علیشیری: ممنوعیت واردات به تنهایی محکوم به شکست است/ سامسونگ و ال‌جی صرفا به دنبال دلالی بودند/ خودمان مقصریم که استراتژی صنعتی نداریم

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، ممنوعیت واردات لوازم خانگی برای فرصت دادن به رونق و رشد صنعت نوپای لوازم خانگی در ایران موضوعی است که تولید کنندگان این بخش از رهبر معظم انقلاب درخواست کردند، موضوعی که از سوی دفتر ایشان پذیرفته و به دولت ابلاغ شد. حال این سوال مطرح است که با ممنوعیت ورود لوازم خانگی به کشور، این صنعت می‌تواند رشد کند و همچون صنعت خودروسازی به انحصار کشنده‌ای مبتلا نشود که چالش‌های دیگری را بر خود و بر مصرف کننده داخلی تحمیل کند؟! بهروز علیشیری؛ معاون اسبق وزارت اقتصاد و کارشناس مسائل توسعه اقتصادی و سرمایه‌گذاری در همین رابطه به چند پرسش دانشجو پاسخ داده است که در ادامه مشاهده می‌کنید.

علیشیری در رابطه با ممنوعیت واردات لوازم خانگی ابلاغیه از طرف دفتر مقام معظم رهبری به دانشجو گفت: ابلاغیه جدید مقام معظم رهبری در حمایت از صنایع لوازم خانگی داخلی را از دو منظر می‌توان مورد تحلیل قرار داد. منظر نخست حمایت از صنایع داخلی است که در راستای سیاست‌های استراتژی جایگزینی واردات و حمایت از صنایع داخلی قلمداد می‌شود. برپایه این سیاست، صنایع داخلی در برابر هجوم کالا‌ها و خدمات خارجی که مزیت بالا و تولید انبوه دارند و با هزینه‌های کمتری تولید می‌شوند و فضای صادراتی بیشتری را تسخیر می‌کنند، قابل رقابت نیستند.

رئیس کل اسبق سازمان سرمایه‌گذاری افزود: دولت‌ها معمولاً در قالب این استراتژی از دو ابزار نظام سهمیه‌بندی و یا استفاده از تعرفه‌های گمرکی یا دیوار‌های تعرفه‌ای استفاده می‌کنند تا از صنایع داخلی خود حمایت کنند. این دستور در بخش نخست تحلیلی، در راستای حمایت از صنایع داخلی و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی قابل تفسیراست.

علیشیری استاد اقتصاد خاطر نشان کرد: ویژگی دوم را می‌توان به بازار کالا‌ها و خدمات ایرانی ارتباط داد. متأسفانه ما به صورت بسیار بی معنی در سال‌های اخیر بازار داخلی خود را به کاملا در اختیار شرکت‌های بزرگ آسیایی و اروپایی قرار دادیم، بدون اینکه آن‌ها برای به دست آوردن چنین بازار بزرگی برای ما مزیت بلند مدت بیاورند. شرکت‌های کره‌ای به دلیل اینکه ایران دارای سیاست صنعتی مشخصی نیست و راهبرد توسعه صنعتی مشخصی ندارد، به طور طبیعی بازار ما را قرق کردند. هر کشوری که استراتژی و سیاست صنعتی درستی نداشته باشد قطعا سیاست تجاری مناسبی هم ندارد، لذا نمی‌داند با دنیا چگونه باید مراوده کند! دنبال چیست و چه می‌خواهد!

معاون اسبق وزیر اقتصاد توضیح داد: این روند باعث شده بود که بازار ما قرق شرک‌های چند ملیتی و بزرگی از جمله سامسونگ و ال جی شود. شرکت‌های سامسونگ و ال جی هیچگونه تعهد درازمدتی برای حضور در بازار ایران نداشتند و در بازار ما می‌تاختند. به گونه‌ای که در خیابان جمهوری از ابتدای میدان جمهوری تا میدان بهارستان در وسط بلوار، شاهد پرچم‌های تبلیغاتی و سامسونگ و ال جی بودیم که برای فروش محصولات خود تبلیغ می‌کردند. به این می‌گویند لمپنیسم تجاری!

