به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، مذاکرات وین در جریان است و ایران و آمریکا به‌صورت غیرمستقیم در حال بیان راهکارهای خود برای بازگشت به برجام هستند؛ البته این طرف آمریکایی بود که اردیبهشت97 از برجام خارج شد و بیش از 1500تحریم علیه ایران وضع کرد. حالا پس از کناررفتن دونالد ترامپ از عرصه سیاسی آمریکا جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید آمریکا قصد دارد به برجام بازگردد اما آن‌طور که رهبر معظم انقلاب در این زمینه فرمودند تاکنون حرف زیاده شنیده‌ایم و آنها باید عمل کنند. از سوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند رفع تحریم‌ها باید طبق فرموده رهبر انقلاب یکجا و همراه با راستی‌آزمایی باشد اما طرف آمریکایی قصد ندارد زیر بار چنین شرطی برود. درباره این‌که راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها چقدر به زمان نیاز دارد گزارشی تهیه و با یک فعال اقتصادی و یک کارشناس بین‌المللی گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور بارها در جلسات هیات‌دولت بیان‌کرده لغو تحریم‌ها زمان زیادی نمی‌برد و تحریمی که با یک امضا برگشته و با یک امضا هم کنار گذاشته خواهد شد اما در مقابل سیدابراهیم رئیسی، رئیس قوه‌قضاییه می‌گوید لغو تمام تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن مطالبه ملی است و این مطالبه ملی نباید دستاویز دعواهای سیاسی شود. کارشناسان و فعالان اقتصادی نیز معتقدند به دلیل این‌که طرف غربی(آمریکا) یکبار خلف‌وعده کرده این‌بار حتما باید راستی‌آزمایی انجام شود. اکنون همه طرف‌های سیاسی در ایران خواستار رفع تحریم هستند و هیچ‌کدام بر تداوم آن اصرار ندارند اما کارشناسان بر نحوه رفع تحریم‌ها تاکید دارند و صراحتا می‌گویند رفع تحریم نباید گام‌به‌گام باشد بلکه باید یکجا و همراه با راستی‌آزمایی انجام شود.
طبق قانون، وزارت‌خارجه باید برای اجرای برجام هر سه ماه یکبار گزارشی را به مجلس ارائه می‌کرد که این مستندات نشان می‌دهد راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها زمان‌بر است.
در گزارش اول وزارت‌خارجه به مجلس که در مدت اواخر دی تا اواخر فروردین به نگارش رسیده اعلام شده سوئیفت که قطع آن باعث قطع ارتباط بانکی کشور با نظام مالی پولی بین‌المللی شده بود مجددا برقرار شد. استفاده از سوئیفت به‌دلیل ضرورت به‌روزرسانی نرم‌افزارها و تمهید سایر زمینه‌های فنی در عمل «چندهفته‌ای» به‌طول انجامید و روابط بانکی «به‌تدریج» روند بازگشت به وضعیت عادی را طی می‌کند.
در طول سال‌های ۸۹تا۹۲ مشتریان نفت ما به سمت سایر تولیدکنندگان رفته و نیازهای خود را عمدتا از طریق قراردادهای مدت‌دار تأمین کرده‌اند. بعد از اجرای برجام، تحریم نفت مرتفع و فروش نفت از سر گرفته شد. مشتریان قبلی به‌تدریج درحال بازیابی و مشتریان جدید نیز به‌تدریج اضافه می‌شوند... طی سه ماه گذشته با تلاش فوق‌العاده وزارت نفت، فروش نفت‌خام به حدود دو میلیون بشکه رسیده و انتظار می‌رود تا یکسال دیگر به سقف قبلی بازگردد. مذاکره با شرکت‌های معتبر بین‌المللی برای انعقاد قراردادهای اکتشاف و سرمایه‌گذاری نیز درحال انجام است.
