شفافیت؛ حلقه گمشده در حکمرانی آب / ۲۵ درصد آب زاینده‌رود قبل از روستای «چم‌اسمان» گم می‌شود!

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، اعظم ذوالفقاری منظری؛ * کشاورزان اصفهانی در تجمع روز جمعه، ۲۷ آبان، روی دیگری از اعتراضات عمومی را نمایش دادند. در واقع بیراه نیست؛ اگر این اعتراضات را به عنوان نقطه عطفی در تجمعات عمومی در اعتراض به تصمیمات حاکمیتی بدانیم که می‌تواند به صورت مستقیم، اثرات برخی تصمیمات اشتباه را به نمایش بگذارد و مسئولان را برای تغییر مسیر مدیریتی خود، وادار کند.

داستان مناقشه آبی در اصفهان تاریخی است؛ شاید بتوان گفت که ریشه هایش به زمانی بازمی گردد که دولت آبی را که وجود نداشت و قرار نبود وجود داشته باشد، تخصیص داد. دبی آب در زاینده رود، در بهترین حالت به حدود یک و نیم میلیارد مترمکعب در سال می‌رسد؛ اما به گفته کارشناسان حجم بیشتری فروخته شده یا به قول بانکی پور، نماینده مردم اصفهان در مجلس «موارد مصرفی» برای آن درنظر گرفته شده است. نامش حقابه باشد یا موارد مصرفی، در هر صورت اکنون زاینده رود خشک است و سال به سال، بر تعداد روز‌های آبی این رودخانه زندگی بخش، کمتر می‌شود تا جایی که حالا در سال فقط ۱۰ روز آب در بستر این رودخانه جاری است.

زاینده‌رود، قربانی سوءمدیریت 

از زاینده رود هم برای کشاورزی آب برداشت می‌شود و هم صنایع. به گفته مهدی طغیانی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی و عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان، در تابلوی تخصیص آب امسال به صنایع حدود تا ۵۵ میلیون مترمکعب است، ولی تا ۶۵ میلیون مترمکعب در سال هم می‌رسد.

طغیانی در گفتگوی زنده اینستاگرامی که با صفحه جدال دارد، می‌گوید: عمده آبی که در صنایع آب بر مصرف می‌شود، از تونل کوهرنگ ۲ است و البته او تأکید می‌کند که این مقدار صرفا از زاینده رود است و صنایع مانند فولاد مبارکه، ذوب آهن، پتروشیمی و ... از آبخوان‌ها هم آب برمی دارند مجموع آب مصرفی آن‌ها در سال به حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب می‌رسد.

نبود شفافیت در نحوه تخصیص آب زاینده رود

نکته مهمی که در سخنان طغیانی مشهود است اینکه حلقه مفقوده در حل بحران آب حوضه آبی زاینده رود، کارون و دز، مساله شفافیت است. او توضیح می‌دهد که مشخص نیست آنچه از کوهرنگ سه می‌آید تماما به صنایع اختصاص پیدا می‌کند یا نه؟ او توضیح می‌دهد که در دوره ریاست جمهوری خاتمی، قرار بود اب از کوهرنگ سه به زاینده رود منتقل شود و از آنجا به یزد برود، اما اینکه چقدر از این آب برای شرب است و چقدرش برای صنعت می‌رود، مشخص نیست.

بیشتر بخوانید:

• مخبر مسائل آبی ۴ استان کشور را در جلسه با برخی از وزرا بررسی کرد
• سهم مردم چهار محال و بختیاری از آب، عادلانه نیست / نیمی از مردم استان در انتظار تامین آب شرب
• تجمع عظیم کشاورزان اصفهانی در اعتراض به بی آبی / مخبر: به هر شکل ممکن مشکل ۴ استان را حل می‌کنیم
• مشکلات زاینده رود باید با مشارکت ذینفعان و متخصصان بررسی و حل شود / وزیر نیرو از چالش‌های انتقال آب خبر دارد؟
• مصارف جدید برای زاینده رود بدون تأمین منابع / مطالبه کشاورزان: اجرای مصوبه ۹ ماده‌ای شورای عالی آب
• رئیسی: دولت برای رفع نگرانی مردم درباره کم‌آبی برنامه دارد
• راهکار‌هایی کارشناسانه برای کاهش بحران آب / مدیریت آب به عهده ذینفعان باشد

به گفته نماینده مردم اصفهان در مجلس حتی وعده داده شد که ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب به یزد انتقال داده شود و اکنون این رقم در ۶۵ میلیون مترمکعب مانده است.

