مهارت‌آموزی در دانشگاه‌ها، کلید راه‌یابی فارغ‌التحصیلان به بازار کار / آینده کاری دانشجویان زیرذره‌بین وزارت علوم

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محیا معصومی– یکی از برنامه‌های جدی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی کشور طی سال‌های اخیر، توجه به بحث مهارت‌آموزی در کنار آموزش‌های تئوری است. درواقع تطبیق آموزش‌های دانشگاهی با نیاز‌های روز جامعه از جمله نکات پراهمیتی است که در آینده و سرنوشت جوانان پس از فارغ‌التحصیلی نقش موثری دارد. اینکه دانشجو در زمان تحصیل خود بتواند مهارتی بیاموزد و تخصصی کسب کند بدون شک برای ورود به بازارکار راحت‌تر است؛ چرا که امروزه سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها، دستگاه‌ها و شرکت‌های مختلف بیشتر از توجه به مدرک تحصیلی، تخصص، مهارت و توانایی‌های فرد را برای جذب او مد نظر قرار می‌دهند.

لزوم برقراری تعادل بین تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و نیروهای تخصصی موردنیاز 

یکی از چالش‌های مهم در نظام آموزش عالی کشور عدم توازن در تأمین نیروی انسانی متخصص، نیاز‌های کشور و اشتغال مناسب دانش‌آموختگان دانشگاهی است. بر همین اساس و با توجه به رشد تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، تخصصی‌تر شدن مشاغل و حرکت به سمت کسب‌وکار‌ها بر پایه فناوری‌های پیشرفته، لزوم توسعه و بهره‌وری صنایع کشور، ایجاد مراکز هدایت شغلی و کاریابی تخصصی امری ضروری است.

طی سال‌های اخیر فعالیت‌های مختلفی از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همراه دانشگاه‌ها با هدف ارتقای دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاهی به‌عنوان نیروی ماهر و موردنیاز بازار کار کشور آغاز شده است که از جمله آن‌ها می‌توان ساماندهی و توسعه برگزاری دوره‌های مهارت‌افزایی، ایجاد ساختار‌های هدایت شغلی و کاریابی تخصصی و رصد اشتغال دانش‌آموختگان در دانشگاه‌ها را ذکر کرد.

برگزاری دوره‌های مهارت‌آموزی برای نزدیک به ۲۰۰ هزار دانشجو

طبق آمار‌های منتشره از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بررسی و تحلیل شاخص‌های مربوط به دوره‌های مهارت‌افزایی ۶۶ دانشگاه و مرکز آموزش عالی نشان می‌دهد که در این تعداد دانشگاه، حدود ۶۰۸۶ دوره برگزار شده که با ۱۹۸ هزار و ۱۴۱ شرکت‌کننده به ۳۷۹۸ دوره تخصصی و ۲۲۸۸ دوره عمومی تفکیک می‌شود. آمار شرکت‌کنندگان در مقاطع تحصیلی مختلف تفاوت دارد و طبق جداول ارائه شده ۱۱۹۶۲ نفر در مقطع دکتری، ۲۹۸۲۱ نفر در مقطع کارشناسی ارشد، ۹۷۸۷ نفر در مقطع کارشناسی و ۷۴۱۶ نفر در مقطع کاردانی در این دوره‌ها شرکت کرده‌اند.

توجه به مهارت‌آموزی بیش از پیش شده است

آمار‌های وزارت علوم همچنین نشان می‌دهد که میانگین برگزاری دوره‌های مهارت‌آموزی از سال ۹۶ تاکنون رشد داشته است به گونه‌ای سال ۹۶ تنها ۲۲ دوره، سال ۹۷ حدود ۳۰ دوره، سال ۹۸ نزدیک به ۷۷ دوره و در نهایت سال ۹۹ حدود ۹۳ دوره مهارت‌آموزی برگزار شده است. این آمار میانگین دوره‌های برگزار شده به تعداد دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی است.

پیوند و همکاری دانشگاه‌ها با واحدهای صنعتی و اجرایی بیشتر می‌شود

با بررسی اطلاعات دریافتی از دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر مشخص می‌شود که توسعه برنامه‌های مهارت‌افزایی (عمومی و تخصصی) در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی از سال ۱۳۹۶ افزایش چشمگیری داشته، این امر در حالی است که علیرغم وجود مشکلاتی در برگزاری دوره‌ها در سال جاری به دلیل شیوع بیماری کرونا همچنان روند مطلوبی را در برگزاری دوره‌های مهارت‌افزایی شاهد هستیم.

همچنین میانگین رشد تعداد دوره‌هایی که با مشارکت واحد‌های صنعتی برگزار شده از ۴.۵ درصد در سال ۹۸ به ۹ درصد در سال ۹۹ افزایش یافته است که نشان دهنده ارتباط هرچه بیشتر و مناسب‌تر دانشگاه‌ها با واحد‌های صنعتی و دستگاه‌های اجرایی کشور است.

