گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو - احمد رضاپور؛  روزنامه یِنی‌شَفَق به عنوان ارگان خبری - تحلیلی تحت امر حزب عدالت و توسعه (حزب سیاسی حاکم بر ترکیه) به ریاست رجب طیّب اردوغان، در مطلبی تحت عنوان «ماموریت احتمالی ترکیه در افغانستان: فرصت‌ها و چالش‌ها» نوشت: همزمان با خروج نیرو‌های آمریکا و ناتو از افغانستان، پیشروی طالبان در مناطق مختلف ادامه دارد. از زمان اعلام رئیس جمهور آمریکا در آوریل مبنی بر خروج از افغانستان، قریب به ۹۰ مورد از ۳۸۸ منطقه این کشور به دست نیرو‌های طالبان افتاده است. 

درحالیکه آمریکا و کشور‌های عضو ناتو درحال طراحی خروج از افغانستان تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ هستند، تامین امنیت فرودگاه بین‌المللی حامد کرزَی کابل - پایتخت افغانستان در دستور کار قرار گرفته است. وظیفه تامین امنیت این فرودگاه برعهده نیرو‌های ترکیه است. رجب طیب اردوغان در آخرین نشست سران کشورهای عضو ناتو پیرامون این مسئله با همتای آمریکایی خود گفتگو کرد. 

روزنامه ینی‌شفق در ادامه ادّله‌ای در اهمیت تامین فرودگاه کابل می‌آورد که حاکی از اعطاء ماموریت آسیایی جدید به آنکار از سوی بلوک غرب است. این روزنامه وابسته به حزب عدالت توسعه ترکیه در ادامه نوشت: اطمینان خاطر از تامین امنیت فرودگاه کابل پس از فرآیند خروج نیروهای خارجی، هدفی بسیار مهم برای کشورهای غربی و ناتو است. فرودگاه بین‌المللی کابل به عنوان نقطه خروج نیروها از اهمیت بالایی برخوردار است؛ بِالاَخص هنگامی که خشونت‌ها به صورت ناگهانی پس از خروج کامل آمریکا افزایش یابد و یا امنیت پایتخت به خطر بیافتد. کشورهای غربی اعلام کردند درصورت عدم تامین امنیت فرودگاه بین‌المللی حامد کرزی، ادامه ماموریت دیپلماتیک در کابل برای آنان مقدور نخواهد بود. استرالیا اولین کشوری بود که اعلام کرد "سفارت خود در افغانستان را به دلیل مسائل امنیتی خواهد بست." روزنامه ینی‌شفق ادامه داد: در صورت عدم تامین امنیت فرودگاه کابل، این انتظار می‌رود که با افزایش شمار کشورهایی مواجه شد که به ماموریت دیپلماتیک خود در افغانستان پایان می‌دهند.

فرصت‌ها و تهدیدات 

فرصت‌ها و تهدیدات احتمالی در مسیرِ ماموریت ترکیه در افغانستان بستگی به دامنه اجرای آن خواهد داشت. طبق توافق اولیه آنکارا با واشنگتن، مسئولیت ترکیه محدود به تامین امنیت فرودگاه بین‌المللی حامد کرزی در کابل می‌باشد. شاید بتوان گفت که فرودگاه کابل تنها دروازه افغانستان به جهان است. به همین سبب، این فرودگاه اهمیت حیاتی برای ماموریت‌های دیپلماتیک در افغانستان دارد.  روزنامه ینی‌شفق افزود که ترکیه به عنوان تنها کشور مسلمان در پیمان ناتو! نقشی تعیین کننده در انجام وظیفه حفاظت از فرودگاه کابل دارد. 

