به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، احیای سازمان جهاد سازندگی موضوعی است که جواد ساداتی‌نژاد وزیر جهاد کشاورزی به آن تاکید دارد و اعلام کرده این وزارتخانه به زودی لایحه‌ای برای احیای جهاد سازندگی در راستای توسعه پایدار روستایی و حمایت از تولید در این مناطق به دولت تقدیم می‌کند. وی همچنین توضیح داده که با توجه به دستور رئیس‌جمهور مبنی بر احیای جهاد سازندگی و مدیریت یکپارچه در روستا‌های کشور به زودی در وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌ریزی به منظور تحقق این مهم با مدیریت مناسب برای حمایت از تولید روستا‌ها با تقدیم لایحه‌ای به دولت پیشنهاد و اجرایی‌شدن آن مورد توجه قرار می‌گیرد. این موارد در حکم سرپرست سازمان تعاون روستایی نیز آمده و ظاهرا قرار است سازمان تعاون روستایی به سازمان جهاد کشاورزی تغییر پیدا کند. موضوعی که برخی کارشناسان بر آن تاکید دارند این است که تغییر نام یک سازمان به تنهایی نمی‌تواند تحول‌گرا باشد و باید رویکرد‌های تصمیم‌گیری مشمول تغییر شود. آنچه در ادامه می‌خوانید ظرفیت جهاد سازندگی است که در پس ادغام با وزارت کشاورزی کنار گذاشته شد.
۲۷ خرداد ۵۸ چند ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی (ره) فرمان تشکیل نهاد جهاد سازندگی را صادر کردند. در پیامی که بنیانگذار جمهوری اسلامی صادر فرمودند، این نکات را در مورد جهادگرانِ خستگی‌ناپذیر درمییابیم: برادران جهاد سازندگی بهترین و بیشترین کار را انجام دادهاند؛ جهادگران بهترین کار‌ها را در بدترین اوضاع و با انبوهی از مشکلات و با دادن شهدای بسیاری به ثمر رساندهاند؛ مجاهدان سازندگی، بذر انقلاب را در دل هر روستایی کاشتهاند؛ از مجاهدت این برادران خستگی‌ناپذیر نهال انقلاب در روستا‌ها و شهر‌های دورافتاده بارور گردیده است؛ با آبادشدن مناطق محروم، روستاییان آن مناطق به پاسداران انقلاب و اسلام تبدیل شده اند؛ جهادگران، پیروزی سپاه اسلام بر ارتش کفر بعثی را تسریع بخشیدهاند؛ اختلاف زبان و لباس و جز آن نتوانسته مانع مجاهدات آنان شود و هدف جهادگران، تحقق آرمانهای ملت مسلمان و انقلابی ایران و اجرای برنامههای اسلام است. سه ماه پس از این فرمان اساسنامه این نهاد به عنوان طرح جهاد سازندگی در روستا‌ها تصویب شد و رویه به این صورت بود که افراد به روستا‌ها مراجعه کرده و به مشکلات آن‌ها رسیدگی می‌شد. پاییز ۶۲ بود که تصمیم بر این شد تا این نهاد به یک وزارتخانه تبدیل شود و عمران روستایی و عشایری نیز در اختیار وزارت جهاد سازندگی قرار گیرد. وزارت جهاد سازندگی، وزارت نیرو، راه و ترابری، بهداشت و درمان و وزارت صنایع در برخی موارد تداخل داشتند و برای هماهنگی بین هر وزارتخانه قانونی به تصویب رسید. کمیته‌های فعال جهاد سازندگی شامل کمیته فرهنگی، کمیته عمران و فنی، کمیته کشاورزی، کمیته بهداشت و درمان، کمیته پشتیبانی مناطق جنگی و کمیته صنایع بود. فعالیت این وزارتخانه تا دولت اول اصلاحات ادامه داشت تا این‌که در سال پایانی فعالیت دولت هفتم تصمیم گرفته شد این وزارتخانه با وزارت کشاورزی ادغام شود. موضوعی که مورد انتقاد کارشناسان زیادی قرار گرفت و هنوز هم ادامه دارد و معتقدند این کار نباید انجام می‌شد. رویکرد جهاد سازندگی تلاش در صحنه‌های مختلف اقتصادی- اجتماعی با مشارکت فعال مردم بود. تلاش‌های مستمر و بی وقفه جهادگران در صحنه‌های سازندگی، بهره‌گیری از عناصر فعال و مخلص، تکیه بر توانایی‌های مردم در حل مشکلات و از همه مهمتر حضور در همه عرصه‌های سازندگی و توسعه، در مدت بسیار کمی این نهاد را به مجموعه‌ای کارساز، کارآمد و پرتوان تبدیل کرد. جهاد سازندگی یکی از بزرگترین ثمرات انقلاب اسلامی بود که جهادگران در آن درس تقوا و اخلاص، خدمت به مردم و ساده‌زیستی، ایثار و فداکاری، خودباوری و نوآوری را آموختند.
