برنامه نامزدها برای تولید و صادرات نفت و بنزین چیست؟/ از ممنوعیت صادرات نفت خام تا برنامه‌ریزی برای حذف یارانه پنهان انرژی

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- حنانه فقیه منزه: با توجه به اینکه ایران از لحاظ مجموع ذخایر نفت و گاز در دنیا رتبه اول را دارد، سیاست‌گذاری و اجرای درست برنامه‌ها در این حوزه از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. به عبارت دیگر شناسایی دقیق مشکلات در این حوزه و ارائه راه حل متناسب با آن، وظیفه مهمی است که مسؤولان به عهده دارند. در ایام منتهی به انتخابات ۸ تیر، نامزد‌های ریاست جمهوری در برنامه‌های مختلف به بیان نظرات خود در حوزه انرژی پرداختند و دیدگاه‌های متفاوتی را به عنوان راه حل ارائه کردند. ناترازی انرژی در بخش‌های مختلف از جمله بنزین، گاز و برق یکی از جدی‌ترین مشکلات در این حوزه برشمرده می‌شود که آثار و تبعات زیادی بر حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی دارد.
در ادامه این گزارش به شرح دیدگاه هر یک از کاندیدا‌ها در حوزه انرژی می‌پردازیم.

دیگر نفت خام را صادر نمی‌کنیم

راهکار سعید جلیلی برای کنترل ناترازی بنزین که به آن طرح «وان» نیز می‌گویند از انتخابات سال ۹۶ مطرح شده و سابقه طولانی دارد. براساس این طرح به صورت ماهانه وان یا واحد اندازه‌گیری یارانه‌های انرژی، به حساب سرپرست خانوار واریز می‌شود. در این طرح سهم هر فرد از حامل‌های انرژی به یک اندازه است که می‌تواند آن مقدار مشخص را ذخیره یا به قیمت توافقی بازار به دیگری بفروشد.
نکته مهم در این طرح این است که بدون افزایش قیمت اجرا می‌شود و با توجه به آماده بودن زیرساخت‌ها افراد برای دریافت یارانه خود تنها با استفاده از شماره کارت و تلفن همراه می‌توانند از سهمیه انرژی برخوردار شوند.
وی ایجاد جذابیت برای ساخت نیروگاه توسط سرمایه‌گذار خصوصی را از دیگر برنامه‌های خود برای کنترل ناترازی بیان کرده است.
از دیگر برنامه‌های سعید جلیلی در حوزه انرژی ساخت پتروپالایشگاه است. به اعتقاد این کاندیدا با احداث پتروپالایشگاه، نفت ایران دیگر صادر نمی‌شود و در داخل ایران به فرآورده‌های نفتی با ارزش بالا تبدیل شده و پس از آن به فروش می‌رسد.
این کاندیدای ریاست جمهوری در پاسخ به چگونگی تامین سرمایه ساخت این پتروپالایشگاه‌ها در شبکه ایکس گفته است: منابع مالی زیادی در دست مردم است که می‌شود به این بخش هدایت شود و به سمت بازار‌هایی مثل سکه و دلار نرود.

کارشناسان تصمیم بگیرند

مسعود پزشکیان کاندیدای اصلاح طلب این دوره از انتخابات که در اظهارات گذشته خود به طرح بنزین ۲۰ هزار تومانی اشاره کرده بود، در روز‌های گذشته برنامه مشخصی درخصوص برنامه خود در این حوزه نداده است. از نظر پزشکیان اگر دولت قیمت بنزین را به فرض مثال ۱۰ تا ۲۰ هزار تومان اعلام کند و سهم هر فردی ۱۵ لیتر بنزین باشد، ۱۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان پول به او تعلق گرفته است و سهم یک خانواده پنج نفره از بنزین ماهانه حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌شود. در حال حاضر دولت یارانه به بنزین اختصاص می‌دهد. افرادی که ماشین دارند از سهمیه ماهانه ۶۰ لیتر دولت استفاده می‌کنند، اما افرادی که خودرو ندارند از یارانه بنزین محروم هستند. پزشکیان معتقد است افرادی که خودرو ندارند، در صورت دریافت سهمیه دولتی و فروش آن با هزینه آزاد می‌توانند فشار تورمی را کاهش دهند.