ینی‌شفق در ادامه دلیل تراشی برای حضور ترکیه در کابل نوشت: اگرچه ادعاهایی وجود دارد که آمریکا در نظر دارد مسئولیت حفاظت از فرودگاه کابل را در اختیار یک شرکت خصوصی به عنوان جایگزین ترکیه قرار دهد ولی تجربه نشان داده که این روش واقع بینانه نیست. از این رو، واگذاری این مسئولیت حیاتی به ترکیه  اهمیت بالایی برای روابط آنکار - واشنگتن و آنکار - ناتو دارد. ماموریتی که ترکیه در افغانستان متقبل خواهد شد نه تنها زمینه همکاری با آمریکا را ایجاد می‌کند بلکه موجب تقویت جایگاه آنکارا در ناتو نیز می‌شود. همکاری آمریکا - ترکیه در افغانستان می‌تواند به حل و فصل برخی از اختلافاتی کمک کند که تاثیر به سزایی در روابط آنکارا - واشنگتن داشته است. 

ما نباید از این نکته غافل باشیم که ایده حضور ترکیه در افغانستان در بلند مدت موجب افزایش نفوذ آنکارا در منطقه آسیای مرکزی می‌شود. شمال افغانستان دارای مرز مشترک با ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان است و دروازه‌های آن به قلمرو وسیعی از به اصطلاح جهان ترک(!) گشوده می‌شود. به ویژه با افتتاح(!) کریدور نخجوان - باکو درپی تحولات قره باغ، اتصال ترکیه با جهان ترک به وسیله حضور در افغانستان تقویت خواهد شد. ترکیه با پاکستان نیز روابط استراتژیک دارد. حضور ترکیه در افغانستان احتمالاً منجر به تقویت بیشتر همکاری با پاکستان در بسیاری از زمینه‌ها می‌شود. 

مرزهای شمالی افغانستان - منطقه آسیای مرکزی

امّا در کنار این فرصت‌ها، جغرافیای افغانستان می‌تواند چالش‌های بسیاری نیز برای ترکیه به وجود بیاورد. راهبرد کشورهای منطقه که سال‌ها درگیر پرونده افغانستان بوده‌اند، تفاوت‌های جدّی با یکدیگر دارند. با توجه به روابط نزدیک میان آنکارا - اسلام آباد، پیش‌بینی می‌شود پاکستان مخالفتی با حضور نظامی ترکیه در افغانستان نداشته باشد. امّا  نمی‌توان همین بیان را در مورد هند به عنوان مهمترین رقیب پاکستان در منطقه به زبان آورد. پیش بینی این موضوع چندان دشوار نیست که هندوستان به دلیل سال‌ها جنگ نیابتی علیه پاکستان در خاک افغانستان، با اتحاد آنکارا - اسلام آباد در کابل مخالفت خواهد کرد.

علاوه بر این، ایران - عربستان سعودی نیز به عنوان ۲ رقیب دیرینه و بازیگر موثر منطقه‌ای نمی‌خواهند ترکیه جایگاه جدیدی در افغانستان داشته باشد. جمهوری اسلامی ایران افغانستان را قلمرو نفوذ طبیعی خود می‌داند. تهران که در دهه ۱۹۹۰ میلادی، طالبان را وسیله‌ای برای نفوذ عربستان سعودی در منطقه می‌دانست و از جبهه شمال علیه آن پشتیبانی می‌کرد، با تغییر شرایط پس از رخداد‌های دهه ۲۰۰۰ میلادی با طالبان علیه حضور رقیب دیگر خود افغانستان یعنی آمریکا همکاری کرد. تهران درحال حاضر رابطه خود را با دولت مرکزی کابل و طالبان حفظ کرده و بدنبال تحکیم منافع قلمرو نفوذ خود در افغانستان طی دوره جدید پس از خروج نظامیان آمریکا است.

