ماشاالله عابدی: مداح کامل کسی است که دعاخوان خوبی هم باشد/جوانان به عرصه مناجات خوانی ورود کنند

به گزارش گروه فرهنگ و هنر حبرگزاری دانشجو-امیرعلی شریفی، اولین ویژه برنامه «هنوز» در فصل اول با موضوع بررسی مناجات‌خوانی و تاریخچه آن در ماه رمضان از تلویزیون اینترنتی خبرگزاری دانشجو پخش شد.

این برنامه که با اجرای سید علی حسنی و حضور میهمانانی از مناجات‌خوانان پخش می‌شود در اولین قسمت خود میزبان ماشاالله عابدی از مناجات‌خوانان قدیمی است.

جایگاه مناجات‌خوانی از نگاه ماشاالله عابدی

عابدی در مورد جایگاه دعا و مناجات‌خوانی در ابتدای برنامه «هنوز» گفت: دعاخوانی یک منصب بسیار والایی است که هرکسی نمی‌تواند به آن وارد شود و من هم ادعای ورود به این وادی را ندارم. 

وی در مورد سابقه دعا و مناجات‌خوانی ادامه داد: این کار مقدس ابتدای خلقت آدم برمی‌گردد و مشهور است وقتی آدم گرفتار شد، به پنج تن متوسل شد و دعا خواند. خداوند متعال نیز در قرآن در مورد دعاخوانی، فرمایشاتی داشته‌اند.

این مناجات‌خوان قدیمی از سابقه ادعیه‌خوانی از لسان قرآن گفت و در مورد معانی مختلف دعا ادامه داد: تنها یکی از آن معانی خواندن است؛ «و قال ربکم ادعونی استجب لکم» من را بخوانید تا شما را اجابت کنم.

اهمیت مناجات‌خوانی

این پیشکسوت عرصه مناجات‌خوانی در مورد اهمیت این فعالیت هم گفت: اینقدر دعا و خواندن خدا مهم است که در دنباله همین آیه می‌فرماید: «ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین»؛ آن‌هایی که دعا نکنند، به یک معنا از بندگی و عبادت خدا تکبر ورزیده‌اند و نتیجه این کار، می‌شود که در حال ذلت و خواری وارد جهنم می‌شوند. در آیه دیگری می‌فرماید: « قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ »؛ اگر دعاهای شما نبود، خدا به شما توجهی نمی‌کرد.

عابدی با اشاره به اینکه روایات بسیاری در مورد دعا وجود دارد افزود: برای مثال امام کاظم(ع) می‌فرمایند: « اِجْتَهِدُوا فِي أَنْ يَكُونَ زَمَانُكُمْ أَرْبَعَ سَاعَاتٍ سَاعَةً لِمُنَاجَاةِ اَللَّهِ...» زمان خود را به چهار بخش تقسیم کنید و یک بخش آن را برای مناجات با خدا بگذارید.

 امام صادق(ع) نیز در این مورد می فرمایند: «كانَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام رَجُلاً دَعَّاءً»؛ امیرالمومنین(ع) بسیار اهل دعا بود.

تعطیلی دعاخوانی سحر مسجد امین‌الدوله تهران به دلیل موشک‌باران

 مشاالله عابدی در مورد ورود جدی خود به عرصه مناجات‌خوانی در برنامه «هنوز» گفت: از سال ۱۳۶۶ که تهران زیر موشک باران بود، در یک روز در نزدیکی میدان شهدا، ۶ موشک زدند.

وی ادامه داد: در آن زمان تعداد قابل توجهی از مردم از شهر خارج می‌شدند. در بعضی از مکان‌ها که می‌شد، به عنوان پناهگاه از آن‌ها استفاده کرد، پناه می‌بردند. به جهت جلوگیری از شهادت مردم، همه مجالس و محافل  تهران تعطیل شد.

 از جمله، مجلس دعایی که سحرهای ماه رمضان بود و شاید تنها مجلس دعای در تهران بود، در مسجد امین‌الدوله و توسط مرحوم آقا سید علی آقای میرهادی برگزار می‌شد. ایشان هم مجلس خود را تعطیل کرد. 

