مروری بر اهم برنامه‌های وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش/ تمهید بازگشایی غیرمتمرکز مدارس در مهر

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، حسین باغگلی، وزیر پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش در برنامه خود، ضمن تبیین چالش‌های پیش روی نظام آموزش و پرورش و اهم رویکرد‌های مدنظر برای تحقق سیاست ها، مهمترین اقدامات عملیاتی اش را در پنج بخش طبقه بندی کرده است که از جمله اقدامات فوری مدنظر وی می‌توان به تمهید آغاز سال تحصیلی جدید با رویکرد برنامه‌ریزی غیرمتمرکز و ارتقای کیفی خدمات و پوشش دسترسی به سامانه «شاد» در جهت ارتقای کیفیت و ایجاد عدالت آموزشی اشاره کرد.

 در مقدمه این برنامه با اشاره به اینکه تعلیم و تربیت، غایت نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران است تأکید شده است که تعلیم و تربیت رسمی و عمومی از کلیدی‌ترین مؤلفه‌ها برای بقا و تقویت جمهوری اسلامی ایران و فرصتی برای تمرین جمهوریت محسوب می‌شود و به‌عنوان مهم‌ترین نهاد تربیت نیروی انسانی و مولد سرمایه اجتماعی و مهم‌ترین نهاد برای تحول فرهنگی و اجتماعی جامعه در نظر گرفته شده است که گستره مهدکودک و پیش‌دبستانی تا دانشگاه را به‌عنوان امر حاکمیتی در برمی‌گیرد که وزارت آموزش‌وپرورش و دیگر نهاد‌های ذی‌ربط و ذینفع با هم این امر ملی و اجتماعی را محقق می‌کنند.

همچنین بیان شده است که بر اساس قانون اساسی، دولت باید وسایل خدمات آموزش‌وپرورش رایگان را برای همه آحاد جامعه فراهم کند. این امر اجتماعی در چارچوب اسناد تحول بنیادین آموزش‌وپرورش باید با نظامی عادلانه و کارآمد و اثربخش در ذیل ایده «مدرسه صالح»، انسان‌هایی صالح با ویژگی‌های تراز در شئون و ساحت‌های مختلف «حیات طیبه» - به‌عنوان غایت تعلیم و تربیت اسلامی - تربیت کند تا با کسب شایستگی‌های لازم، آماده ورود به زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی بر اساس نظام معیار اسلامی باشند و نهایتاً «خانواده صالح» و «جامعه صالح» را شکل دهند؛ به نحوی که ره‌آورد‌های آن برای جامعه و خانواده ملموس و قابل سنجش و پایش باشد.

در ادامه این گزارش ضمن متناسب و در حد انتظار ندانستن وضع کنونی نظام آموزش‌وپرورش با دومین گام انقلاب اسلامی با وجود موفقیت‌های چشمگیری که در زمینه گسترش کمی خدمات آموزشی و چرخش به دغدغه‌های تربیت اسلامی پس از انقلاب اسلامی کسب شده است به تحلیلی اجمالی از چالش‌های موجود پرداخته شده است.

این چالش‌های اصلی در سه دسته کلی حکمرانی تربیتی، نیروی انسانی، کیفیت و عدالت در آموزش‌وپرورش تقسیم‌بندی شده است که می‌توانید اهم چالش‌ها را در این سه حوزه و همچنین اهم رویکرد‌ها و راهبرد‌ها را از طریق کلیک بر روی این لینک مطالعه کنید.

