غرب زدگی مانند طاعون و نوعی اضمحلال فرهنگی است/ جلال آل‌احمد از مفهوم غرب‌زدگی در ساحت فرهنگی و فکری استفاده می‌کند

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو به نقل از روابط عمومی شبکه کتاب، سیدجواد میری با اشاره به چگونگی آشنایی جلال آل‌احمد با ادبیات چپ در جهان، گفت: یکی از نقاط کانونی جریان چپ در جهان وجود پدیده‌ای به نام «امپریالسیم» است. این پدیده یا استکبار به نوعی رد هیئت انگلستان است که بعد از فروپاشی امپراطوری انگلستان و جنگ جهانی دوم، آمریکا مظهر امپریالیسم جهانی شناخته می‌شود. جلال آل‌احمد از این منظر با ادبیات چپ جهان آشنا می‌شود. همچنین برآمدن محمدرضا پهلوی به عنوان برآیند سیاست‌های جدید آمریکا در منطقۀ خاورمیانه و مشخصاً در خلیج فارس، ایران محور این تحولات قرار می‌گیرد.

او با اشاره به برابری تفکر متافیزیکال و غرب‌زدگی، اظهار کرد: سیداحمد فردید یکی از فیلسوفان اواسط دهۀ ۲۰ شمسی است و مفهوم «متافیزیکال» را که تحت تأثیر هایدگر، اما ذیل خوانشی که هانری کُربن از هایدگر و هایدگریسم است، ارائه می‌دهد. تمام تاریخ ۲۵۰۰ سالۀ فلسفه، تاریخ و اندیشۀ فلسفی از اروپا آغاز نمی‌شود بلکه از سقراط، افلاطون و ارسطو شروع می‌شود و حتی جهان اسلام تحت تأثیر این تفکر متافیزیکال قرار می‌گیرد.

رئیس پژوهشکده علوم اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: انسان از تأمل کردن به وجود غافل و متوجه موجود شده است که این همان غرب‌زدگی است که با تفکر متافیزیکال برابر است. غرب‌زدگی مانند طاعون و نوعی اضمحلال فرهنگی است. جلال آل‌احمد مفهوم غرب‌زدگی را از سیداحمد فردید می‌گیرد، اما از آن نه در ساحت متافیزیکال بلکه در ساحت فرهنگی و فکری استفاده می‌کند.

میری تصریح کرد: کشور‌های جهان سوم طبق برنامه‌های اطلاعات بانک جهانی، سیاستمداران و تکنوکرات‌هایی که در کشور‌های مختلف در جهان سوم هستند، برنامۀ مدرنیزاسیونی را به آن‌ها تجویز می‌کنند. وقتی این تغییرات می‌خواهد در جامعه انجام شود نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشور‌های جهان سوم ما با جنبش‌ها، تظاهرات، انقلاب‌ها، جنگ‌های داخلی، نابرابری‌های اجتماعی روبرو می‌شوند.

او با توجه به اینکه در جریان چپ، توده نمایندۀ آن است گفت: امپریالیسم در این جریان بیشتر ذیل نگاه دیالکتیک و ماتریالیسم تاریخی است و در گام بعدی اقتصاد مطرح می‌شود. زمانی که جلال آل‌احمد از حزب توده جدا می‌شود بیشتر به ابعاد فرهنگی و فکری می‌پردازد و وقتی وارد حوزۀ فرهنگی می‌شود با نگاه فرهنگی به غرب می‌نگرد و می‌بیند که نه تنها زیربنای اقتصادی مهم است بلکه باید به روبنای فرهنگی هم توجه ویژه‌ای داشت. ماکس وبر معتقد است رابطۀ زیربنای اقتصادی و روبنای فرهنگی، رابطۀ دیالکتیک مداوم و مستمر است و در اینجا است که ذهن و زبان جلال آل‌احمد با مسائل فرهنگی و حوزۀ اندیشه آشنا می‌شود.

میری در پایان، بیان کرد: جلال آل‌احمد ذیل جریانی قرار می‌گیرد که با مؤسسۀ تحقیقات اجتماعی در ایران شروع شد، اما او پیش‌تر در این حوزه اتنوگراف شده بود. جلال آل‌احمد یک آنتروپولوژیست، بیوگراف، مردم‌شناس و مردم‌نگار به معنای دانشگاهی نیست، اما مردم‌نگاری‌ها و سفر‌های او می‌تواند الگوی دانشگاهی و آکادمیک برای بسیاری از مردم شناسان باشد.

گفتنی است، ویژه‌برنامه «صدسالگی جلال آل‌احمد» محصول فرهنگسرای اندیشه و خانه کتاب و ادبیات ایران و تولید شبکه کتاب است که به صورت همزمان از شبکه کتاب و شبکه چهار سیما پخش می‌شود. علاقه‌مندان می‌توانند این برنامه را از طریق https://tv.ketab.ir/v/۶۳۴ مشاهده کنند.