عابدی خاطره‌ای از راه افتادن مناجات خوانی در تهران زیر بمب‌باران تعریف کرد: دوستان مسجد شهدا به من گفتند که بیاییم یک مراسم دعایی ایجاد کنیم. با اصرار و پافشاری آن‌ها، من هم رفتم تا شرایط مکان را ببینم. یک شب دیدم در زیرزمین مسجد شهدا، تقریبا پر از مردمی است که از محله‌های مختلف آمده بودند و در آنچا پناه گرفته بودند و در حقیقت آنجا، استراحتگاه‌شان بود. تصمیم گرفتیم که در بالای مسجد بخوانیم. در فضای خود مسجد چند شبی شروع به خواندن کردم و به لطف خدا پس از گذشت مدتی، موشک باران به پایان رسید. با وضع جدید، گفتیم آقا سید علی آقای میرهادی، همینجا مناجات‌خوانی داشته باشند. به ما گفته شد که خودت همینجا ادامه بده.

این پیشکسوت عرصه مناجات‌خوانی در ادامه و در مورد توصیه مرحوم آیت‌الله حق شناس به مجری برنامه «هنوز» سید علی حسنی گفت: پس از درگذشت آقاسید علی آقا، آیت‌الله حق‌شناس به من گفتند: که در مسجد امین‌الدوله مراسم داشته باشم. چون ایشان از من خواسته بودند، من بنای رد کردن نداشتم و از طرفی بچه‌های مسجد شهدا هم از من می‌خواستند که مراسم مسجد شهدا را ادامه بدهم. اما من گفتم بخاطر حرف آقای حق‌شناس، به مسجد امین‌الدوله می‌روم. 

عابدی اذعان داشت: هرکس از من سراغ مراسم را می‌گرفت، می‌گفتم که در مسجد امین‌الدوله مراسم دارم تا اینکه مطلع شدم که آقای حق‌شناس جدای از من، از یک روحانی هم درخواست کرده است.

 باتوجه به اینکه حضور هردو دردسر ساز بود، من گفتم که از این به بعد می‌روم مسجد شهدا. آن آقای روحانی هم چند شبی در آن مسجد بود اما دیگر ادامه پیدا نکرد و نشد. برنامه مسجد امین‌الدوله تعطیل شد و حاج آقای حق‌شناس هم مدتی خیلی از من دلگیر بود اما پس از فرستادن واسطه، دلجویی کردم. اینگونه شد که مراسم شب‌های ماه رمضان مسجد شهدا، برگزار شد. بعد از این اتفاقات بود که به مرور، مراسم‌های دیگری هم تشکیل شد و حاج منصو ارضی هم مجلس تشکیل داد و دامنه آن هم وسیع شد.

 نوآوری در دعاخوانی ما این بود که مشخص کردیم به کدام امام توسل می‌کنیم و با نام امام زمان (عج) شروع کردیم

ماشاالله عابدی در مورد سحرخوان تهران و مسجد امین‌الدوله مرحوم میرهادی می‌گوید:  بنده نسبت به نوع مناجات‌خوانی آقای میرهادی نکاتی داشتم: اول اینکه ایشان خیلی در وادی مداحی نبود. ایشان دفتر شعری داشت و از همان چند شعر استفاده می‌کرد و ایشان را بیشتر به عنوان یک دعاخوان می شناختند.

وی در مورد سبک میرهادی ادامه داد: سبک ایشان به این صورت بود که ابتدا دعا را شروع می‌کرد و تکه‌هایی از دعا را می‌خواند در صورتی که ما آن را به صورت کامل می‌خوانیم.

