان را انتخاب و به خانه ملت معرفی می‌کنند و در نهایت با رای صحن مجلس، هیئت مرکزی ۷ نفره‌ی نظارت بر انتخابات تشکیل می‌شود.
علی حدادی سخنگوی کمیسیون شوراها در جدیدترین اظهارنظر خود درباره هیات نظارت اظهار داشت:«هیات نظارت بر عملکرد شوراها در حال حاضر تحت عنوان هیات حل اختلاف فعالیت دارد اما این هیات کارکرد ندارد لذا صرفا اگر اختلافی پیش بیاید در این هیات حل اختلاف، مطرح می‌شود.»
با توجه به سخنان حدادی هیات نظارت، تنها زمانی به کار می‌آید که اختلافی به وجود بیاید و می‌توان نام این هیات را، از نظارت به حل اختلاف تغییر داد.
خارج کردن شوراهای شهر از یک‌دستی سیاسی
موضوع دوم مجلس درباره شوراهای شهر، تغییر و تناسبی کردن نظام انتخاباتی آن بود که مهمترین قدم برای اصلاح ساختار شوراها محسوب می‌شد و می‌توانست فضای شوراها از یک دستی سیاسی خارج کند اما مانند نظارت بر شوراها به سرانجام نرسید و مجلس هنوز برنامه‌ای برای عملی کردن آن ارائه نداده و مشخص نیست که چنین طرحی به انتخابات ۱۴۰۰ می‌رسد یا خیر.
به جهت اهمیت نظام تناسبی در شوراهای شهر و ضرورت اصلاح نظام انتخاباتی آن در ایران، نیم نگاهی به الگوی برگزاری انتخابات شوراها و مدیریت شهری در برخی شهرهای بزرگ جهان خواهیم داشت.
به طور کلی سه نوع نظام انتخاباتی برای شوراها وجود دارد: اکثریتی، تناسبی، تناسبی_منطقه‌ای
در نظام اکثریتی که نظام انتخاباتیِ فعلی شوراهای شهر در ایران نیز محسوب می‌شود، در هر شهر چند کاندیدا داوطلب می‌شوند و هر کدام که بیشترین رای را بیاورند به عنوان نماینده انتخاب خواهد شد اما نظام انتخاباتی تناسبی نقطه‌ی مقابل اکثریتی است؛ به عبارت بهتر در هر شهر چند لیست ارائه می‌شود و هر لیست با توجه به درصد آرای کسب شده صاحب کرسی در شورا می‌شود.
در نظام تناسبی_منطقه‌ای که کامل‌ترین نوعِ نظام انتخاباتی برای شوراها در جهان محسوب می‌شود علاوه بر اینکه هر لیست با توجه به درصد رای خود در شورا صاحب کرسی می‌شود، هر منطقه یا بخش از شهر نیز جداگانه یک نماینده مختص به خود را در شورا خواهد داشت.
شورای شهری با انتخاب حومه‌نشینان
اولین مثال از الگوی تناسبی_منطقه‌ای در جهان سئول، پایتخت کره جنوبی است؛ شورای شهر سئول ۱۰۶ عضو دارد که از این تعداد ۹۶ نفر از حوزه‌های انتخاباتی محلی (متعلق به حوزه سئول) و ۱۰ نماینده دیگر از حوزه‌های جانبی (حومه شهر) به شورا راه می‌یابند.
ساختار سازمانی این شورا از یک رئیس، دو معاون رئیس و دو کمیته‌ی دائمی و خاص تشکیل می‌شود و دارای اختیاراتی از قبیل تصویب قوانین محلی، نظارت بر مدیریت محلی، بازنگری و تصمیم‌گیری پیرامون بودجه پیشنهادی، تصویب ترازنامه مالی، فراخواندن مدیر اجرایی و کارکنان اجرایی به نشست‌های شورا است.
شهردار در رأس کلان‌شهر سئول قرار دارد و برای مدت ۴ سال و حداکثر برای ۳ دوره‌ی متوالی توسط مردم انتخاب می‌شود که برای انجام امور اجرایی از دو معاون استفاده می‌کند و هر یک امور مشخصی را تحت نظر دارند.
استانبول؛ شهری با ارگان سه‌گانه
استانبول به عنوان یکی از مهمترین شهرهای ترکیه درساختار اجرایی از سه رکن شورای شهر، کمیته اجرایی و شهرداری استفاده می‌کند.
شورای این شهر با ۲۰۸ عضو، ارگان نهایی برای تصمیم‌گیری در بدنه حکومتی کلان‌شهر استانبول محسوب می‌شود و رئیس شورا شهردار نیز هست؛ اعضای این شورا به‌طور مستقیم و با رأی مردم انتخاب می‌شوند که یک پنجم آن از طریق سیستم منطقه‌ای به شورا راه می‌یابند؛ انتخابات شوراها در این شهر هر ۵ سال یک‌بار برگزار می‌شود.
در استانبول ۲۷ شهرداری منطقه‌ای وجود دارد؛ هر منطقه شهردار و شورای شهر مخصوص به خود را دارد که اعضای آن هر ۵ سال یک‌بار با رای مردم راهی شورا می‌شوند و یک‌پنجم اعضای شورای منطقه‌ای به نمایندگی از منطقه‌شان در شورای کلان‌شهر شرکت می‌کنند.
پرجمعیت‌ترین شهر آمریکا
نیویورک به عنوان پرجمعیت‌ترین شهر آمریکا و به گفته برخی از کارشناسان، پایتخت جهان، شورایی متشکل ۵۱ عضو از ۵۱ حوزه شورایی از پنج بخش دارد که نهاد قانون‌گذار شهر محسوب می‌شود که مسئولیت تصویب بودجه شهر را نیز به عهده دارد؛ اعضای شورا هرکدام نماینده منتخب یک شورای ناحیه از ۵۱ شورای ناحیه شهر نیویورک هستند.