تاسیس و انحلال
بیژن نامدار زنگنه اولین دوره وزارتش را در جهاد سازندگی آغاز کرد. از زمانی که این نهاد به یک وزارتخانه تبدیل شد به مدت ۵سال تصدی آن را بر عهده داشت. پس از او غلامرضا فروزش به مدت ۹ سال وزیر این وزارتخانه بود و پس از او هم محمد سعیدی‌کیا سه سال بر صندلی این وزارتخانه تکیه زد. سال ۷۹ تصمیم گرفته شد این وزارتخانه با وزارت جهاد کشاورزی ادغام شود و رویکرد بر این بود که فعالیت دو وزارتخانه جهاد سازندگی و کشاورزی در یک راستا است و ادغام موجب پیشرفت خواهد شد. در همان سال سازمان بسیج سازندگی زیر نظر سازمان بسیج مستضعفین با فرمان رهبر معظم انقلاب تاسیس شد تا جهادگران بتوانند با استفاده از ظرفیت بسیج به مشکلات مردم رسیدگی کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد اکنون یکی از ماموریت‌های سازمان بسیج سازندگی فقر زدایی است و این سازمان با شناسایی و پرداخت تسهیلات ارزان قیمت اشتغال زیادی را در روستا‌ها ایجاد کرده است.
تغییر رویکرد و اهداف
۲۱ سال از انحلال وزارت جهاد سازندگی و ادغام آن با وزارت جهاد کشاورزی می‌گذرد، اما دیگر نه نیاز بخش روستا‌ها همانند قبل است و نه شرایط مثل قبل باقی مانده. قبلا حدود ۷۰درصد جمعیت در روستا‌ها متمرکز بودند و ۳۰ درصد مردم در شهر‌ها زندگی می‌کردند، اما اکنون این آمار تغییر کرده و بیش از ۷۰ درصد جمعیت در شهر‌ها زندگی می‌کنند و مشغول به کار هستند. توجه به توسعه زندگی صنعتی در کنار سنتی ماندن تولید در روستا‌ها باعث شد تا کشاورزی مانند گذشته توجیه اقتصادی نداشته باشد و بسیاری از روستاییان با رها کردن زمین‌های کشاورزی خود راهی شهر‌ها شدند تا بتوانند معیشت خود را تامین کنند. موضوعی که اخیرا وزیر جهاد کشاورزی نیز به این موضوع اشاره کرده و گفته توسعه روستا‌ها با محوریت کشاورزی دچار چالش شده است؛ درصورتی‌که از روستا‌ها حمایت جدی نشود، مهاجرت افزایش پیدا می‌کند. وی از ادغام جهاد سازندگی و کشاورزی انتقادکرده و گفته این موضوع باعث شد توسعه پایدارِ روستا‌ها با محوریتِ کشاورزی دچار چالش شود. حالا قرار است لایحه جدیدی در این مورد به دولت برسد تا سازمان تعاون روستایی یا معاونت جدیدی موسوم به جهادسازندگی تاسیس شود. عبدالحسین طوطیایی، کارشناس کشاورزی در مورد بازگشت سازمان جهادکشاورزی انتقادکرده و گفته احیای این سازمان توجیه ندارد و باید برای بخش کشاورزی اقدامی کارشناسی انجام داد. زمانی که ستاد جهادسازندگی به‌عنوان یک سازمان مردم‌نهاد فعالیت می‌کرد اقدامات گسترده‌ای انجام می‌شد، اما از زمانی که به یک وزارتخانه تبدیل شد مانند وزارتخانه‌های دیگر به دنبال توسعه تصدی‌گری و جلب اختیارات بیشتر و همچنین بودجه زیادتر بود و درنهایت سال۷۹ با وزارت کشاورزی ادغام شد. موضوعی که برخی کارشناسان اذعان دارند نباید سال۶۲ به یک وزارتخانه تبدیل می‌شد.
نظر رئیس‌جمهور در مورد احیای جهاد سازندگی
اردیبهشت سال‌گذشته زمانی که ابراهیم رئیسی رئیس دستگاه قضا بود اعلام کرد اوایل پیروزی انقلاب اسلامی، نهادی باعنوان جهادسازندگی وجود داشت که در جبهه‌ها از آن به‌عنوان سنگرسازان بی‌سنگر تعبیر می‌شد، ولی این نهاد به‌مرور زمان و در حرکتی نادرست حذف شد. گروه‌های جهادی می‌توانستند با یک سازماندهی درست، تحت‌عنوان جهادسازندگی شکل جدیدی پیداکرده و بسیاری از کار‌های نشدنی را در کشور انجام دهند. رئیسی با بیان این‌که نباید جریان جهادسازندگی در کشور ادغام می‌شد، افزود: این نهاد یک حرکت خودجوش، مردمی و انقلابی برای شکل‌دادن اقدامات عمران و آبادانی در کشور و انجام کار‌هایی بود که به‌ظاهر عنوان می‌شد انجام آن‌ها امکان ندارد. روحیه تشکل و سازماندهی نیرو‌های جهادی و خودجوش در سراسر کشور را از اقدامات ضروری است که باید در شهر و روستا نتایج آن دیده شوند. حالا که ابراهیم رئیسی رئیس قوه‌مجریه شده قصد دارد این موضوع را اجرا کند و معتقد است این رویکرد موجب تحول روستا‌ها خواهد شد.