در تحریم شورای امنیت فروش نفت ایران به یک میلیون بشکه در روز رسید. همچنین برخی کشورها مانند ژاپن و کره‌جنوبی که خریدار پروپاقرص نفت ایران بودند سیستم‌های پالایشگاه خود را تغییر دادند و از کشور دیگری خریداری می‌کنند. حتی در شرایط قبلی که این کشورها از ایران نفت می‌خریدند حدود یکسال و هفت ماه طول کشید تا ایران بتواند جایگاه خود را در بازار جهانی نفت پیدا کند. از این رو باید توجه داشت در شرایط فعلی که عرضه نفت در بازار توسط کشورهای دیگر افزایش یافته بازگشت ایران تا چه حد می‌تواند منجر به تاثیرگذاری در بازار نفت شود.
در ادامه گزارش وزارت‌خارجه آمده است نگرانی مؤسسات مالی به دلیل ارعاب آمریکا و تحمیل جریمه‌های سنگین چندمیلیاردی بر بانک‌ها، فضای روانی سنگینی برای شروع مجدد همکاری با ایران ایجاد کرده است. بهانه‌تراشی، کارشکنی و تعلل طرف آمریکایی بخصوص وزارت خزانه‌داری آمریکا هم مزیدبرعلت‌شده و به یک مشکل اساسی تبدیل شده است. علی‌رغم اظهارنظرهای مکرر مقامات آمریکایی مبنی بر تعهد آمریکا به ایفای تعهدات خود در برجام، محافل قدرتمندی درون دستگاه اجرایی آمریکا رغبت چندانی به اقدام فعالانه برای رفع نقاط ابهام نداشته و حتی در مواردی تلاش‌های صورت گرفته برای رفع موانع را خنثی می‌کنند.
در گزارش سه‌ماهه دوم که در مدت اواخر فروردین تا اواخر تیر به مجلس رسید آمده برقراری ارتباطات بانکی درحال گسترش است؛ البته بانک‌های کوچک‌تر با رغبت بیشتری وارد تعامل‌شده ولی بانک‌های بزرگتر برقراری روابط بانکی را منوط به انجام بررسی‌های بیشتر کرده‌اند. واقعیت این است که بسیاری از انتظارات و توقعات قبلی که در بسیاری فعالان اقتصادی ایرانی و خارجی ایجاد شده بود برآورده نشده و حقیقت این است که برآورده‌شدن بسیاری از انتظارات به زمان طولانی‌تری نیاز دارد.
مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی درباره راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها تهیه کرده و نتایج این گزارش در بخش انرژی نشان می‌دهد که تحریم صادرات نفت یکی از ارکان مهم تحریم‌های وضع‌شده توسط آمریکاست. پس از لغو یکباره تحریم‌های مرتبط با صادرات نفت و فرآورده، ضروری است انتفاع اقتصاد ایران از ناحیه رفع آن تحریم، در بازه زمانی مشخص و طی مراحل مختلف مورد راستی‌آزمایی قرار گیرد؛ این مراحل شامل اطمینان از انعقاد قرارداد فروش یکساله، حجم قرارداد فروش تا حداقل نیمی از سقف سهمیه ایران از اوپک، اطمینان از حمل‌و‌نقل نفتکش‌ها در آب‌های بین‌المللی و بنادر، سهولت در سوختگیری، بیمه نفتکش، بیمه محموله و بیمه اتکایی و از همه مهم‌تر راستی‌آزمایی در مورد نقل‌وانتقال آزادانه و بی‌قید و شرط وجوه مالی سپرده‌شده حاصل از صادرات نفت است. در سایر موارد، تحریم‌های حاکم بر خرید کالا و تجهیزات نفت و گاز و صنعت برق کشور باید لغو شوند، به‌طوری که شرکت‌ها و فعالان این حوزه در کشور بتوانند سفارش خرید به‌صورت اعتباری را ثبت کنند و بدون حضور واسطه‌ها و از مبادی رسمی محموله‌ها ارسال و در گمرک کشور ثبت شود. درخصوص قراردادهای نفتی، گازی و صنعت برق نیز شرکت‌های معتبر بین‌المللی بدون هراس با قرار ضمانت بتوانند وارد پروژه‌ها و قراردادهای بخش انرژی کشور شوند. راستی‌آزمایی انتفاع اقتصاد ایران از محل لغو تحریم‌های فوق، نیازمند طی‌شدن زمانی بین ۳ تا 6 ماه است. در بخش دوم این گزارش یعنی بخش مربوط به صنعت و معدن با بررسی شاخص‌های راستی‌آزمایی در زیربخش‌های صنعت، پتروشیمی، صنعت خودروسازی و لوازم‌خانگی آمده است از آنجایی که تحریم‌ها در بخش صنعت در ابعاد مختلفی تاثیرگذار است بازه‌زمانی راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها متفاوت خواهد بود.