وی ادامه داد: بعد از تشدید تحریم‌های آمریکا به این خاطر که شرکت‌های کره‌ای استراتژی بلند مدتی در بازار ایران نداشتند و صرفا به دنبال دلالی و فروش محصولات خود از طریق واسطه‌های داخلی بودند، لذا با یک فشار تحت عنوان فشار‌های بین المللی و تحریم ها، همه بازار ایران را رها کردند و رفتند. این در حالی است که آن دسته از شرکت‌ها که با اهداف بلند مدت وارد اقتصاد ایران شدند، شرکت‌های مختلفی مثل رنو اینترنشنال و ... شرکت تولید لوازم خانگی و شرکت‌های خارجی موجود در بازار ایران در تولید دستمال‌های کاغذی و سایر محصولات، چون استراتژی بلندمدتی برای حضور در بازار‌های ایران تدوین کرده بودند در بازار ایران ماندند. اما شرکت‌هایی که برای بزن و دررو در بازار ایران آمده و بازار ایران را تسخیر کرده بودند بلافاصله از بازار ایران خارج شدند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا استراتژی عدم واردات لوازم خانگی خارجی به کشور می‌تواند منجر به گسترش صنایع داخلی و به طور خاص صنعت لوازم خانگی شود، ادامه داد: این موضوع درست نیست. در این رابطه می‌توان گفت به طور طبیعی در فرایند تاریخی توسعه کشور‌ها نشان داده شده استراتژی جایگزینی واردات قطعاً باید هدف‌گذاری شده، سیاست گذاری شده و زمان‌مند و برنامه محور دنبال شود. در غیر اینصورت این استراتژی با شکست مواجه خواهد شد. همانطور که در سایر صنایع و خدماتی که ما به صورت صرف از آن‌ها حمایت مطلق کردیم هیچگونه خلاقیت، نوآوری، افزایش سهم بازار، ایجاد مزیت نسبی سرریز کردن تکنولوژی، افزایش اشتغال و سرک کشیدن در بازار‌های بین المللی و اشتغال مورد انتظار را شاهد نبودیم.

بهروز علیشیری کارشناس توسعه و تجارت اضافه کرد: این در حالی است که استراتژی و ابلاغیه در قالب یک بسته سیاستی صحیح می‌تواند ما را به سر منزل مقصود برساند. این بسته سیاستی و ابلاغیه مقام معظم رهبری باید به وسیله دولت پردازش شود. یعنی دولت باید یک استراتژی ورود و یک استراتژی خروج تعریف کند.

وی درباره چگونگی و شروط حمایت از صنایع داخلی نیز گفت: شما تا ابد نمی‌توانید به برخی از شرکت‌های داخلی در هر بخش اجازه دهید بازار ایران را در دست بگیرند و بازار ایران در انحصار آن‌ها باشد بدون اینکه مسئولیت اجتماعی حمایت از مصرف کننده را داشته باشند. به این خاطر به نظر می‌رسد مشق دولت آقای رئیسی در این موضوع تازه آغاز شده است. مشق دولت این است که تمام شرکت‌های بزرگ تولید صنایع لوازم خانگی داخلی را دعوت کند به علاوه انجمن‌های موجود را و برای آن‌ها استراتژی مشخص بنویسید و تعریف کند. در استراتژی تدوین شده باید از آن‌ها تعهداتی هم گرفته شود.

وی در این باره توضیح داد: اولین تعهد این است که این شرکت‌ها باید بدانند که حمایت مطلق دائمی از آن‌ها به عمل نمی‌آید، بلکه حمایت‌ها زمانبندی دارد و ممکن است ایران در یک دوره زمانی از این مسئله خارج شود. دوم اینکه این دسته از شرکت‌ها باید متعهد شوند از طریق مکانیزم‌های داخلی و بین المللی کیفیت محصولات خود را در حد ظرفیت‌های استاندارد بین المللی در یک ظرف مشخص افزایش دهند.

علیشیری ادامه داد: نکته سوم این است که این شرکت‌ها باید موظف شوند قیمت‌هایی که امروز در زمان ابلاغیه وجود دارد زیر نرخ تورم افزایش پیدا کند و قیمت‌ها نجومی نشود. چهارم اینکه متعهد شوند با این دسته از شرکت‌هایی که بخش بزرگی از بازار ایران را در اختیار گرفته اند، مذاکره کنند و به عنوان یک شریک خارجی در سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاری مشترک با آن‌ها عمل کنند و این قول را بدهند که بخشی از بازار ایران را از طریق سرمایه‌گذاری مشترک در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند و بخش دیگر را صادر کنند. ضمن اینکه این دسته از شرکت‌ها برپایه پروتکلی که دولت باید تعریف کرده باشد همزمان با ابلاغ ابلاغیه مقام معظم رهبری اقدام کنند.

وی دراین باره تصریح کرد: اینگونه شرکت‌ها باید موظف شوند در ظرف زمانی مشخصی بازار ایران را پوشش دهند. همچنین به بازار‌های صادراتی سرک بکشند و کنترل یا ظرفیت کیفی محصولات خود را ارتقا دهند. همچنین قیمت‌های خود را افزایش ندهند بلکه نزولی کنند و این که بر پایه اصل مزیت نسبی و صرفه مقیاس، قیمت‌ها بایستی کاهش پیدا کند و چهارم اینکه به سمت گفتگو با سرمایه‌گذاران خارجی حرکت کنند تا از طریق ادغام یا انتصاب از طریق سرمایه‌گذاری مشترک یا سایر رویه‌های مشترک شراکت برای تولید داخلی، ایجاد رقابت وافزایش صادرات صورت بگیرد.

علیشیری در پایان بحث خاطر نشان کرد: در غیر این صورت سیاست ممنوعیت واردات و حمایت از تولیدکنندگان لوازم خانگی با شکست مواجه خواهد شد، انحصار شکل خواهد گرفت، زمینه ساز رشد قاچاق خواهد بود و شما یک رانت قطعی بدون عوض را به عده‌ای تقدیم کرده اید؛ بدون آن‌که منافع ملی و راهبرد برونگری را هدف گیری کرده باشید.