جنگ خاموش علیه تاریخ و فرهنگ ایران/ حفارهای غیرمجاز که تیشه به ریشه تمدن ایران زدند
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، میراث فرهنگی هر کشوری بخش مهمی از هویت، تاریخ و تمدن آن کشور محسوب می‌شود، در ایران، کشوری با تاریخی چند هزار ساله، آثار باستانی فراوانی از دوره‌های مختلف تاریخی مانند هخامنشی، ساسانی، اسلامی و سایر دوران‌ها وجود دارد، این آثار علاوه بر ارزش معنوی، از نظر مادی نیز در سطح بین‌المللی ارزشمند هستند، اما متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد غارت گسترده این میراث از طریق حفاری‌های غیرمجاز، قاچاق و فروش در بازارهای بین‌المللی هستیم.
فروش آثار باستانی در حراجی‌های خارجی؛ تجارت سیاه میراث ایران
صبح چهارشنبه در نیویورک، در یکی از حراجی‌های بزرگ، چند سکه باستانی متعلق به دوره‌های هخامنشی و ساسانی که به‌صورت غیرقانونی از ایران خارج شده بودند، با قیمت‌های نجومی فروخته شد، این مجموعه شامل یک سکه متعلق به هرمز اول از پادشاهان ساسانی و دو سکه از دوره هخامنشی از جنس نقره بود. جالب‌تر اینکه یکی از سکه‌های هخامنشی که به‌عنوان یکی از نادرترین سکه‌ها شناخته می‌شود، ابتدا با قیمت ۴۵ هزار دلار عرضه شد اما در نهایت با رقمی خیره‌کننده معادل ۱۱۰ هزار دلار فروخته شد.
اما این تنها بخشی از غارت گسترده آثار باستانی ایران است، بر اساس گزارش‌های منتشر شده، در دبی نیز گالری با نام «برادران شاه» اقدام به خریداری و فروش آثار غارت‌شده از پاسارگاد کرده است، این مجموعه شامل یک آویز طلای تمام قد داریوش اول هخامنشی همراه با زنجیر سنگین و زرین آن، دو بازوبند نفیس از جنس طلا، زیورآلات زرین متعلق به زنان دربار هخامنشی و یک دیهیم (تاج) طلای نفیس است.
گفته می‌شود این آثار توسط دو قاچاقچی افغان معروف به «برادران افغان» به نام‌های داوود و احمد از قاچاقچیان ایرانی با قیمت ۱.۱ میلیون دلار خریداری شد، در حالی که ارزش واقعی این آثار بیش از ۳ میلیون دلار تخمین زده می‌شد، قاچاقچیان افغان برای انتقال این آثار از روش‌های عجیبی استفاده کردند، از جمله اینکه آویز طلای داریوش را به گردن کودکی انداخته و با سوار کردن او بر الاغ، محموله را از ایران خارج کردند.
موزه ها و گالری کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهای اروپایی با آثار باستانی که از ایران توسط قاچاقچیان خارج شده است، پرشده و گاها آثار باستانی ایران در موزه هایشان، بیشتر از آثار باستانی آن کشور است، فروش آثار باستانی ایران به راحتی در کشور های دیگر به فروش میرود و هیچ گونه اقدامی صورت نمیگیرد.
نابودی آثار فرهنگی تا مرگ حفاران
حفارهای غیر مجاز به مقبره امام زاده ها هم رحم نکردند و در ورامین، گروهی از حفاران غیرمجاز با تصور وجود گنج در مقبره امامزاده سلطان محمود، شبانه اقدام به حفاری کردند و در نهایت علاوه بر شکافتن قبر، پیکر امامزاده و تمام اشیای داخل مقبره را به سرقت بردند و در استان لرستان نیز مقبره شجاع الدین خورشید را شکافتند و محتویات قبر توسط حفاران، غارت شد.
همچنین در حادثه‌ای دیگر در منطقه دینور کرمانشاه، چهار حفار غیرمجاز به دلیل انتشار گاز بنزین موتور برق و ریزش دیواره‌های تونل سه نفر از حفاران جان خود را از دست دادند. این اتفاق در تاریخ ۲۱ اردیبهشت‌ماه رخ داد و مأموران آتش‌نشانی پس از دو ساعت عملیات، اجساد را از تونل خارج کردند، البته یکی از حفاران به دلیل شرایط تونل جسدش در همان جا باقی ماند و آنجا خانه ی ابدی اوشد، متأسفانه حفاران با توهم یافتن گنج و ثروت یک‌شبه، جان خود را در این مسیر از دست دادند.
