پیروزی شورای ائتلاف در انتخابات شورای شهر تهران؛ یک‌دستی مجدد شورای شهر به لطف نظام اکثریتی

گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو – امیر قشقایی، انتخابات شوراهای شهر و روستا که درکنار انتخابات ریاست‌جمهوری در 28 خرداد برگزار می‌شد، در این دوره نیز هم چون سال‌های پیش با پیروزی حداکثری یک حزب و گروه به پایان رسید.

این درحالیست که تقریباً از دو سال پیش بحث انتخابات تناسبی شوراهای در مجلس مطرح شده بود. اما متاسفانه مثل هزار و  یک طرح پیشنهادی، این طرح نیز نتوانست تا کار به جایی برساند.

نظام تناسبی، نظامی که هیچوقت اجرا نشد
در انتخابات شوراها بر خلاف انتخابات مجلس که باید به سمت ملی شدن حرکت کنیم، هدف اصلی باید محلی شدن باشد‌؛ معمولا  افراد یک شهر عضو چند قومیت، گروه و شاید حتی عضو ادیان مختلف باشند پس لازم است متناسب با جمعیت هر  قوم و قبیله در شورای شهر نماینده وجود داشته باشد؛ نظام فعلی انتخابات شورا یعنی اکثریتی در پاسخ به این نیاز شهر بی‌جواب می‌ماند و برای مثال ممکن است مثل شورای شهر تهران در انتخابات اخیر تمام کرسی‌ها به یک لیست برسد و جناح رقیب موفق به کسب حتی یک کرسی دیگر هم نشود اما در سیستم تناسبی تا حد زیادی این مشکل حل شده و هر حزب و قومیت با توجه به تعداد به تعداد رأیی که نماینده‌شان در انتخابات کسب می‌کند صاحب کرسی می‌شود  و در نتیجه شورا از فضای یک دستی و تک سلیقه‌ای خارج می‌شود.

ایراد مهمی که کارشناسان به نوع نظام اکثریتی وارد می‌کنند، در بی رغبت کردن لیست‌ها و افراد نه چندان معروف برای شرکت در انتخابات شوراهاست. زیرا این‌ها می‌دانند به علت نظام اکثریتی معلول هیچ‌گاه شانس حضور در شورای شهر را پیدا نخواهند کرد و هر چه قدر هم که متخصص امور شهری باشند چون در لیست معروفی حضور ندارند، بنابراین نمی‌توانند وارد شورای شهر شوند و این نشان می‌دهد که عملا شایسته سالاری در شورای شهر هیچ جایی ندارد.

اما گویا مجلس یازدهم میل چندانی به تناسبی‌شدن انتخابات شوراها نداشت و سعی کرد تا تغییرات را در حوزه‌های دیگر پیش ببرد. تشکیل هیئت نظارت مهم‌ترین اقدام مجلس برای جلوگیری از فساد بی‌اندازه در شوراهای شهر و روستا بود که در نهایت با حاشیه‌های زیاد این هیئت در موضوع تایید صلاحیت‌ها و با استعفای یکی از اعضای اصلی آن تا حد زیادی کارآمدی هیئت نظارت را نیز زیر سوال برد.

سنت تکراری در شورای شهر تهران

در نهایت مدل حداکثری که درحال حاضر سازوکار مدل انتخاباتی کشور را تشکیل می‌دهد، باعث شد تا لیست ارائه شده از سوی شورای ائتلاف موفق شود تا حداکثر کرسی‌های شهری را از آن خود کند. این درحالیست که شهر تهران حدود 5900 داوطلب نشستن بر کرسی‌های‌ شهری را داشت و حدود چهار لیست از احزاب متفاوت برای شرکت در انتخابات اعلام آمادگی کردند.

لیست جمهور که با سازوکاری نو و با استفاده از سامانه سرا به انتخابات پا گذشته بود، کنشی نو از جبهه اصلاحات کشور بود و سعی داشت تا با رونمایی چهره‌های جدید و جوان عملکردی نو از اصلاح‌طلبان را نشان مردم دهد اما گویا نارضایتی مردم از کارنامه اصلاح‌طلبان در شورای پنجم تهران اقبال‌ها را به این لیست بسیار کم کرد.

دیگر لیست مهم این دوره لیست شورای وحدت با رهبری مرتضی طلائی بود. هرچند که تایید صلاحیت مرتضی طلائی خود بسیار ابهام برانگیز بود اما این لیست رقیب اصلی شورای ائتلاف به حساب می‌آمد که در نهایت در رقابت شکست خورد.

لیست پایداری دیگر لیست اصول‌‌گرایان برای این دوره از انتخابات شوراها بود که سید محمدرضا حسینی و محمد خزاعی را به عنوان سر لیست‌های خود معرفی کرده بود البته از دیگر نکات این لیست وجود افرادی بود که مشترکاٌ در لیست‌های دیگر نیز حضور داشتند.