وی ادامه داد: سپس وارد دعا می‌شد و بین دعا نیز گاهی توضیحاتی را می‌داد و بعضی به همین صحبت بین دعا معترض بودند. با همین شیوه تا پایان دعا می‌رفتد. کسی نمی‌دانست که توسل ایشان در آخر دعا به چه کسی است؟ 

عابدی در مورد ابتکارات خود در دعاخوانی نسبت به سابق و مرحوم میرهادی نیز توضیح داد: ما کاری که کردیم این بود که از همان ابتدای دعا مشخص کردیم که توسل ما به چه کسی است؟ آقای میرهادی این شیوه را که در ابتدای دعا از امام زمان(عج) بگوید، نداشت.

 اما ما به لطف خدا دعا را با یاد امام زمان(عج) شروع کردیم و ما در بین دعا در قالب صوت، یکسری از توضیحات و احادیث را نقل می‌کردیم.

اولویت یادگیری دعا‌خوانی نسبت به دستگاه‌های موسیقی

از ملزومات مداحی، آشنایی با دستگاه‌های موسیقیایی نیست. یعنی این امکان پذیر است که فردی با این دستگاه ها آشنایی نداشته باشد اما خیلی هم خوب بخواند.

 نمونه بارز آن، حاج منصور است و ایشان روی دستگاه‌ها کار نکرده است اما حرف اول را می‌زند و صدای بسیار گرمی دارد. از سویی، این مسلم است که اول خواندن دعا اولویت دارد و بعد قالب دستگاه را رعایت می‌کند. 

از طرفی امروزه یادگیری دستگاه‌ها در بسیاری از موارد، تبعات منفی هم دارد. اگر مداح‌ها بخواهند دستگاه‌ها را یادبگیرند، باید روی تبعات منفی آن نیز فکر کنند.

 وقوع انقلاب اسلامی و جا افتادن روحیه مناجات‌خوانی

عابدی در برنامه هنوز و در پاسخ به پرسش سید علی حسنی در مورد تاثیر انقلاب اسلامی بر مناجات خوانی هم توضیح داد: پیش از انقلاب معمولا اگر مجلس دعایی بود، علما در آن می‌خواندند و دست مداح‌ها نبود. برای مثال، در زمانی که ما آن را درک نکرده بودیم، شنیدم که آقای شاه‌آبادی بزرگ که استاد حضرت امام(ره) بودند، در مسجد خود دعای کمیل را می‌خواندند. یا شهید دستغیب در شیراز دعای کمیل را می‌خواند. هرچه جلوتر بیاییم، پیش از آقای میرهادی، آقا شیخ محمد زادهد دعا می‌خواندند. بعدها، شلوغ ترین مجالس دعا، مجلس آقای کافی بود. پیش از انقلاب، مکلای دعاخوان، آقا سید علی آقا بود. 

بعد از انقلاب، دامنه گسترش پیدا کرد و ترویج شد و در مسجدهای گوناگونی انجام شد. به برکت انقلاب، دامنه این مجالس بسیار گسترش پیدا کرده است. 

مداحی که نتواند دعا بخواند ناقص است

وی در مورد اینکه چه ایده‌هایی برای گسترش بیشتر و بهتر برگزار شدن مراسم‌های مناجات‌خوانی دارد گفت: پیشنهاد من این است و آن را در بسیاری از جلسات خودم هم گفته‌ام که یکی از جنبه های مثبت ترویج دعا این است که جوان ها وارد گود شدند. 

وی ادامه داد: این خوب است که در هر شهر یا حداقل هر استانی، یک مجلس دعا مداوم وجود داشته باشد. البته باید گفت که دعاخوانی با مداحی، تفاوت‌هایی دارد. تفاوت عمده آن این است که محتوای دعاخوانی، آن چیزی است که از امام معصوم رسیده است. دعای کمیل و مناجات شعبانیه از امیرالمومنین(ع) است. امامان منشا این دعاها هستند. در صورتی که محتوای مداحی، شعر است. شعر از یک شاعر است که قابل قیاس با یک امام نیست. از دید من مداح کامل، مداحی است که یک دعاخوان خوب هم باشد. اگر فقط مداح باشد و شعر بخواند اما نتواند دعا بخواند، امروز به عنوان یک فرد دارای نقص شناخته می شود؛ در حالی که در گذشته نقص محسوب نمی‌شد.