اهم برنامه‌ها و اقدامات اولویت‌دار

 فهرست اهم برنامه‌ها و اقدامات اولویت‌دار وزیر پیشنهادی آموزش‌وپرورش دولت سیزدهم نیز در پنج بخش تقسیم شده است که در ذیل می‌آید:

محور تمام تصمیم‌گیری‌ها، برنامه‌ها و اقدامات وزارت آموزش‌وپرورش باید در چارچوب سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و برای اجرایی سازی راهکار‌های آن و تحقق اهداف کلان و علمیانی مربوطه باشد. بااین‌حال به دلیل گستردگی ابعاد سند تحول، فراگیر نشدن گفتمان تحول تربیتی و فراهم نبودن زیرساخت‌ها و استلزامات و پیش‌نیازها، امکان تحقق همه این اهداف و پیاده‌سازی تمام راهکار‌ها در یک دوره چهارساله ممکن نیست.

ازاین‌رو لازم است در فرصت بی‌نظیر و تکرار نشدنی پیش روی دولت سیزدهم، اقدامات کارشناسی، حساب‌شده و اولویت‌داری به اجرا درآید که مسائل و بحران‌های جاری و روزمره، زمینه و پیش‌نیاز‌های تحول‌آفرینی در نظام آموزش‌وپرورش فراهم شود. ازاین‌رو برای دوره چهارساله ۱۴۰۰-۱۴۰۴، بسته‌هایی از اهم برنامه‌ها و اقدامات اولویت‌دار مبتنی بر اسناد و سیاست‌های تحولی به‌ویژه سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و زیر نظام‌های مصوب آن تنظیم شده است. البته این برنامه به نحوی تنظیم شده که برنامه‌ها و اقدامات پیشران و اصلی ناظر به شرایط کنونی وزارت آموزش‌وپرورش را در برگیرد و در راستای آن‌ها فعالیت‌های واحد‌های تابعه وزارتخانه باید در چارچوب زیر نظام‌ها و قوانین مصوب تدوین شود.

اقدامات فوری و اولویت‌دار

۱- تمهید آغاز سال تحصیلی جدید و بازگشایی مدارس به نحو مناسب با رویکرد برنامه‌ریزی غیرمتمرکز (کوتاه‌مدت یک‌ماهه)

۲- تسریع واکسیناسیون فرهنگیان و دانش آموزان (کوتاه‌مدت ۳ ماهه)

۳- ارتقای کیفی خدمات و پوشش دسترسی سامانه «شاد» در جهت ارتقای کیفیت و ایجاد عدالت آموزشی (کوتاه‌مدت ۶ ماهه)

اقدامات ارتقای کیفیت و عدالت آموزشی

۱- توزیع هدفمند و عادلانه بودجه وزارت آموزش‌وپرورش با رویکرد تقویت صف و مناطق محروم

۲- تقویت مدارس دولتی ویژه (نظیر سمپاد، نمونه دولتی و هیئت امنایی) با تخصیص سرانه حمایتی در عین توجه جامع به استعداد‌های کشور در قالب طرح «شهاب»

۳-تقویت مدارس دولتی به‌ویژه در بخش کیفیت خدمات آموزشی و پرورشی با اتخاذ سیاست «مدرسه محوری» و افزایش اختیارات مدیریت مدرسه و برخورداری از سرانه حمایتی ناظر به عملکرد مثبت آن

۴- طراحی و اجرای بسته‌های عدالت آموزشی - تربیتی (تبعیض مثبت) برای جامعه هدف مناطق روستایی، محروم و مرزی و حاشیه شهر‌ها با بهره‌گیری از الگوی لکه‌گذاری شکاف آموزشی

۵-تدوین و اعمال پیوست‌های عدالت تربیتی و نصیب آموزشی در همه اقدامات و برنامه‌های وزارت آموزش‌وپرورش به‌منظور رعایت ملاحظات تضمین کننده دسترسی برابر همه به فرصت‌ها و توجه به تفاوت‌های محلی و جنسیتی و فردی آموزشی-تربیتی

۶- استفاده از بستر مجازی به‌عنوان جبران و مکمل آموزش‌وپرورش حضوری به‌منظور توسعه فرصت‌های آموزشی و پرورشی ملی و بین‌المللی برای کودکان و نوجوانان و اولیا با در نظر گرفتن پیوست تربیتی و فرهنگی لازم برای رفع تهدیدات فضای مجازی و با توجه به اقتضائات دوره کرونایی و پساکرونا

