از گاندو تا خانه امن / ژانر پرطرفدار امنیتی در ایران چه کمبودهایی دارد؟

گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو- زینب سادات موسوی؛ همۀ ما در طول تاریخ، داستان‌ها و اخبار گوناگونی دربارۀ فعالیت‌های تروریستی و اقدام علیه امنیت ملی شنیده‌ایم. سال‌های اخیر در پی عملیات‌های تروریستی متعدد در کشور‌های منطقه و ایران، مسائل امنیتی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. فعالیت‌های مؤثر نیرو‌های امنیتی که به سبب ماهیت کارشان، هیچ نامی از آن‌ها برده نمی‌شود و عموما ناشناخته می‌مانند. اما به تازگی برای آشنایی مردم با اهمیت این فعالیت‌ها سریال‌های موفقی در این زمینه ساخته شده است. سریال‌هایی که با به نمایش گذاشتن تلاش ها، اقدامات و پیشرفت‌های نیرو‌های امنیتی نقش بسزایی در آگاه سازی مخاطبان داشته اند.

 

این سریال‌ها بر اساس موضوعاتی همچون، مفاسد اقتصادی، جنگ نرم و نیرو‌های داعش، همچنین عملکرد غرورآفرین نیرو‌های امنیتی ساخته شده است و مورد پسند مخاطبان به عنوان فیلم‌های جدید و فارغ از کلیشه با اتفاقاتی پرهیجان قرار گرفته است. ساخت سریال‌هایی جدا از زندگی روزمره و آشنایی مخاطب با مسائل روز منطقه به وسیلۀ سینما و تلویزیون قدم مهمی در اقناع مردم نسبت به مسائل امنیتی است. ژانری که در کشور‌های غربی بسیار قوی‌تر و واقعی‌تر ساخته می‌شود، اما در سال‌های اخیر صدا و سیما نیز قدم‌های مهمی در ساخت این سریال‌ها برداشته و توانسته رضایت مخاطبان را هم به دست بیاورد.

موفقیت سریالی
«تعبیر وارونه یک رویا»، «سارق روح»، «گاندو» و «خانه امن»، مجوعه‌هایی بودند در ژانر امنیتی، اما با موضوعات متفاوت، که در ده سال اخیر از رسانۀملی پخش شدند. سریال‌هایی که توانستند در زمان پخش خود بیشترین آمار مخاطب را نسبت به سایر مجموعه‌ها کسب کنند. نتایج نظرسنجی مرکز تحقیقات صداوسیما اینطور نشان می‌دهد که سریال «گاندو» و «خانۀ امن» موفقیت بیشتری نسبت به سایر کار‌ها بدست آورند. با توجه به این نتایج، سریال گاندو با ۴۴درصد مخاطب و ۸۹ درصد میزان رضایت و سریال خانه امن با ۳۶/۴ درصد مخاطب، رضایت ۸۹ درصد بینندگان را جلب کردند.

 

گاندو و خانه امن به علت جذابیت موضوع و داستان متفاوت و تا حدی واقعی، هوش و ذکاوت نیرو‌های جوان اطلاعاتی و هم چنین ملموس بودن خطرات گروه‌های تروریستی، توانستند در اعتماد سازی مردم و هم چنین میزان رضایت از تماشای این سریال‌ها موفق عمل کند. اما چیزی که این دو سریال را از یکدیگر متمایز می‌کند موفقیتشان در میزان جذب مخاطبین است. می‌توان گفت یکی از اشتباهات سریال خانه امن که باعث پایین بودن درصد مخاطبین ان نسبت به سریال گاندو شده است مشخص بودن کلیت داستان در تبلیغات این سریال و به تبع آن انتخاب گزینشی مخاطبین است.

در تبلیغات سریال‌های جنایی، مبهم بودن موضوع و نشان دادن سکانس‌های پرهیجان عاملی در ایجاد انگیزه برای تماشای آن است. اشتباهی که در تبلیغات سریال خانۀ امن رخ داد و در سریال موفقی مانند گاندو اتفاق نیفتاد. به کاربردن نام شهید سلیمانی و به تصویر کشیدن فعالیت نیرو‌های امنیتی در مقابله با گروهک داعش و مفاسد اقتصادی به نحوی مخاطبان گزینشی را جذب تماشای سریال کرد. همچنین نگاه آرمانگرایانه و ایده آلیستی به نیرو‌های امنیتی و اغراق در بیان رفتار جوانمردانه با تروریست‌های داعش یک حالت تصنعی و جانبدارانه را القا کرده است.