نبود شفافیت در تخصیص آب حوضه آبریز زاینده رود، مصادیق زیادی دارد. طغیانی یک نمونه دیگر هم مثال می‌زند. او می‌گوید که در یکی از جلسات از رئیس آب منطقه‌ای استان پرسیده دقیقا چه مقدار آب از سد عبور می‌کند و چه مقدارش به منطقه چماسمان می‌رسد. در چماسمان آب تقسیم می‌شود بین شرب و صنعت.

۲۵ درصد آب زاینده رود گم می‌شود

براساس اظهارات مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان، حدود ۱۷ و نیم مترمکعب بر ثانیه آب از سد عبور می‌کند و حدود ۱۴ مترمکعب بر ثانیه به چماسمان می‌رسد. مدیران آب منطقه‌ای توضیحی هم نداده اند که حدود ۲۵ درصد آب خروجی از سد زاینده رود کجا می‌رود، چون دقیقا مشخص نیست.

طغیانی توضیح می‌دهد که این مقدار آب در سال در کمترین حالت ممکن به بیشتر از ۱۵۰ میلیون مترمکعب در سال می‌رسد که همین مقدار سهمی است که برای احیای باتلاق گاوخونی درنظر گرفته شده و سهم آبه آن متعلق به سازمان حفاظت محیط زیست است. این آب جذب زمین نمی‌شود، چون جنس خاک منطقه قابلیت جذب این حجم آب را ندارد.

این موضوع را وقتی با وجود حدود ۲۵ هزار حلقه چاه حریمی غیررسمی که در بالادست رودخانه حفر شده اند، برداشت آب با موتور در بالادست این رودخانه و تخصیص‌های غیررسمی آب، کنار یکدیگر می‌گذاریم، تاحدودی مشخص می‌شود که ۱۵۰ میلیون مترمکعب آب در سال چطور و کجا می‌رود.

این در حالی است که در حدود ۶۰۰ سال گذشته و در دورانی که دانشمندان عصر صفوی نظام آبی زاینده رود را پی ریزی می‌کردند، تمام آب مصرفی این رودخانه مشخص بود. در واقع شفافیت که مطالبه امروز در حکمرانی آب است، ۶۰۰ سال پیش وجود داشت، اما حالا به راحتی نادیده گرفته می‌شود.

اعتراضات کشاورزان اصفهانی، رویکرد‌هایی نوینی را در حوزه اعتراضات مدنی در کشورمان رقم زده است. حالا اعتراضات به حق کشاورزان در چهارمحال و بختیاری هم آغاز شده و مسئولان چاره‌ای ندارند جز نمایش کامل و بدون خدشه آنچه بر سر حکمرانی آب در این حوضه آبریز آمده است.

بحران آبی کشور در لفافه کلی‌گویی‌های مسئولان

نبود شفافیت در قصه حکمرانی آب در کشورمان تنها به روشن نبودن نحوه تخصیص آب زاینده رود محدود نمی‌شود. می‌توان گفت که سازوکار وزارت نیرو بر پیچیدگی قرار گرفته است. حوضه آبریز زاینده رود یک رئیس دارد که زیرمجموعه معاونت آبفای وزارت نیرو فعالیت می‌کند. رئیس این حوضه اکنون هوشنگ ملایی، از سوی وزیر پیشین نیرو منصوب شده است. اما پیدا کردن نام و نشان او به سختی امکان پذیر است. یعنی وقتی مخاطب وارد سامانه وزارت نیرو می‌شود، نمی‌تواند قسمتی را که مربوط به روسای حوضه‌های آبریز است پیدا کند.

سوال دیگری هم مطرح است؛ آیا طی چند روز گذشته دیده‌اید که معاون آبفای وزارت نیرو اظهارنظر کند و راهکاری برای حل بحران آبی در اصفهان و چهارمحال وبختیاری ارائه دهد؟ یا از رئیس حوضه آبریز زاینده رود مصاحبه‌ای منتشر شده؟ اطلاعات درباره تصمیمات دولتی درباره این حوضه آبریز محدود به سخنان کلی و وعده‌هایی است که از سوی معاون اول رئیس جمهور یا وزیر نیرو مطرح می‌شود. حتی وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت هم با اینکه وزارتخانه‌های مصرف کننده آب هستند، درباره راهکار‌های حل این بحران اظهارنظر نکرده اند.

از همین روست که در رفتار‌های دولتمردان تغییری در رویکرد مدیریتی منابع آبی در این حوضه آبریز مشاهده نمی‌شود و از نظر مردم وعده‌های مسئولان برای حل این مناقشه آبی، تحقق ناپذیر است.