۷- طراحی و اجرای سامانه تسهیل خدمت تربیتی داوطلبانه و جهادی فردی و گروهی

۸- تقویت و فراگیرسازی اجرای طرح «شهاب» در همه مدارس با تجمیع و به‌کارگیری همه امکانات و شرایط لازم برای شناسایی و هدایت استعداد‌های برتر

۹- پیاده‌سازی نظام ملی سنجش و ارزشیابی و پایش همه‌جانبه خدمات تربیتی و آموزشی دانش آموزان، معلمان و دانشجو معلمان و مدارس و دیگر نهاد‌های آموزشی و پرورشی بر اساس استاندارد‌ها و شاخص‌های بومی

۱۰- طراحی و پیاده‌سازی نظام جامع مشاوره و شناسایی و هدایت استعداد‌های تحصیلی و شغلی و بازطراحی شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی بر اساس آن و آمایش سرزمینی

۱۱- تحقق تربیت همه ساحتی با تأکید بر متناسب‌سازی حجم و محتوای کتب درسی و ساعات و روز‌های آموزشی با توانمندی‌ها و ویژگی‌های دانش آموزان، بهره‌گیری از روش‌های روزآمد و فعال و خلاق و بهره‌گیری از تجهیزات و فناوری‌های نوین آموزشی و تربیتی در راستای اهداف

۱۲- طراحی و ساخت مدارس جدید به‌عنوان محیط تربیتی - اجتماعی به‌صورت مدارس چندمنظوره با کاربری‌های آموزشی و فرهنگی و ورزشی با همکاری نهاد‌های متولی

۱۳- اجرای نظام دوری در دوره ابتدایی به‌صورت داوطلبانه و با اختیار سپاری به مدرسه و با در نظر گرفتن ملاحظات مربوط به حفظ کیفیت خدمات آموزشی و پرورش

۱۴- بهره‌گیری از ظرفیت نهاد‌های ذی‌ربط حاکمیتی و وقف، هبه و نذر برای ایجاد فرصت دسترسی برابر به خدمات باکیفیت آموزشی و پرورشی دانش آموزان مشمول در عین حفظ کرامت و اقتضائات بومی و تربیتی

۱۵- توانمندسازی و مشاوره تربیتی ویژه والدین به‌ویژه با بهره‌گیری از ظرفیت‌های یادگیری میکرو و فضای مجازی

۱۶- ایجاد فرصت بهره‌مندی و تقویت فعالیت‌های متنوع فردی و گروهی تربیتی با تأکید بر ورزش و تربیت بدنی، مهارت‌آموزی، هنری - فرهنگی و جهادی در بستر مدارس در راستای تحقق ساحت‌های شش‌گانه تعلیم و تربیت با تمرکز بر فعالیت‌های مرتبط با کتاب و اردو با بهره‌گیری از ظرفیت‌های درون وزارتخانه‌ای و فرا وزارتخانه‌ای ازجمله کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان به‌منظور توسعه تجربیات

۱۷- حمایت از نهاد‌های مردمی و خودجوش و مؤسسات نوآوری و الگوسازی تربیتی به‌منظور غنی‌سازی موقعیت‌های تربیتی معلمان، دانش آموزان و والدین

اقدامات حکمرانی تربیتی

۱- الکترونیک سازی و هوشمند سازی خدمات و فرآیند‌ها و حذف واحد‌های زائد واسط میان ستاد وزارتخانه و مدرسه در راستای تقویت زیرساخت‌های تنظیم‌گری و نظارت و کوچک و چابک نمودن وزارتخانه و دستگاه‌های تابعه

۲- راه‌اندازی سامانه شناسایی و ارزیابی افراد شایسته جهت تصدی مدیریت‌های آموزشی و پرورشی از طریق کانون‌های ارزیابی و تهیه بانک اطلاعات جهت انتصاب در لایه معاونین وزارتی، مدیران کل ستادی و استانی