چیزی که سبب موفقیت مجموعه‌های هالیوودی نسبت به سریال‌های داخلی شده است قرار دادن اطلاعات دقیق و متعدد پروند‌های امنیتی در دست فیلم سازان از سوی سازمان‌های مربوطه و کمک به تعدد ساخت سریال‌های امنیتی است.
در واقع حمایت این سازمان‌ها از بخش فرهنگی در تولید محتوای امنیتی هم سبب پیشرفت‌های چشمگیر سازندگان فیلم‌های این ژانر شده و هم در تقویت نگاه ملی گرایی نقش بسزایی داشته است.

از سیما تا سینما
سیا جزو سازمان‌های امنیتی مهم دنیا محسوب می‌شود که با در اختیار قراردادن اطلاعات نفوذشان به سینمای امریکا توانسته قدرت این مجموعه را به بهترین نحو به نمایش بگذارد و الهام بخش فیلم‌های موفقی همچون: «مرد نوامبر»، «تازه کار» و «یک مشت دروغ» باشد. سینمای ایران نیز در سال‌های اخیر قدم‌های مهمی در ساخت فیلم‌های امنیتی برداشته است. فیلم‌های پر مخاطبی مانند «بادیگارد»، «ماجرای نیم روز»، «شبی که ماه کامل شد» و جدیدترین آن‌ها «فیلم روز صفر» از توفیقات سینمای ایران هستند. فیلم سینمایی روز صفر که به تازگی رونمایی شد، از نمونه‌های موفق ژانر امنیتی محصول سال ۹۸ است.

 

 

این فیلم که به سبک معمایی_هیجانی و در فضای جنگ ساخته شده است، روایتگر نحوه و چگونگی دستگیری عبدالمالک ریگی توسط نیرو‌های امنیتی ایران است که به عنوان بهترین فیلم در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر، بیانگر تکامل و پیشرفت سینمای ایران در ساخت ژانر امنیتی با ظرافت و ترکیب بندی‌های فوق العاده است. فیلمی که می‌تواند نقطه‌ی عطفی برای پیشرفت‌ها و موفقیت‌های بعدی در چنین تولیداتی با موضوعات متنوع باشد که سبب تقویت حس ملی گرایی در مخاطب می‌شود.

 

مدت زمان پخش فیلم‌های سینمایی نسبت به سریال‌ها موجب می‌شود تا داستان فیلم به حاشیه نرود و موضوعات خسته کننده و تکراری باعث دلزدگی مخاطب نشود. اما همین متمرکز بودن جریانات و زمان کم برای بیان هدف اصلی ساخت فیلم حالت سفارشی بودن فیلم‌ها را نسبت به سریال به مخاطب القا می‌کند. در حقیقت در فیلم برشی از یک ماجرا را شاهد هستیم که با اغراق بیشتری ساخته می‌شود.

ایران حرفی برای گفتن دارد
ترور، اقدام علیه امنیت ملی و ناآرامی‌های سیاسی و امنیتی، واژه‌هایی هستند که از سال‌های دور همنشین ایران بودند. نرسیدن صدای قصۀ ایستادگی ایران به گوش ایرانی، یعنی فراموش شدن حافظۀ تاریخی. در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای ساخت سریال‌ها و فیلم‌هایی از این دست شده است. اما باید تلاش سازندگان بر این باشد تا سریال‌ها به دور از شعار زدگی و رفتار‌های تصنعی برای اغراق در نشان دادن یک حالت آرمان‌گرایانه باشد تا بتواند مخاطب را جذب تماشای سریالی کند که موضوع آن باور پذیر است. همراهی سازمان‌های امنیتی برای در اختیار گذاشتن اطلاعات پروند‌های سیاسی، ورود نیرو‌های متفکر به بخش فرهنگی و داشتن امکانات پیشرفته می‌تواند سبب شود ایران نیز گام‌های بزرگی در ساخت فیلم‌ها و سریال‌های معمایی_امنیتی بردارد.