این کاندیدای ریاست جمهوری در میزگرد اقتصادی صداوسیما در پاسخ به سوال کارشناس مبنی بر دیدگاه وی درخصوص کنترل ناترازی بنزین مانند دیگر پاسخ‌هایش گفت: ما اگر قرار باشد هر تصمیمی در این زمینه داشته باشیم باید ابتدا متخصصان و کارشناسان بنشینند و به تصمیم برسند؛ بعد با مردم صحبت کنند و مردم را آماده و اقناع کنند نه اینکه یک باره در یک شب تصمیمی را اعلام کنیم و بعد هم شرایط به وجود بیاید که آن اتفاقات تکرار شود. بدون مشارکت با مردم اجرای یک تصمیم نه علمی است نه قابل قبول. ما باید کاری کنیم نان‌آور شرمنده زن و بچه خود نباشد. من نمی‌توانم نظر کارشناسی بدهم، چون کارشناس متخصص این حوزه نیستم، باید کارشناسان بنشینند و به تصمیم کارشناسی برسند، بعد از آن هم حتما باید با اطلاع رسانی به مردم و اقناع سازی باشد نه تصمیمات یک شبه در جریان کار باشد.

صنعت خودرو باید بازسازی شود 

بررسی اظهارات محمد باقر قالیباف نشان می‌دهد که برطرف کردن ناترازی یکی از اولویت‌های اصلی او به شمار می‌آید. به اعتقاد وی گرچه قیمت پایین بنزین یکی از علت‌های ناترازی آن است، اما باید از راهکار‌های غیرقیمتی نیز در اصلاحات استفاده شود.

این کاندیدای ریاست جمهوری در برنامه میزگرد اقتصادی با اشاره به ضرورت اصلاح روش تولید گاز گفت: با این اقدام پس از مدتی می‌توانیم سالیانه هفت تا هشت میلیارد دلار سرمایه به مجموعه بازگردانیم. در بخش سرمایه‌گذاری مانند پارس جنوبی با افت فشاری که رخ می‌دهد که در سال ۱۴۲۰ تقریبا دسترسی به استخراجی که امروز انجام می‌دهیم، نخواهیم داشت؛ حتی در چند سال آینده ظرفیت ما به نصف می‌رسد. وقتی استخراج گاز به نصف برسد، برای واردات گاز بیش از ۳۱ میلیارد دلار باید پرداخت کنیم تا شرایط فعلی را دنبال کنیم که این وضعیت نشانه حساس بودن شرایط آن دارد.

محمدباقر قالیباف در بخش دیگری از صحبت‌های خود خودروسازان را مقصر ناترازی بنزین دانست و گفت: خودروهای ایرانی ۳ تا ۴  برابر گران‌تر از خودروهای کشورهای همسایه به دست مردم می‌رسد در حالی مصرف بنزین آن‌ها دو برابر استاندارد جهانی است. به گفته این کاندیدا نمی‌توان خودروی گران و پرمصرف را در اختیار مردم قرار داد و از طرف دیگر بنزین را به قیمت فوب خلیج فارس رساند. براساس صحبت‌های قالیباف می‌توان اینطور نتیجه گرفت که وی برای حل ناترازی ابتدا به سمت بازسازی صنعت خودرو خواهد رفت. 