روسیه همیشه یکی از کشورهایی بوده که از حساسیت بالایی نسبت به تحولات افغانستان برخوردار بود. روسیه نیز مشابه ایران روابط نزدیکی با دولت مرکزی کابل و طالبان دارد. اخیراٌ مسکو میزبان گفتگوهای صلح بین الافغانستانی بوده است. روسیه که همواره از حضور ناتو در افغانستان انتقاد می‌کرد، نمی‌خواهد ترکیه نیز به عنوان عضوی از پیمان آتلانتیک شمالی در این کشور نیز نفوذ داشته باشد. با این حال، روس‌ها که به دلیل تجربه منفی اتحاد جماهیر شوروی، سابقه بسیار بدی از خود میان افغانستانی‌ها به جای گذاشتند، قلمرو و ابزار نفوذ محدودی در افغانستان نسبت به سایر بازیگران دارند.

نگرانی اصلی قدرت درحال خیزش منطقه یعنی چین راجع به مسئله افغانستان «همکاری بین طالبان و ترکستان شرقی» است که در منطقه سین‌کیانگ چین عملیات انجام می‌دهد. پکن که به لطف نزدیکی با اسلام آباد، رابطه خود را با طالبان بهبود بخشیده است، تاکنون توانسته از چنین همکاری جلوگیری کند. علاوه بر این، چین یک افغانستان با ثبات را ترجیح می‌دهد. دلیل این امر نیز حفظ امنیت طرح «یک کمربند - یک جاده» می‌باشد که پکن میلیاردها دلار برای راه‌اندازی آن سرمایه گذاری کرده است. 

چالش‌های بازیگران داخلی افغانستان برای ترکیه

چالش‌هایی که ترکیه در افغانستان با آن مواجه خواهد بود تنها محدود به راهبرد بازیگران منطقه‌ای نیست. طالبان با ماموریت احتمالی ترکیه در افغانستان مخالف است. سهیل شاهین - سخنگوی دفتر طالبان در قطر طی مصاحبه‌ای با رویترز در ژوئن / خرداد گفت: «ترکیه بخشی از نیرو‌های ناتو در ۲۰ سال گذشته بود؛ بنابراین طبق توافقنامه فوریه ۲۰۲۰ با آمریکا باید از افغانستان خارج شود.» ذبیح الله مجاهد - سخنگوی طالبان گفت: «اگر ترکیه در افغانستان بماند، رفتاری متفاوت از آمریکا با آن نخواهد شد.»

با وجود توافق دوحه که طبق آن نیروهای خارجی ملزم به خروج از افغانستان هستند، طالبان هنوز به این هدف دست نیافته است. بنابراین طالبان این نگرانی دارد که حضور ترکیه در افغانستان به عنوان بخشی از ناتو تداعی کننده این نکته است که ناتو هنوز این کشور را ترک نکرده. به همین دلیل است که تقریباً طالبان در اظهارات خود پیرامون حضور ترکیه در افغانستان، بر عضویت آنکارا در ناتو تأکید می‌کند.

طالبان با وجود پیشروی سریع در روزهای اخیر هنوز مرکز ۳۴ شهر افغانستان را فتح نکرده است. به همین دلیل، اکنون ترکیه در ماموریت خود در کابل با طالبان مواجه نخواهد شد. با این حال، این بدان معنا نیست که هیچ خطری وجود ندارد. یک سوال بزرگ در این میان است: چگونه ترکیه می‌تواند بدون گشت نظامی از فرودگاه بین المللی کابل محافظت می‌کند؟ طالبان می‌تواند با بمب کنترل از راه دور و نیز وسایل نقلیه مملو از مواد منفجره به نیروهای خارجی حمله کند. 

روزنامه یِنی‌شَفَق در پایان نوشت: افغانستان چالشی جدید برای ترکیه خواهد بود. در سالهای آینده این منطقه از اهمیت بیشتری برای آنکارا برخوردار خواهد شد. با این حال، معضلات امنیتی - اجتماعی افغانستان، تبدیل این کشور به میدان رقابت منطقه برای بسیاری از قدرت‌های منطقه‌ای / بین‌المللی و عدم تمایل طالبان به حضور ترکیه از عواملی هستند که آنکارا نباید آن را نادیده بگیرد.