۳- اصلاح و بهسازی شاخص‌های سامانه جذب مدیران مدارس و برگزاری کانون‌های ارزیابی مدیران به‌صورت استانی به‌منظور بهینه‌سازی کیفیت مدیریت مدرسه با تأکید بر جوان‌گرایی

۴- راه‌اندازی سامانه شفافیت وزارت آموزش‌وپرورش به‌منظور شفاف‌سازی رویه‌ها و فرآیند‌ها و ارائه گزارش عمومی، برخط و بهروز از مواردی همچون قوانین و مقررات آموزشی، آمار‌های نظام آموزشی در شاخص‌ها و مؤلفه‌های مربوطه، مجوزها، قرارداد‌ها و گزارش مالی شرکت‌ها، سازمان‌های وابسته و کلیه مدارس

۵- اعمال سیاست رفع تعارض منافع در کلیه سطوح مدیریتی وزارت آموزش‌وپرورش

۶- اعمال نظارت مدیریتی و آموزشی - تربیتی بر مدارس غیردولتی و رتبه‌بندی ایشان بر اساس مؤلفه‌های مربوطه و اطلاع‌رسانی نتایج در راستای تضمین کیفیت خدمات آموزشی و پرورشی

۷- اجرای سیاست مدرسه محوری به‌صورت مرحله‌ای و با توجه به آمادگی‌های محلی با ارائه اختیارات لازم ازجمله در انتخاب معلمان از میان معلمان موجود و حمایت مضاعف در قبال عملکرد مثبت آموزشی، پرورشی، مدیریتی و اقتصادی

۸- اهتمام به فعال‌سازی ظرفیت‌های قانونی «شورای عالی آموزش‌وپرورش» به‌منظور اجرایی سازی سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش کشور

۹- احیا و تقویت «شورا‌های استانی و منطقه‌ای آموزش‌وپرورش» در راستای تقویت قاعده گذاری، حمایت و نظارت محلی و نقش‌آفرینی فعال خانواده‌ها و فرهنگیان

۱۰- طراحی و پیاده‌سازی سامانه مشارکت فرهنگیان در ارائه ایده‌ها و حل مسائل تربیتی ملی و محلی (میان‌مدت یک الی دوساله) طراحی و راه‌اندازی «معاونت بهره‌وری و اقتصاد وزارت آموزش‌وپرورش» با هدف برنامه‌ریزی و بهره‌وری منابع موجود و ایجاد منابع جدید به نفع توسعه کیفی تعلیم و تربیت

۱۱- اجرایی سازی سیاست چندتالیفی کتاب‌های درسی و بسته‌های یادگیری به‌منظور ارتقای کیفیت آن‌ها در چارچوب اهداف دوره‌های تحصیلی و اسناد بالادستی با حفظ شأن حاکمیتی وزارت آموزش‌وپرورش

اقدامات انگیزه بخشی و توانمندسازی نیروی انسانی به‌ویژه معلمان

۱- جبران کمبود‌های فوری نیروی انسانی مورد نیاز از روش‌های تأمین زودبازده و کم آسیب کوتاه‌مدت با انگیزه بخشی از طریق پرداخت منظم و به‌موقع حق‌الزحمه‌های مربوطه

۲- ساماندهی نیروی انسانی موجود وزارت آموزش‌وپرورش به لحاظ توزیع کمی و کیفی جغرافیایی و جنسیتی