یارانه پنهان باید حذف شود

علیرضا زاکانی شهردار وقت استان تهران در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری درباره طرح کاهش ناترازی انرژی گفت: در موضوع انرژی، بسته‌ای برای سبد خانوار درنظر گرفته‌ایم که مبتنی بر توجه به حوزه زیست محیطی است. همچنین با توجه به ساماندهی انرژی در حوزه خانوار امکانی فراهم می‌شود که توزیع عادلانه یارانه‌ها به شکلی صورت گیرد که همه مردم ایران بتوانند از حامل‌های انرژی استفاده کنند.

وی اشاره کرد که برنامه دولت او توزیع عادلانه یارانه‌ها را در پیش خواهد گرفت و حساب بهینه‌سازی سوخت در زیرمجموعه دولت ایجاد می‌شود. بررسی اظهارات علیرضا زاکانی در حوزه انرژی نشان می‌دهد که وی معتقد است یکی از چالش‌هایی که منجر به ناترازی در حوزه انرژی شده، مساله بالا بودن حجم یارانه‌های پنهان است.

تجدیدپذیر‌ها مهم‌اند

قاضی‌زاده هاشمی در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری ضمن اشاره به مصرف بهینه گاز، گفت: باید حجم سرمایه‌گذاری در تولید را اضافه کنیم، مانند تولید گاز از میادین مشترک. از یک طرف با ایجاد شهرک‌های شیمیایی در مناطق مختلف کشور که این هم جزو مصوبات سیاست‌های کلی حضرت آقا است، زنجیره فراوانی از پتروشیمی خرد ایجاد کنیم که هر میلیون تن آن؛ هزاران شغل تولید می‌کند.

وی در ادامه به تشریح بسته اعتبار انرژی پرداخت و بیان کرد: سه قلم گاز، برق و بنزین در این بسته قرار می‌گیرد و هر خانواده بر اساس سرانه افرادش از محل یارانه‌ها دارای یک دارایی می‌شود که می‌تواند قبوض خود و سایر خدماتش را از محل آن دریافت کند.

قاضی‌زاده هاشمی درخصوص انرژی تجدیدپذیر نیز نکاتی را بیان کرد و گفت: باید اجازه دهیم که سرمایه‌گذاران بین‌المللی وارد کشور شوند و با انرژی‌های تجدیدپذیر مانند باد و خورشید، برق تولید کنند. با این کار، برق تولید شده به کشور‌های منطقه که برق در آنجا بسیار گران است و نیاز زیادی هم دارند، صادر می‌شود.

به اعتقاد کاندیدای چهاردهمین دوره ریاست جمهوری با واقعی کردن قیمت برق، براساس چیزی که در قانون هدفمندی ذکر شده، سرمایه‌گذار داخلی مشتاق می‌شود که در این حوزه سرمایه‌گذاری کند. بعد از اجرای کامل این طرح‌ها، اگر الگوی مصرف را رعایت کنند، تقریباً قبوض آن‌ها رایگان می‌شود و فقط آبونمان را باید پرداخت کنند.

مخالف یارانه انرژی هستم

مصطفی پورمحمدی معتقد است اصلاح نظام اقتصادی کشور، منوط به حذف یارانه‌ها، به ویژه سوبسید حوزه سوخت و انرژی است. وی در مصاحبه‌ای گفته بود: بحث یارانه‌ها یکی از معضلات و مشکلات اقتصاد ایران است و مادامی که اتکای سیستم اقتصادی کشور به یارانه‌هاست، به‌طور حتم ما با این مشکلات مواجه هستیم. اگر بخواهیم سیستم اقتصادی را اصلاح کنیم، حذف یارانه‌ها یکی از موضوعات مهم محسوب می‌شود. بیشترین یارانه پرداختی دولت اکنون در بخش سوخت و انرژی است و اگر بخواهیم یارانه‌ها را حذف کنیم، قیمت سوخت به‌شدت بالا می‌رود. هر دولتی ناچار است وقتی یارانه را از سیستم اقتصادی و درآمدی شهروندان خارج می‌کند برای اینکه فشار کمتری به شهروندان وارد شود، آن را به نحوی جبران کند.