لیست ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی درحالی پیروز قاطع انتخابات شد که عملا جا برای حضور فردی مستقل یا لیست دیگری نگذاشت. اما اگر نظام انتخاباتی تناسبی که نقطه‌ی مقابل اکثریتی است؛ بر نظام انتخاباتی شوراها حاکم می‌شد هر لیست با توجه به درصد آرای کسب شده می‌توانست در شورای شهر صاحب کرسی شود و به این ترتیب لیست ائتلاف، جمهور، وحدت و عدالتخواهان هرکدام به اندازه میزان درصد آرای خود در انتخابات، می‌توانست صاحب کرسی‌ شهری شود. در این صورت سنت تکراری یک دست شدن شورای شهر تهران یک بار توسط اصول‌گرایان و بار دیگر توسط اصلاح‌طلبان از بین می‌رفت و شورا از حالت یک‌دستی و تک سلیقه‌ای خارج ‌می‌شد.

اگر انتخابات شوراهای 1400 تهران تناسبی برگزار می‌شد؟

همان‌طور که گفته شد، شورای ائتلاف به لطف نظام اکثریتی توانست تا حداکثر کرسی‌های شهر تهران ر ا از آن خود کند. اما اگر این انتخابات به طور تناسبی برگزار می‌شد، هرکدام از لیست‌های دیگر حداقل دارای یک کرسی شهری می‌شد. نظام تناسبی سازوکار مشخصی دارد. در مدل تناسبی برای به دست آوردن تعداد کرسی‌های هر لیست، ابتدا مجموع آرای لیست‌های انتخاباتی را باهم جمع می‌کنیم و سپس بر تعداد کرسی‌های شهری که 21 عدد است، تقسیم می‌کنیم. حاصل این تقسیم شاخصی است که از تقسیم تعداد ارای هر لیست بر این شاخص میزان کرسی‌های آن لیست بدست می‌آید.

اگر همین محاسبات را با توجه به لیست‌های انتخاباتی 1400 انجام دهیم، بدین ترتیب هر لیست حداقل صاحب یک کرسی می‌شود.

نظام تناسبی؛ چرا؟

نظام تناسبی که در حال حاضر نیاز اصلی نظام انتخاباتی کشور محسوب می‌شود، در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان در حال پیاده سازی است و بسیاری از مشکلات نظامات انتخاباتیِ اکثریتی را پوشش می‌دهد.

 برای مثال در شهر لندن چهارده حوزه انتخابیه شهری وجود دارد که از هر حوزه یک نماینده انتخاب می‌‌شود؛ شورای شهر لندن در مجموع ۲۵ عضو دارد که ۱۴ عضو آن نماینده مناطق شهری و ۱۱ عضو دیگر حاصل انتخابات تناسبی مبنی بر تعداد رای در هر منطقه است؛ در این مدل انتخاباتی از طرفی هر منطقه از شهر نماینده خود را در شورای شهر دارد و از طرف دیگر ترکیبِ شورا از یک دست بودن و یک نوع فکر و تصمیم خارج می‌شود.

البته در سطح کلان‌تر نظام تناسبی منطقه‌ای را خواهیم داشت یعنی در درجه اول هر منطقه یک نماینده مختص خود را داشته باشد و مابقی حاصلِ نظام تناسبی باشند ‌اما سیستم انتخاباتی کشورمان که در حال حاضر اکثریتی و در حال پوست انداختن است توانایی این که یک دفعه از اکثریتی تبدیل به تناسبی منطقه‌ای شود را ندارد؛ پس در وهله اول همین تبدیل شدن اکثریتی به تناسبی قدمی رو به جلو برا اصلاح  نظام انتخاباتی کشورخواهد بود و وارد شدن بخش منطقه‌ای برای زمانی خواهد بود که سیستم تناسبی در ابتدا به خوبی در نظام انتخاباتی کشور جا بیافتد. البته دراین مدل به علت تفاوت زیاد افکار و نظرات اعضای شورا، انتخابِ مهمی مثل انتخابِ شهردار باید به مردم واگذار شود چرا که در غیر این صورت قطعا شورا به حاشیه کشیده خواهد شد.

راهکار بسیار موثر برای شورا‌ها این است که برای مثال اگر در شهر تهران ۲۲ منطقه وجود دارد به همین تعداد در شورا، عضو وجود داشته باشد بدین صورت که هر عضو، نماینده یک منطقه از شهر باشد؛ اگر نظام انتخاباتی، منطقه‌ای شود، اهالی هر منطقه به نامزدِ منطقه خودشان رای می‌دهند و همان طور که در مجلس شورای اسلامی از هر استان نماینده وجود دارد در شورای شهر هم از هر منطقه حداقل یک نماینده در شورا وجود خواهد داشت؛ هم حق مناطق ضایع نخواهد شد و هم مردم هر منطقه کاندیدای خود را بهتر خواهند شناخت و مطالباتشان جدی‌تر دنبال خواهد شد.

در نهایت یادآوری این نکته ضروری است که بهبود شورای شهر و افزایش کارایی آن راهی جز حضور افراد با سلایق متفاوت و با تضارب آرا ندارد. بدین ترتیب قطعا سنت اشتباه یک دست شدن شوارای شهر یک بار توسط اصول‌گرایان و بار دیگر توسط اصلا‌ح‌طلبان توجیحی غیر از بازی‌های سیاسی ندارد. با این وجود هنوز هم برای اصلاح نظام انتخاباتی شوراها دیر نشده و مجلس شورای اسلامی می‌تواند از الان نظام تناسبی و بررسی آن را در دستور کار خود قرار دهد تا چهارسال دیگر شاهد نظامی کامل‌تر و جامع‎‌تر در انتخابات شوراهای شهر باشیم.

انتهای پیام/