گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، حسین رهنمای خرمی، اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر یکی از چارچوب‌های مهم همکاری منطقه‌ای است که نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه و تقویت تعاملات و روابط بین پنج کشور ساحلی دریای خزر دارد.
در اجلاس‌های های متعددی که طی این سال ها به میزبانی هر کدام از کشورهای ساحلی خزر برگزار شده، طیف گسترده‌ای از موضوعات در حوزه‌های مختلف از جمله سیاسی، اقتصادی و امنیتی مورد بحث و مذاکره قرارگرفته و توافقات و تفاهمات کلی در زمینه‌های مختلف به دست آمده است. هر کدام از این کشورها فرصت ها و توانمندی هایی از نظر اقتصادی، حمل و نقل، ترانزیت تا مسائل گردشگری دارند که همواره مورد بحث و تبادل نظر قرار داشته است.
علاوه بر این موضوعات نباید از داشتن مزیت نفت و گاز در دریای خزر غافل شد که خود می تواند موجبات توسعه را برای کشورها به ویژه ایران فراهم کند و در همین راستا مسائل مربوط به بهره برداری نفت و اجرای طرح سوآپ نفتی و گازی مورد توجه کشورهای مذکور قرار دارد و در اجلاسیه ششم حتما به این مساله پرداخته می شود.
دولت سیزدهم از ابتدای آغاز به کارش با اولویت قرار دادن تقویت سیاست همسایگی و گسترش همکاری‌های اقتصادی، برنامه های راهبردی خود را پیش برده است؛ از حضور رئیس جمهور در اجلاس شانگهای تا دیدار با رئیس جمهور ترکمنستان و امضای تفاهم نامه انتقال سوآپ گازی از خاک ایران به آذربایجان که همه در همین چارچوب انجام شد.
همچنین رئیس جمهور با حضور در پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) که به میزبانی عشق‌آباد( ترکمنستان) برگزار شد، تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران اولویت ویژه‌ای برای همکاری و مشارکت اقتصادی با کشورهای آسیایی به خصوص همسایگان خود در آسیای جنوبی، آسیای غربی، آسیای میانه و قفقاز قائل است. اجلاس سران مجمع کشورهای صادر کننده گاز (GECF) از دیگر نشست هایی است که ایران حضور موثری در آنها داشته است.
بهره‌برداری مشترک از دریای کاسپین
دریای خزر و همکاری ها و روابط میان پنج کشور ساحلی آن ، راهی طولای را پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دهه ۹۰ میلادی طی کرده است.
دریای خزر به عنوان یک دریای بسته و محدود زمانی میان ایران و اتحاد جماهیر شوروی به طور مشترک مورد بهره برداری قرار می گرفت اما پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی این دریا به ۵ کشور همسایه جمهوری اسلامی ایران، روسیه، قزاقستان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان تقسیم شد. چنین شرایطی، وضعیت جدیدی را در حوزه‌های مختلف سیاسی- اقتصادی، نظامی- امنیتی و حقوقی این دریا و همسایگان شکل داد.
رژیم حقوقی دریای خزر برای سال ها با دو قرارداد مودت(۱۹۲۱) و عهدنامه ۱۹۴۰ میلادی میان ایران و شوروی تعریف و در حوزه های نظامی- امنیتی نیزبرای سال ها این دریا به عنوان دریای صلح و دوستی نامکذاری و درچارچوب توافقات دسته جمعی هرگونه حضور نیروهای نظامی خارجی ممنوع شده است.
اما پس از ۲۵ سال مذاکره و ۵ نشست سران و ۵۱ نشست کارشناسی برای تدوین کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، در پنجمین اجلاس سران کشورهای حاشیه این دریا ۲۱ مرداد۱۳۹۷ در آکتائو قزاقستان، کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر به امضای سران پنج کشور ساحلی این دریا رسید.
کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر شامل محورهایی همچون تعیین محدوده های سطح دریای خزر و تعیین حدود بستر و زیربستر، موضوعات مربوط به انرژی اعم از اکتشاف، بهره برداری نفت و گاز، احداث و عبور خطوط انرژی، محیط زیست، شیلات، حمل و نقل- ترانزیت و تجارت و همکاری های اقتصادی می شود.
اکنون در آستانه ششمین نشست سران در ترکمنستان برخی موضوعات نیز درباره نحوه همکاری ها و تداوم گفت و گوها به نقطه کانونی رایزنی های این ۵ کشور تبدیل شده است.
رژیم حقوقی دریای خزر
وضعیت جغرافیایی دریای خزر و رژیم حقوقی آن را می توان یکی از سخت ترین و پیچیده ترین شرایط بینادولتی و بیناکشوری دانست؛ چراکه موضوعیت و درهم تنیدگی منافع ملی کشورها و حوزه های اقتصادی- سیاسی، امنیتی- نظامی، حقوقی و محیط زیستی آن با وجود پنج کشوربا دیدگاه ها، رویکردهای متنوع و منافع ملی متفاوت باعث شده تا شرایط ویژه ای بر نحوه بهره برداری از این دریا پیش روی همسایگان آن قرار دهد. افزون بر این، با وجود تلاش کشورهای فرامنطقه ای برای بهره بردای از منابع انرژی منطقه، پیچیدگی های وضعیت سیاسی- اقتصادی و امنیتی منطقه را افزایش داده است.
برگزاری ششمین اجلاس کشورهای دریای خزر
ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر که از چهارشنبه (8تیر) با هدف بررسی رژیم حقوقی این دریا و نیز گسترش مناسبات اقتصادی و ترانزیتی برگزار شده بود، به پایان رسید.
بر همین اساس آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور برای شرکت در نشست کشورهای ساحلی دریای خزر عازم ترکمنستان شد.
سخنرانی در اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر و دیدار با سران کشورهای حاضر در این اجلاس از برنامه‌های سفر رئیس جمهور به ترکمنستان بود.
آیت الله رئیسی رئیس‌جمهور در این نشست اعلام کرد ایران، آماده برگزاری هفتمین اجلاس سران خزر است. پیشنهادی که با استقبال حاضران مواجه شد.
بعد از دیدارهای رئیسی با سران کشورهای حاشیه دریای خزر، اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر در عشق‌آباد مرکز جمهوری ترکمنستان آغاز شد.
در این اجلاس روسای جمهور ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و جمهور آذربایجان حضور داشتند.
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور به همراه حسین امیر عبدالهیان و جواد اوجی وزرای امورخارجه و نفت نیز در این اجلاس حاضر بودند.
آیت‌الله سید رئیسی، دیروز، بعد از ظهر چهارشنبه در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر به سخنرانی پرداخت.
حسن هانی‌زاده کارشناس مسائل منطقه در گفتگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری دانشجو پیرامون اهمیت اجلاس خزر و حضور ایران در آن گفت:از محورهای مهم سخنرانی رئیسی در اجلاس خزر اجرایی کردن کنوانسیون حقوقی دریای خزر است که در سال 97 در 24 ماده تصویب شد.
وی ادامه داد: متاسفانه از سال 97 به دلیل مراودات دو جانبه و سه جانبه میان کشورهای حاشیه دریای خزر این کنوانسیون هنوز اجرایی نشده است.
هانی زاده اظهار کرد: یکی از مطالبات مهم ایران در ششمین اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر اجرایی کردن کنوانسیون حقوقی دریای خزر است.دولت سیزدهم با مراودات با کشورهای منطقه به دنبال شکل دادن یک بلوک اقتصادی مشترک شرقی است.
این کارشناس در پایان عنوان کرد: ایران خواهان تحقق سهم 20 درصدی خود از سواحل دریای خزر به دور از قراردادهای دوجانبه و سه جانبه است.
انتهای پیام/