بحران صندوق بازنشستگی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، چند سالی است که صندوق‌های بازنشستگی درگیر بحران ناترازی هستند و بدون تکیه به منابع دولت و بودجه سنواتی نمی‌توانند از پس هزینه‌ها و پرداخت ماهیانه بازنشستگان برآیند.

عوامل مختلفی روی شرایط کنونی صندوق‌ها تاثیرگذار بوده‌اند؛ از تغییرات جمعیتی و افزایش سن امید به زندگی گرفته تا کاهش سن بازنشستگی و افزایش تعداد گروه‌هایی که شامل بازنشستگی پیش از موعد می‌شوند.

در حالی که صندوق‌های بازنشستگی برای عمل به تعهدات‌شان باید از نظر مالی پایدار باشند، نشانه‌های بحران این صندوق‌ها طی سال‌های اخیر نشان از ضرورت توجه بیش‌تر به پیامدها، جهت‌گیری‌ها و سیاست‌ها در نظام‌های تصمیم‌ساز دارد، چراکه اجرایی شدن مصوبه «افزایش سن بازنشستگی» به ترتیبی که در برنامه هفتم پیشرفت آمده، کافی نخواهد بود و به تنهایی مسأله ناپایداری مالی صندوق‌های بازنشستگی را مرتفع نخواهد کرد.

گزارش مرکز پژوهش‌ها

چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی از عوامل و ریشه‌های ناپایداری صندوق‌های بازنشستگی داده، که مشکلات مالی صندوق‌های بازنشستگی در بسیاری از موارد محصول ناکارآمدی نظام اقتصادی و تحمیل هزینه‌های ناشی از تورم فزاینده و نرخ بیکاری بالا بوده که باعث کاهش ورودی‌های جدید و در نتیجه کاهش نسبت پشتیبانی در صندوق‌ها شده است.

دردسر‌های بازنشسته شدن؛ ناتوانی اغلب صندوق‌های بازنشستگی

در حال حاضر در ایران ۱۷ صندوق بازنشستگی وجود دارد که در مجموع حدود ۲۸ میلیون مشترک و مستمری‌بگیر اصلی را تحت پوشش قرار داده‌اند.

اکثر این صندوق‌ها، قادر به پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگان خود از محل منابع داخلی نبوده و در قوانین بودجه سالیانه مبالغی برای کمک به آنها در نظر گرفته می‌شود.

رابطه مستقیم کاهش باروری با پایداری صندوق‌های بازنشستگی

بدیهی است که تغییرات جمعیتی و افزایش سالمندی در جهان، کشور‌های زیادی را با بحران در نظام‌های بازنشستگی روبه رو کرده و ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. مشخص است که با افزایش تعداد سالمندان در سال‌های آینده، مصارف صندوق‌های بازنشستگی برای ایفای تعهدات افزایش می‌یابد. کاهش نرخ باروری نیز می‌تواند بر پایداری صندوق‌های بازنشستگی در بلندمدت مؤثر باشد. با کاهش باروری، تعداد بیمه‌پردازان به صندوق‌های بازنشستگی نیز کاهش می‌یابد که به تبع میزان منابع وصولی توسط صندوق‌ها تنزل خواهد یافت. به عبارت دیگر کاهش تعداد زاد و ولد، موجب افزایش نسبت وابستگی بالقوه و کاهش نسبت پشتیبانی (نسبت بیمه‌پردازان به مستمری‌بگیران در یک سازمان بیمه‌ای) خواهد شد که چالش بزرگی پیش روی صندوق‌های بازنشستگی است.

صندوق بازنشستگی تضمین امنیت اقتصادی

صندوق‌های بازنشستگی به عنوان بخش مهمی از نظام رفاه و تأمین اجتماعی هر کشور، نوعی سازمان بیمه‌ای محسوب می‌شوند که در راستای تضمین امنیت اقتصادی شاغلان در زمان بازنشستگی فعالیت می‌کنند. هر صندوق بازنشستگی برای اینکه بتواند به فعالیت ادامه دهد و تعهدات خود به بیمه‌پردازان و مستمری‌بگیران را بپردازد باید از نظر مالی پایدار باشد. پایداری مالی صندوق بازنشستگی به عوامل گوناگونی از جمله «تحولات جمعیتی» و «ویژگی‌های بازار مستمری» بستگی دارد؛  بررسی روند تغییرات جمعیتی ایران نشان می‌دهد که در نیم قرن اخیر یعنی از سال ۱۳۴۵ تا ۱۴۰۲ جمعیت افراد بالای ۶۵ سال که عمده تعهدات صندوق‌ها با عنوان حقوق بازنشستگی، وظیفه و مستمری در قبال آنان است، ۶ برابر شده؛ در حالی که طی همین دوره زمانی جمعیت کل کشور حدود ۳.۴ برابر شده است.

۴ برابر شدن جمعیت سالمند کشور تا سال ۱۴۳۰

امیر رهبر تصریح کرد: بر اساس داده‌های پژوهشکده آمار برآورد می‌شود که جمعیت سالمند کشور در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۳۰ در سناریو‌های مختلف حدود چهار برابر خواهد شد و از ۴ میلیون و ۸۷۰ هزار نفر در سال ۱۳۹۵ به حدود ۱۹ میلیون نفر در سال ۱۴۳۰ خواهد رسید.

و اما یک راه حل جهانی ...

هوش مصنوعی در پاسخ به این پرسش که صندوق‌های بازنشستگی چگونه می‌توانند بحران را پشت سر بگذارند، چنین پاسخ داد: یکی از نمونه‌های بارز این صندوق‌ها، صندوق بازنشستگی ایالتی کالیفرنیا است.

این صندوق که بزرگ‌ترین صندوق بازنشستگی عمومی در ایالات متحده به شمار می‌رود، در پی بحران مالی جهانی ۲۰۰۸ با مشکلات جدی مواجه شد و کسری بودجه آن به ۷.۲ میلیارد دلار رسید.

برای مقابله با این بحران، CalPERS به استراتژی‌های متنوع سرمایه‌گذاری و بهبود مدیریت ریسک روی آورد.

اعتبارات ویژه و بی‌سابقه برای صندوق‌های بازنشستگی در سال ۱۴۰۴

بررسی‌ها نشان می‌دهد در حالی که امسال ۴۳۵ هزار میلیارد تومان بودجه برای صندوق‌های بازنشستگی بحران زده ایران توسط دولت تزریق شده، در سال آینده قرار است با یک رشد ۷۱ درصدی این عدد به ۷۷۷ هزار میلیارد تومان برسد.

همچنین اعتباراتی برای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان کشوری، لشکری و فولاد نیز تعیین شده که به ترتیب ۲۳.۸ درصد و ۲۳.۲ درصد از کل اعتبارات را به خود اختصاص می‌دهند.

مبلغ اختصاص‌یافته به صندوق بازنشستگی کشوری، ۵۴ درصد رشد داشته و سازمان تأمین اجتماعی و نیرو‌های مسلح ۳۶ درصد افزایش نشان می‌دهد.

امیر رهبر، فعال رسانه‌ای