به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، مسعود براتی کارشناس و پژوهشگر اقتصاد بین‌الملل، ضمن اشاره به اثرات تحریم بر مبادلات خارجی ایران، گفت: اثر مهم تحریم‌های ریسک محور این بوده است که بسیاری از کشور‌ها را از تعامل رسمی بین بانکی با ایران در کانال‌های فعلی، بازداشته است. حوزه اقلام اساسی بیشتر به منابع حاصل از درآمد‌های دولت مرتبط است و مشکل اصلی اینجاست که به دلیل تحریم‌ها ما توان انتقال ناترازی ارزی به جای دیگر را نداریم و به طور خاص در صادرات گاز و برق در انتقال منابع مشکل داریم. در شرایط غیر تحریمی به دلیل دسترسی‌های موجود، این امکان فراهم بود که واردات ایران از یک منطقه جغرافیایی انجام شود و صادرات به جای دیگر باشد اما تحریم‌ها این انتقال را با چالش مواجه کرد.
وی با تاکید بر اینکه بهبود کانال‌های تامین کالا‌های اساسی در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی امری ضروری است، افزود: اما اینکه این اقدام چه میزان به مدیریت بهتر بازار کمک می‌کند، محل بحث است. برای تحقق این مهم حرکت ما باید سمت و سویی داشته باشد که قرار نیست شرایط تغییر کند؛ امید بستن به تغییر شرایط تحریمی ایران، در حال حاضر به ما ضربه می‌زند و باید به طور کلی امیدمان از رفع تحریم از سوی آمریکا را قطع کنیم و به دنبال ایجاد مسیر‌های قابل اعتماد دیگر باشیم. به طور خاص باید توجه داشته باشیم که در بلوکه شدن منابع حاصل از صادرات نفت و گاز ایران، مسئله اصلی کشوری نیست که در آن منابع بلوکه می‌شود و نمی‌توانیم با تغییر کشور از عراق به عمان مسئله را حل کنیم. بلکه مسئله مهم این است که تا زمانی که حساب ایران تحت نظر آمریکا قابل رصد و اعمال دخالت باشد، مشکل حل نخواهد شد.
این کارشناس ادامه داد: من فکر می‌کنم ابتدا باید یک فهم شکل بگیرد که دوره قبل از تحریم پایان یافته و باید به دنبال ایجاد تراز تجاری در منطقه‌های جغرافیایی خاص باشیم. فهم دیگر که لازم است این است که فقط نباید به صادرات بها بدهیم و باید به دنبال تقویت تجارت دوجانبه، به معنی صادرات و واردات باشیم. اینکه فقط به فکر صادرات باشیم نتیجه آن می‌شود شرایطی که در عراق حاکم است و منابع ما بلوکه می‌شود و دسترسی به بخشی از آن نداریم؛ درحالیکه اگر تجارت به شکل متوازن رشد می‌کرد این مشکلات کمتر بود. در ادامه سه جانبه یا چندجانبه کردن تسویه مبادلات تجاری نیز قابل بررسی است، ولی چالش‌هایی دارد و باید کشور‌های مقابل ریسک‌های کار را بپذیرند.
نقش مهم دیپلماسی اقتصادی در انطباق نقشه ارزی و تجاری ایران
براتی ادامه داد: برای ایجاد سازِکار‌های جدید یا همان ساختن ارتباط بین نقشه ارزی و تجاری، صرف تولید ابزار کفایت نمی‌کند و باید در این زمینه دیپلماسی تجاری و اقتصادی فعال نیز به کمک کشور بیاید. در واقع باید بتوانیم با کشور‌های طرف حسابمان قواعدی را به عنوان قواعد پایه مطرح کنیم و مورد قبول همه واقع شود؛ بنابراین تنها با کشور‌هایی میتوانیم در این زمینه وارد تعامل شویم که خواهان تغییر نظم موجود یا دست کم خواهان ایجاد نظام جایگزین هستند. در این مسیر صرف مولفه‌های اقتصادی کارگشا نیست و باید از مولفه‌های دیگر در حوزه‌های دیگر استفاده کنیم تا این معامله کلان با کشور‌هایی مثل چین را شکل بدهیم. اما متاسفانه امروز فاقد این هوشمندی هستیم. هم افزایی برای تغییر نظم امروز در جهان وجود دارد، ولی همه کشور‌ها به طور جزئی یک هدف را دنبال نمی‌کنند و اتفاق نظر کامل وجود ندارد. در این مسیر ایران باید با توجه به اهداف خود، بین بازیگران مختلف همگرایی ایجاد کند و برای این مهم برنامه داشته باشد.
وی افزود: امروز به دلیل شرایط حاکم بر جهان فرصت بی نظیری در تبدیل شدن به هاب غذا برای ایران به وجود آمده است. روسیه به دلیل مشکلاتی که در صادرات محصولات خود از سمت اوکراین دارد، تمایل جدی دارد که مسیر ایران را فعال کند و از طریق ایران غلات تولیدی خود را به کشور‌های غرب آسیا و جنوب آسیا و شرق آفریقا صادر کند. این شرایط امروز برای ایران به وجود آمده است و اگر با دیپلماسی اقتصادی فعال از آن استفاده نکنیم، به مرور زمان از اهمیت آن کاسته خواهد شد.
انطباق نقشه ارزی و تجاری نیازمند فرماندهی در راس دولت است
این کارشناس اقتصادی افزود: ما در نقطه‌ای هستیم که اقتصاد پیوند زیادی با امنیت پیدا کرده است و باید ابعاد امنیتی مسائل اقتصادی درک شود. یکی از مشکلات ما امروز درگیر شدن دستگاه‌های اجرایی در روزمرگی است که اولویت‌های دستگاه‌ها و مدیران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. متاسفانه ما فرمانده مناسب برای اقتصاد کشور نداریم که با رعایت ملاحظات امنیتی، فضا را برای انجام امور بلندمدت از سوی دستگاه‌ها فراهم کند. اینکه امروز دستگاه‌های اجرایی در تغییر نظم فعلی با مشکلات اجرایی مواجهند، به طور طبیعی با مقاومت ذی نفعان نظم فعلی مواجه می‌شوند و باید برای آن طراحی کرد و در این زمینه همراهی و درک فرمانده اقتصادی دولت ضروری است.
وی در پایان گفت: نکته دیگر اینکه در دهه‌های اخیر هرجا توانستیم مردم را وارد صحنه کنیم، توانستیم بر ذی نفعان وضع موجود غلبه کنیم و تحول ایجاد کنیم. رفع مشکلات ارزی از طریق انطباق نقشه ارزی و تجاری نیز در راستای منافع مردم است و باید در طراحی مردم را وارد صحنه کنیم و ذی نفعان این نظم فعلی مدیریت شوند و به نوعی تحول را محقق کنیم. افزایش آگاهی مردم حتما باید بخشی از این طراحی ما باشد. من معتقدم در دولت سیزدهم فرمانده‌ای که فهم میدان داشته باشد و بتواند همه دستگاه‌ها را برای تحقق هدف مهم امنیت غذایی همگرا کند، نداریم.