گاوخونی مظلوم / چرا اثرات محیط زیستی خشک شدن تالاب گاوخونی را به افکار عمومی نمی‌دهند؟

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، اعظم ذوالفقاری منظری؛* در همه آنچه بر سر اصفهان در اثر سوءمدیریت می‌آید، گاوخونی از همه مظلوم‌تر است. تالاب، اگر باران نبارد، خشک می‌ماند. امسال هم قرار نیست آب به شرق اصفهان برسد. معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان به تازگی گفته که با توجه به میزان آب موجود در سد زاینده رود، احتمال بازگشایی این رودخانه برای کشت پاییزه ضعیف است. براساس اظهارات او مقدار آب ورودی به سد ۶ مترمکعب در هر ثانیه است درحالیکه مقدار خروجی آب تنها برای مصرف شرب، حدود ۱۷ مترمکعب در هر ثانیه است و این یعنی باید دست به دعا برداریم که سد زاینده رود به سرنوشت سد اکباتان دچار نشود؛ بنابراین طبق روال هر سال، حقابه تالاب گاوخونی نمی‌رسد و روند خشکی این تالاب بیشتر از گذشته سرعت می‌گیرد.

تماشای نابودی تالاب بین‌المللی

گاوخونی حدود ۴۷۶ کیلومتر مربع وسعت دارد و مقصد نهایی آب زاینده رود بوده است. در سال‌های رونقش هم پناهگاهی برای پرنده‌های مهاجر بوده و هم یکی از جاذبه‌های گردشگری. محدوده تالاب امکان سکونت وجود ندارد و نزدیک‌ترین آبادی به آن، شهر ورزنه است که حدود ۲۳ کیلومتر تا دهانه مرداب فاصله دارد. روستا‌هایی هم اطراف آن وجود دارد که فاصله قابل توجهی به تالاب دارند. می‌توان گفت آخرین باری که آب از زاینده رود به گاوخونی رسیده، در سال ۹۸ بوده که آب بارش‌های بهاری منجر به سیلاب در ورزنه شد و آب پس از حدود ۱۴ سال بار دیگر به تالاب رسید.

تقریبا کسی شک ندارد که برداشت‌های بی رویه از زاینده رود باعث شده تا این رودخانه خاصیت زایندگی خود را از دست بدهد و در پایان راه خود، آبی نداشته باشد تا گاوخونی و گونه‌های گیاهی و جانواری آن را تغذیه کند. جنگل‌های گز از بین رفته اند و تخریب خاک شدت گرفته است.

بیشتر بخوانید:

• ضرورت بازتعریف نظام حکمرانی آب در زاینده‌رود / پژوهشگر سیاست‌گذاری: حقوق آب با تحکم به دست نمی‌آید!
• ۱۶ درصد سد زاینده‌رود خالی‌ است/ آغاز سال آبی جدید با شرایط سخت‌تر
• نادیده‌انگاری مسائل حقوقی زاینده‌رود / چرا مسئولان گامی برای شفافیت حقابه‌ها برنمی‌دارند؟
• مصوبات آبی سفر دولت به اصفهان به کجا رسید؟ / خسارت کشاورزان شرق از رهاسازی ناقص آب زاینده‌رود
• مادی؛ راه‌آب‌هایی از زاینده‌رود به باغ‌های اصفهان / احیای مادی محله دستگرد به همت جوانان و مردم

قهر پرندگان مهاجر از زیست بوم اصفهان

اولین اثر محیط زیستی که خشک شدن گاوخونی بر این منطقه گذاشته، قهر پرندگان مهاجر با تالاب است. گونه‌های جانوری و گیاهی که با آب تالاب سیراب می‌شدند، از بین رفته اند و همین امر باعث وقوع طوفان‌های شن از سطح تالاب شده است. اگرچه بارش باران در تالاب می‌تواند از وقوع طوفان‌های شنی جلوگیری کند، اما بارش‌ها کاهش یافته و دیگر نمی‌تواند از حرکت شن جلوگیری کند.

این موارد چرخه حیات در تالاب را از بین برده و زندگی را حتی برای جانوران و گیاهان سخت کرده است. نمکین شدن تالاب در تصاویر ماهواره‌ای به راحتی قابل مشاهده ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است.

ریزگردهای فلزی گاوخونی در ریه ایران

اثرات محیط زیستی خشک شدن گاوخونی منحصر به طبیعت اطرافش نخواهد بود. باتوجه به اینکه برخی صنایع فاضلاب خود را در این تالاب رها می‌کرده‌اند و وجود املاح در آب تالاب، در صور خشک شدن آن، ریزگرد‌هایی که از سطح تالاب در آسمان به حرکت درمی‌آید، حاوی ذرات فلزی و نمک زیاد خواهد بود. این ریزگرد‌ها فقط زندگی مردم را به خطر نمی‌اندازد، بلکه محیط زیست اطراف را هم تحت تأثیر خود می‌گیرد.

می‌توان گفت که سوءمدیریت منابع آبی در حوضه آبریز زاینده‌رود، با توجه به اثراتی که دارد، صرفا باعث خشکی زمین‌های کشاورزی نشده، بلکه اثرات خشکی این رودخانه را به زودی در تمام نقاط کشور خواهیم دید؛ زمانی که اولین ذرات گردوغبار فلز برخاسته از تالاب گاوخونی را روی گونه‌ها و در ریه خود احساس کنیم.