جهادی‌بودن، یک فرهنگ است
قباد افشار، رئیس اسبق سازمان اراضی وزارت جهادکشاورزی در گفت‌وگویی که با خبرنگار ما داشت، تصریح کرد جهادی‌بودن یک فرهنگ است، اما هنوز متولی خاصی در کشور ندارد. به گفته وی، فرهنگ جهادی در هر وزارتخانه و دستگاهی می‌تواند باشد و ممکن است یکباره اعلام شود وزارت آموزش و پرورش در یک حرکت جهادی قصد دارد ریشه بی‌سوادی در کشور را بخشکاند.
همین اتفاق در حوزه صنعت یا بخش‌های دیگر می‌تواند بیفتد. افشار می‌گوید: جهادی‌ها در ابتدای انقلاب اسلامی ساختمان نداشتند و جالب این بود آن‌ها سراغ مردم می‌رفتند تا مشکلاتشان را حل کنند، اما مشکل دقیقا از زمانی شروع شد که این نهادمردمی به یک وزارتخانه تبدیل شد.
در دولت هفتم به دلیل این‌که گفته می‌شد روستاییان بیشترین ارتباط را با وزارت کشاورزی دارند ادغام شود که نتیجه آن فراموش‌کردن این بخش بود.
۱۰ویژگی جهادسازندگی
جهادسازندگی یک نهاد مردمی و انقلابی و به تعبیر امروزی جهاد اقتصادی با چند ویژگی بود که عبارتند از: حضور در فعالیت‌های اضطراری و قدرت جابه‌جایی با توجه به روحیه همکاری فی‌مابین بخش‌ها و مناطق در جهت نیل به اهداف کلی جهاد، توانایی پذیرش مأموریت بر مبنای ضرورت‌ها و نیاز‌های انقلاب اسلامی، سادگی و بی‌آلایشی و پرهیز از تشریفات غیرضروری، ایجاد فضای مناسب جهت رشد و ارتقای نیرو‌ها در ابعاد فرهنگی و تخصصی، خدمت به محرومان و روستاییان با اولویت‌دادن به مناطق دوردست و مستعد، هدف غایی جهاد، تحول فرهنگی و انسانی جامعه روستایی است، حساسیت به مسائل شرعی و حفظ شعائر و ظواهر اسلامی در سازمان و محیط جهاد، مردمی‌بودن و تأکید بر مشارکت مردم در اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها، التزام عملی به ولایت فقیه و گرایش به نبودتمرکز مدیریت و نظام اجرایی.
موضوعی که قباد افشار، کارشناس حوزه کشاورزی نیز به این موارد اشاره می‌کند و می‌گوید بیش از یک دهه است که رهبر معظم انقلاب بر بحث تولید تاکید دارندکه این به معنای توجه بیشتر به روستا‌ها و تولید بهینه است. افشار معتقد است جهاد سازندگی نباید زیرنظر یک وزارتخانه باشد به این دلیل که این نهادمردمی با این‌که وزارتخانه شد نتوانست عملکرد مناسبی داشته باشد و اکنون اگر بخواهد زیرمجموعه یک وزارتخانه قرار بگیرد باز هم مشکلاتی را خواهد داشت.
از این رو باید معاونتی زیرنظر رئیس‌جمهور با عنوان معاون جهاد سازندگی تشکیل شود تا بتواند هماهنگی لازم بین دستگاه‌ها را انجام دهد. در بحث جهادسازندگی چند وزارتخانه و دستگاه درگیر هستند و اگر شرایط به گونه‌ای باشد که بخواهیم زیرنظر یک وزارتخانه قرار دهیم نمی‌تواند توسعه‌گرا باشد.
همان‌طور که اگر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در قالب یک وزارتخانه به فعالیت مشغول بود قطعا چنین ظرفیتی را نداشت، اما اکنون وزارتخانه‌ها از این امکانات بهره‌مند می‌شوند. در ابتدای انقلاب اسلامی گفته می‌شد سپاه پاسداران و جهاد سازندگی دو بازوی انقلاب هستند و موفقیت سپاه نشان می‌دهد که تبدیل آن به یک وزارتخانه و ادغام آن اقدامی اشتباه بود.
منبع: جام جم
ارسال نظرات