براساس نتایج این گزارش، راستی‌آزمایی انتفاع اقتصاد ایران از محل رفع تحریم حوزه‌های فوق‌الذکر بر مبنای شاخص‌هایی نظیر برگشت پایدار سهم ایران در واردات محصولات پتروشیمی بازارهای بین‌المللی به‌ویژه کشورهای اروپایی از طریق تدوین قراردادهای خرید بلندمدت، بهبود شرایط سرمایه‌گذاری خارجی در ایران از طریق ارتقاء رتبه‌بندی ایران توسط موسسات مالی و اعتباری معتبر خارجی، انعقاد قراردادهای تولید مشترک و امکان واردات مواداولیه، قطعات گلوگاهی و تجهیزات موردنیاز صنایع و صنایع‌معدنی داخلی با رعایت قانون حداکثر استفاده از توان تولید و خدماتی و حمایت از کالای ایرانی، تسریع در مراحل خرید و حذف اخذ مجوزهای تعریف‌شده در مراحل مختلف خرید، فروش مستقیم محصولات صنعتی و معدنی و عدم نیاز به تعویض بارنامه‌ها، حضور واسطه‌ها، لغو دستورالعمل‌های حقوقی مربوط به قرارگرفتن شرکت‌های فعال در حوزه صنعتی و معدنی ایران در فهرست تحریم‌ها انجام خواهد شد. همچنین در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در حوزه فناوری هوایی نتایج این گزارش حاکی از آن است که سه بخش تأمین هواپیما و قطعات، تعمیر و نگهداری و هوانوردی عمومی بیشترین تأثیرپذیری را از تحریم و سیاست‌های مغرضانه آمریکا علیه ایران داشته‌اند. ازجمله شاخص‌های راستی‌آزمایی پیشنهادی در حوزه فناوری هوایی می‌توان به خرید مستقیم و بدون‌واسطه هواگرد خارجی به‌همراه ارائه خدمات آموزشی و پشتیبانی، لغو تحریم‌ها در موضوع تعمیر، نگهداری و پشتیبانی هواپیما و تأمین تجهیزات مربوط به عملیات فرودگاهی اشاره کرد.
مسعود براتی، کارشناس بین‌الملل در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: 15 سال است سایه تحریم‌ها بر اقتصاد ایران سایه انداخته و هر روز در حال افزایش بوده است. تحریم یک محرک در اقتصاد است و در این شرایط مشکلات خودشان را نشان می‌دهند اما دلیل اصلی مشکلات نیست.
وی با بیان این‌که مذاکره برای رفع تحریم منجر به تشدید تحریم می‌شود، افزود: علاقه‌مندی برای انجام مذاکره پیامی را به طرف مقابل مخابره می‌کند که حاضر به دادن امتیازات بیشتر است. اکنون که علاقه‌مندی دولت ایران برای انجام مذاکره افزایش یافته آمریکا پازل رفع تحریم را به گونه‌ای طراحی می‌کند که مانند برجام برخی افراد، نهادها و دستگاه‌ها همچنان در فهرست تحریم باقی بمانند.