راه‌اندازی مراکز هدایت شغلی شیوه‌ای برای رشد آگاهی دانشجویان از بازار کار

برای ایجاد مراکز هدایت شغلی و کاریابی تخصصی پس از بررسی و ارزیابی عملکرد دانشگاه‌ها، در حوزه‌های مرتبط با توانمندسازی و اشتغال‌پذیری دانشجویان، در سال ۹۸ و ۹۹ تعداد ۴۰ دانشگاه انتخاب و مورد حمایت مالی قرار گرفتند. این مراکز بستری مناسب در جهت رشد آگاهی‌های دانشجویان از ویژگی‌های شخصیتی و علاقه‌مندی‌های فردی، آشنایی با نیازها، الزامات بازار کار حال و آینده، تعیین عناوین دوره‌های مهارتی و کارآموزی هماهنگ با رشته‌های تحصیلی و همچنین متناسب با نیازمندی‌های بازار کار هستند. درحقیقت وجود چنین مراکزی در قلب دانشگاه‌ها امکان ایجاد کسب‌وکار‌های جدید به همت نیرو‌های جوان را افزایش می‌دهد.

یک تیر و دو نشان برای اشتغال فارغ‌التحصیلان

در مثالی دیگر، وزارت علوم ضمن هماهنگی با صنایع و سازمان‌های تخصصی که اساسا برای کار به نیرو‌های جوان متخصص و ماهر نیاز دارند اقدام به برگزاری دوره‌های مهارت‌افزایی کرد تا علاوه بر کمک به اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی، به ارتقای فنی واحد عملیاتی کمکی کرده باشد. اینگونه حتی هزینه‌های آموزش برای دوره‌های کارورزی نیرو‌ها در واحد‌های صنعتی نیز کاهش پیدا می‌کند.

دانشگاه‌هایی که بیشترین دوره را با مشارکت واحد‌های صنعتی برگزار کردند

برگزاری دوره‌های کارآموزی بخش مهمی از افزایش توانمندی تخصصی دانشجویان است، اما طبیعتا انجام مناسب این دوره‌ها مستلزم نظارت و برنامه‌ریزی دقیق دانشگاه‌ها از یکسو و مشارکت مناسب صنایع برای ارائه تسهیلات و فرصت‌هاست. در برنامه وزارت علوم تلاش بر این است که پس از تدوین شاخص‌ها و عوامل مهم در بهبود کیفی دوره‌ها، برگزاری دوره‌های کارآموزی با همکاری صنایع و دستگاه‌های اجرایی ساماندهی شود.

تدوین بسته‌های تشویقی برای صنایع و استادان راهنما برای مشارکت مؤثر و سازنده در امر کارآموزی و همچنین اصلاح و بررسی نظام کارآموزی بر اساس استاندارد‌های بین‌المللی و اجرای آزمایشی در برخی از دانشگاه‌های کشور از دیگر اقدامات این برنامه بوده است.

رابطه اشتغال دانشجویان و مدرک تحصیلی آنها

این موارد در حالی است که وزارت علوم طرح رصد اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را به جریان انداخته و مدتی است آن را با هدف فرهنگ‌سازی پایش وضعیت دانش‌آموختگان، ایجاد نظام مناسب اطلاع‌رسانی به ذی‌نفعان در رابطه با وضعیت اشتغال هر یک از رشته‌های دانشگاهی، رصد مستمر ظرفیت‌های محیطی و شرایط بازار کار منطقه‌ای، شناسایی شکاف دانشی و مهارتی دانش‌آموختگان خود پیش می‌برد.

مقایسه دانشگاه‌ها بر اساس تعداد دوره برگزار شده عمومی و تخصصی

طرح رصد اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در سال‌های ۹۷ و ۹۸ و ۹۹ در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی صورت گرفت. با توجه به اطلاعات مرکز آمار ایران و همچنین بر اساس نتایج طرح پایش وزارت علوم بالاترین نرخ بیکاری مربوط به مقطع کاردانی و پایین‌ترین نرخ مربوط به مقطع کارشناسی ارشد و دکتری است. احتمالا افزایش اشتغال در مقاطع بالاتر به علت تعداد کم دانش‌آموختگان دوره کارشناسی ارشد و دکتری است.

البته میزان اشتغال دانش‌آموختگان در دو مقطع کاردانی و کارشناسی نسبت به سال ۹۸ نیز تا حدودی کاهش یافته است که توجه هرچه بیشتر آموزش عالی به برنامه‌ریزی دقیق‌تر در جهت برگزاری دوره‌های مهارت‌افزایی و کارآموزی متناسب با بازار کار را برای دانش‌آموختگان این دو مقطع نیاز دارد.