وابستگی ۹۰ درصدی تولید برق به گاز/ جای خالی انرژی‌های تجدیدپذیر

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- حنانه فقیه منزه: کمبود انرژی در سال‌های اخیر به یکی از جدی‌ترین چالش‌های کشور بدل شده است. شکاف میزان تولید و مصرف در سه بخش گاز، بنزین و برق، از معضلات مهمی است که هرسال بیشتر می‌شود، به طوری که کمبود در هر یک از این منابع بر روی دیگری نیز اثر گذاشته و پیامد‌های منفی آن را دوچندان می‌کند. صنعت برق بر اثر عوامل مختلفی با ناترازی برق دست و پنجه نرم می‌کند که یکی از مهم‌ترین آنها عدم تنوع در سبد تولید برق کشور است. وابستگی بالای این انرژی به گاز و محدودیت تأمین آن شرایط پیچیده‌ای را ایجاد کرده که در آینده‌ای نه چندان دور با توجه به تشدید ناترازی گاز، امنیت تامین برق را با خطر جدی مواجه خواهد کرد. در همین حوزه آمار‌ها نشان می‌دهد که تولید بیش از ۹۰ درصد برق وابسته به سوخت‌های فسیلی است؛ بنابراین در فصول سرد سال به دلیل کاهش گازرسانی برای تولید برق از سوخت مایع استفاده می‌شود که تبعات زیان‌بار اقتصادی و زیست محیطی برای کشور دارد.



به طور تقریبی مسئله کسری برق به ویژه در زمان اوج مصرف از سال ۹۲ شروع شد. نمودار زیر نشان می‌دهد که در ابتدا میزان ناترازی برق مقدار بسیار کم بوده، اما با گذشت زمان فاصله تولید و مصرف افزایش قابل توجهی یافته است. به طوری که تابستان امسال میزان کمبود برق به ۱۸ هزار مگاوات رسید و براساس پیش‌بینی‌ها تابستان ۱۴۰۴ این عدد به بیش از ۲۴ هزار مگاوات خواهد رسید. تابستان ۱۴۰۳، رکورد جدیدی در افزایش مصرف ثبت شد به طوری که تقاضای مصرف برق در نسبت به سال گذشته ۸.۷ درصد رشد کرد.

نمودار زیر نشان می‌دهد که ظرفیت اسمی نیروگاه‌های ایران در سال ۱۴۰۳ به عدد ۹۳ هزار ۳۸۸ مگاوات رسیده است. براساس آمارها، در سال ۱۴۰۳ بیش از ۸۰ درصد تولید برق کشور در نیروگاه‌های سوخت فسیلی انجام شده و مابقی در نیروگاه‌های برق‌آبی، تجدیدپذیر و اتمی صورت گرفته است. واحد‌های گازی با ۲۴ هزار و ۳۹۲ مگاوات، ۲۶.۱ درصد ظرفیت اسمی تولید برق را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین واحد‌های بخاری با ۱۵ هزار و ۸۲۹ و واحد‌های سیکل ترکیبی با ۳۵ هزار و ۸۰۲ مگاوات به ترتیب سهمی ۱۶.۹ درصدی و ۳۸.۳ درصدی در ظرفیت اسمی تولید برق دارند. سهم نیروگاه‌های برق‌آبی با ظرفیت اسمی ۱۲ هزار و ۱۴۵ مگاوات در ظرفیت تولید برق کشور ۱۳ درصد است. همچنان ۱.۱ درصد ظرفیت اسمی تولید برق کشور به تولید برق اتمی در تنها نیروگاه اتمی ایران، یعنی نیروگاه بوشهر با ظرفیت ۱۰۲۰ مگاوات اختصاص دارد. نیروگاه‌های تولیدپراکنده، تجدیدپذیر و دیزلی نیز به‌ترتیب نقشی ۲.۸ درصدی، ۱.۳ درصدی و ۰.۴ درصدی در ظرفیت تولید برق کشور ایفا می‌کنند.

بیش از ۸۰ درصد از برق تولیدی کشور حرارتی و وابسته به سوخت گاز طبیعی است و این وابستگی باعث شده تا بروز ناترازی گاز طبیعی منجر به ایجاد چالش در زمینه تأمین سوخت نیروگاه‌ها شود. افزایش مصرف خانگی و لزوم تامین گاز این بخش در فصل سرما منجر به کاهش سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها شده که همین موضوع باعث استفاده از سوخت مایع یا مازوت برای تولید برق می‌شود. در حال حاضر و با نزدیک شدن به زمستان، شاهد رشد مصرف گاز خواهیم بود که این موضوع تولید برق را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابر گفته مسوولان، ناترازی فعلی گاز ۲۵۰ میلیون مترمکعب است که پیش‌بینی می‌شود در روز‌های سرد سال به بیش از ۳۰۰ میلیون مترمکعب در روز نیز برسد.



یکی از منابعی که با توجه به شرایط آب و هوایی ایران پتانسیل بالایی برای تولید برق دارد، منابع تجدیدپذیر هستند. توجه به ظرفیت قابل توجه کشور در تولید برق از منابع تجدیدپذیر، یکی از راه‌های برون رفت از شرایط فعلی استفاده از انرژی تجدیدپذیر است. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، ایران دارای پتانسیل ۱۲۴ هزار مگاوات برق از منابع تجدیدپذیر است که ۷۱ هزار مگاوات آن انرژی خورشیدی و ۴۹ هزار مگاوات آن مربوط به انرژی بادی می‌باشد. اما علی رغم توجه به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در قوانین، مقررات و سیاست‌های کشور، سهم تجدیدپذیر از کل تولید برق کشور تنها ۱.۳ درصد است.