براتی تاکید کرد: پس از توافق اولیه ژنو برخی بانک‌های جهان با بانک مرکزی ایران مبادله داشتند که با جریمه‌های سنگین دولت آمریکا روبه‌رو شدند و به آنها هشدار داد باید ریسک مبادله با ایران را بپذیرند. در متن برجام ذکر شده بود یکسری تحریم‌ها مربوط به رئیس‌جمهوری آمریکاست و یکسری مربوط به کنگره آمریکاست که رئیس‌جمهوری اختیار ندارد و رئیس‌جمهوری آمریکا تعهد داد تحریم‌هایی که ذیل موارد کنگره بوده متوقف شود. اما در پاورقی شماره 16 ضمیمه دوم برجام آمده همکاری ایران و آمریکا پس از برجام مشروط به این است که افراد غیرآمریکایی و غیرایرانی مراقب باشند برای انجام تجارت، طرف مقابل افراد تحت تحریم مانده نباشند. این کارشناس بین‌الملل با تاکید بر این‌که راستی‌آزمایی صادرات نفت ایران حداقل سه ماه زمان می‌برد، گفت: برای فروش نفت انعقاد قرارداد با کشور مورد نظر، بارگیری، تایید بحث‌های مربوط به بیمه، تخلیه، تحویل پول در بانک طرف قرارداد آن کشور و همچنین واریز به حساب بانک مرکزی ایران پروسه زمانبری است و همه این اقدامات طی چند ساعت امکان‌پذیر نیست. به گفته وی، باید توجه داشت ما هرچقدر هم راستی‌آزمایی کنیم احتمال بازگشت تحریم‌ها توسط آمریکا وجود دارد و یکبار این موضوع را تجربه کردیم. متاسفانه نگاهی در کشور وجود دارد که معتقد است در چند ساعت می‌توان راستی‌آزمایی کرد، در حالی که این تنها یک نگاه خوشبینانه است. ممکن است آمریکا روی کاغذ تضمین دهد که تحریم‌ها برداشته شده اما مانند برجام آنها را ادامه دهد.
براتی در پاسخ به پرسش خبرنگار ما مبنی بر این‌که در زمان اجرای برجام بانک‌های درجه یک اروپایی با ایران کار نمی‌کردند و تحلیل مسوولان وقت و برخی کارشناسان این بود که به دلیل نپیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی(FATF) مانع این کار شد، توضیح داد: به دلیل این‌که افرادی که اشاره کردید نمی‌خواستند قبول کنند در برجام شکست خورده‌اند این موارد را مطرح کردند و بنده به‌صراحت می‌گویم با پیوستن به این گروه، راه سختی را در پیش داریم که یکی از آنها تشدید تحریم خواهد بود.
این کارشناس بین‌الملل معتقد است، جریان آمریکایی و صهیونیستی برای رهگیری مسیر تجارت ایران، خواستار پیوستن ما به اف‌ای‌تی‌اف هستند.
مجیدرضا حریری، فعال اقتصادی و رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین درباره راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها معتقد است، زمانی که کار به راستی‌آزمایی می‌کشد مشخص است مذاکراتی که در حال انجام است در بی‌اعتمادی کامل به سر می‌برد.
حریری با بیان این‌که آمریکا ابتدا ناقض برجام بود به خبرنگار ما افزود: سابقه نشان داده طرف مقابل ما (آمریکا) در این مورد بد عهد بوده و یکبار از زیر بار تعهدات خود شانه خالی کرده است، از این رو مقامات ایران هم به وعده‌های آنها گوش نمی‌دهند و خواستار راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها شده‌اند.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین تاکید کرد: مراودات بانکی به زمان کوتاهی نیاز دارد. اما نکته مهم اینجاست که تضمینی برای ادامه آن وجود ندارد. اگر آمریکا به بانک دستور دهد یک ماه فقط با ایران کار کنید قابل رصد نخواهد بود. در مورد فروش نفت هم وضعیت به همین شکل است فقط فروش نفت دو تا سه ماه زمان نیاز دارد و اگر قرارداد برای همکاری با شرکت‌های بین‌المللی مطرح باشد این زمان افزایش می‌یابد.
منبع: جام جم