۳- پیش‌بینی و برنامه‌ریزی برای تربیت، توانمندسازی و تأمین نیروی انسانی مورد نیاز وزارت آموزش‌وپرورش از مسیر‌های قانونی تربیت معلم (دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی) با تمهید استلزامات لازم برای ارتقای کمی و کیفی این دانشگاه‌ها از طریق کیفیت‌بخشی به آموزش‌های بدو خدمت به‌ویژه آموزش‌های مجازی، تسریع در فراخوان و جذب اعضای هیئت‌علمی باصلاحیت مورد نیاز، ساماندهی فیزیکی و جغرافیایی پردیس‌ها، بازطراحی برنامه‌های درسی متناسب با اسناد تحولی وزارت آموزش‌وپرورش و آخرین تغییرات برنامه درسی مدارس و کتاب‌های درسی و تربیت معلمان چندساحتی و چندمهارتی، فراهم کردن فرصت کارورزی برای دانشجو معلمان به نحوی که در طول تحصیل

۴- توانمندسازی معلمان و مدیران مدارس موجود با رویکرد کسب صلاحیت‌های مهارتی، اخلاقی و تربیتی و فعال شدن در تولیدات نوآورانه آموزشی و پرورشی

۵- بازطراحی صندوق ذخیره فرهنگیان و اساسنامه آن با رویکرد تعیین وضعیت حقوقی و ارتقای شفافیت و رفع تعارض منافع برای تقویت بنیه مالی فرهنگیان شاغل و بازنشسته و رفع مشکلات معیشتی آن‌ها و با اجرای بند ک ماده ۱۲ قانون بودجه سال ۱۴۰۰،

۶- پیگیری تصویب و اجرای طرح رتبه‌بندی علمی و تربیتی معلمان متناسب به‌صورت گام‌به‌گام در چارچوب اسناد تحولی و اعتبارات تخصیص یافته سالانه با تأکید بر مقطع ابتدایی به‌منظور تکریم معلمان شایسته و دارای صلاحیت و ارائه امتیازات غیرمادی به ایشان

۷- پیگیری همسان‌سازی حقوق اعضای هیئت‌علمی دانشگاه فرهنگیان

۸- تسهیل راه‌اندازی و فعالیت قانونی نهاد‌های صنفی و علمی معلمان با به رسمیت شناختن شأن و حق کنشگری و اظهارنظر تخصصی آن‌ها در ساختار‌های سیاست‌گذاری و تصمیم سازی حوزه آموزش‌وپرورش رسمی و عمومی برای دفاع قانونمند از حقوق فرهنگیان و کمک به بهبود کیفیت و عدالت آموزشی و پرورشی

۹- پیگیری اختصاص مسکن باکیفیت و ارزان‌قیمت برای فرهنگیان فاقد مسکن به‌ویژه زوج‌های فرهنگی جوان

۱۰- طراحی و اعمال شیوه‌های ارزیابی کیفی دانشجو معلمان و مهارت آموزان ماده ۲۸ قبل از ورود به خدمت به‌منظور ارتقای کیفیت و توانمندی‌های نیروی انسانی ورودی آموزش‌وپرورش میان‌مدت)

اقدامات تمهیدی

۱- تسریع در استقرار کامل سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک برای سازماندهی و حل مسائل مهدکودک‌ها و مراکز تربیتی کودکان و تحقق اهداف تربیتی مدنظر

۲- تسریع در تدوین نسخه ترمیم شده سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و پیگیری فرآیند بررسی و تصویب آن

۳- بازطراحی برنامه درسی ملی بر اساس اسناد از تولید برنامه‌های درسی و اهداف دوره‌های تحصیلی کنونی

۴-تدوین پیش‌نویس بخش آموزش‌وپرورش لایحه برنامه هفتم توسعه کشور با نگرش هماهنگی بین بخشی

۵-پیگیری برای تهیه پیش‌نویس لوایح قانونی مورد نیاز برای اجرایی سازی مفاد و راهکار‌های سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش از طریق اصلاح قوانین موجود یا تدوین قوانین جدید کوتاه‌مدت

۶- تدوین سند راهبردی تعلیم و تربیت کودک و مبنای نظری آن از دیگر اقدامات ذکر شده در برنامه وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش به شمار می‌رود.