عضویت هر عضو به دو دوره متوالی محدود است و می‌تواند پس از وقفه‌ای چهارساله دوباره برای عضویت رقابت کند؛ اعضای این شورا هر چهار سال یک‌بار انتخاب می‌شوند.
شهردار نیویورک با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شود و همچون یک رئیس‌جمهور محلی، مدیریت نیویورک را بر عهده دارد.
شهری با رئیس‌جمهور محلی
در پاریس، به عنوان پایتخت فرانسه انتخابات شورای شهر در ۲۰ منطقه انجام می‌گیرد که ۱۶۳ نفر به‌عنوان اعضای شورای شهر و ۳۵۲ نفر به‌عنوان شورای محلات انتخاب می‌شوند؛ هر یک از نواحی مستقیماً یک شورای منتخب دارند که شهردار ناحیه را انتخاب خواهند کرد.
اعضای شورای پاریس برای یک دوره ۶ ساله انتخاب می‌شوند که ۹ الی ۱۱ بار در سال تشکیل جلسه می‌دهند؛ در پاریس احزاب برای انتخابات شوراها لیست می‌دهند و سر لیست حزب پیروز، شهردار پاریس و رئیس شورا خواهد بود؛ بنابراین هم قدرت شهردار و هم ریاست شورای دپارتمان شهر را در دست دارد؛ شورا، بودجه‌ی سالانه را تعیین، اهداف شهرداری را تصویب و اعضای کابینه شهردار را تایید می‌کند.
در انتخابات شورای پاریس، مردم هر ۶ سال یک‌بار به صورت مستقیم به فهرست‌های انتخاباتی رأی می‌دهند؛ در مرحله‌ی اول هر فهرستی که ۵۰ % آراء را به دست بیاورد، نیمی از کرسی‌های شورا را از آن خود می‌کند و کرسی‌های دیگر، به نسبت آرای به‌دست‌آمده، میان تمام فهرست‌های انتخاباتی ازجمله لیست پیروز تقسیم خواهند شد؛ درصورتی‌که هیچ‌کدام از فهرست‌های انتخاباتی ۵۰ درصد آرای مردم را به دست نیاورد انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد.
اعضای شورای پاریس برای یک دوره ۶ ساله انتخاب می‌شوند که ۹ الی ۱۱ بار در سال تشکیل جلسه می‌دهند؛ در پاریس احزاب برای انتخابات شوراها لیست می‌دهند و سر لیست حزب پیروز، شهردار پاریس و رئیس شورا خواهد بود؛ بنابراین هم قدرت شهردار و هم ریاست شورای دپارتمان شهر را در دست دارد؛ شورا، بودجه‌ی سالانه را تعیین، اهداف شهرداری را تصویب و اعضای کابینه شهردار را تایید می‌کند.
در انتخابات شورای پاریس، مردم هر ۶ سال یک‌بار به صورت مستقیم به فهرست‌های انتخاباتی رأی می‌دهند؛ در مرحله‌ی اول هر فهرستی که ۵۰ % آراء را به دست بیاورد، نیمی از کرسی‌های شورا را از آن خود می‌کند و کرسی‌های دیگر، به نسبت آرای به‌دست‌آمده، میان تمام فهرست‌های انتخاباتی ازجمله لیست پیروز تقسیم خواهند شد؛ درصورتی‌که هیچ‌کدام از فهرست‌های انتخاباتی ۵۰ درصد آرای مردم را به دست نیاورد انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد.
در پاریس، شهردار، فرماندار نیز هست و برای یک دوره ۶ ساله انتخاب می‌شود؛ کارکنان شهرداری را منصوب و بر کار آنان نظارت می‌کند. شهردار، فرماندار ناحیه‌ی پاریس بزرگ و عضو هیئت دولت نیز محسوب می‌شود؛ کابینه‌ی شهردار پاریس ۳۳ عضو دارد که مسئولیت خدمات شهری مختلف را بر عهده دارند؛ در واقع شهردار پاریس همچون یک رئیس‌جمهور محلی، عهده‌دار کلیه امور در محدوده‌ی شهری پاریس است.
با توجه به این که نظام تناسبی در اکثر کشور‌های پیشرفته جهان در حال پیاده سازی است و به گفته کارشناسان این حوزه اثرات مفیدی از خود برجای گذاشته و توانسته نارسایی‌های سیستم اکثریتی را نیز برطرف کند؛ به نظر می‌رسد که از نیاز‌های مربوط به شوراهای شهر در کشور است؛ البته با عملکرد فعلی مجلس پیرامونِ اصلاح شوراها، بعید است که در انتخابات ۱۴۰۰ شاهد تناسبی شدن الگوی انتخاباتی آن باشیم.
با توجه به این که نظام تناسبی در اکثر کشور‌های پیشرفته جهان در حال پیاده سازی است و به گفته کارشناسان این حوزه اثرات مفیدی از خود برجای گذاشته و توانسته نارسایی‌های سیستم اکثریتی را نیز برطرف کند؛ به نظر می‌رسد که از نیاز‌های مربوط به شوراهای شهر در کشور است؛ البته با عملکرد فعلی مجلس پیرامونِ اصلاح شوراها، بعید است که در انتخابات ۱۴۰۰ شاهد تناسبی شدن الگوی انتخاباتی آن باشیم.
ارسال نظرات