گنج یاب تقلبی 400 میلیون
یکی از مهم‌ترین معضلات کنونی میراث فرهنگی ایران، فعالیت گسترده حفاران غیرمجاز است که با هدف پیدا کردن گنج و اشیای باستانی، به نابودی آثار تاریخی می‌پردازند.
یکی از نمونه‌های اخیر، کوهسار بادفر ملقب به «پوآرو» که از بزرگ‌ترین حفاران غیرمجاز در فضای مجازی با بیش از یک میلیون دنبال‌کننده در اینستاگرام بود، توسط مقامات قضایی به ۱۱ سال و ۶ ماه حبس، ۸۰ میلیون تومان جریمه و ۷۵ ضربه شلاق محکوم شد، با این حال بادفر موفق به فرار از کشور شد و در حال حاضر در شهر اربیل عراق بازداشت شده است، او سال‌ها به تبلیغ دستگاه‌های گنج‌یابی، خرید و فروش آثار تاریخی و حفاری غیرمجاز مشغول بود.
همچنین، رئیس هیات مدیره انجمن باستان شناسی کشور از بازداشت گنج یاب اینستاگرامی با عنوان «دکتر معتمد» در همدان خبر داد، این فرد با جعل عنوان باستان‌شناس و انجام کاوش‌های غیرمجاز در همدان به همراه دستیارانش بازداشت شد.
فضای مجازی پر شده است از کارشناسان گنج یابی و حفر غیر مجاز، که با وسوسه کردن مردم برای پیدا کردن گنج و یک شبه پولدار شدن ، اقدام به فروش گنج یاب با قیمت هایی حدود 200 تا 400 میلیون تومان میکنند.
ابعاد حقوقی حفاری غیرمجاز و قاچاق آثار باستانی در ایران
قوانین ایران در خصوص حفاری‌های غیرمجاز و قاچاق آثار فرهنگی بسیار شفاف و صریح است، بر اساس ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، هرگونه حفاری به قصد کشف اموال تاریخی – فرهنگی ممنوع بوده و مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد، همچنین کلیه اشیاء مکشوفه و ابزارهای حفاری به نفع دولت مصادره می‌شود.
همچنین اگر حفاری در اماکن تاریخی ثبت‌شده، محوطه‌های باستانی یا بقاع متبرکه انجام شود، مرتکب به حداکثر مجازات یعنی سه سال حبس محکوم خواهد شد، علاوه بر این، خرید و فروش اموال فرهنگی حاصل از حفاری غیرمجاز نیز ممنوع است و خریدار و فروشنده به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهند شد.
آثار باستانی اگر به اتباع خارجی فروخته شود، مجازات به حداکثر حبس سه سال افزایش خواهد یافت، اما با وجود این قوانین، همچنان شاهد فعالیت گسترده حفاران غیرمجاز و قاچاقچیان هستیم، کارشناسان معتقدند که ضعف نظارت، عدم سخت‌گیری در مجازات‌ها و سود سرشار حاصل از فروش آثار باستانی موجب شده که این تجارت سیاه همچنان ادامه داشته باشد.
تخریب هویت ملی
دکتر حامد وحدتی‌نسب، از باستان‌شناسان برجسته ایران، در صفحه شخصی خود به صراحت اعلام کرد، کاری که حفاران گنج‌یاب انجام می‌دهند مانند خشک کردن دریاچه‌ها، قطع درختان و نابودی منابع طبیعی است، با این تفاوت که این بار هویت و تاریخ ایران در حال نابودی است، به گفته او، حفاری‌های غیرمجاز نه‌تنها اشیای باستانی را از بین می‌برد، بلکه تاریخ سرزمینی را کهن ایران را نیز مخدوش می‌کند، بسیاری از آثار فرهنگی پس از خروج از کشور در گالری‌های خارجی فروخته می‌شوند و هیچ‌گاه به ایران بازنمی‌گردند.
سرقت آثار باستانی ایران از طریق حفاری‌های غیرمجاز و قاچاق به خارج از کشور، آسیب جدی به هویت و تاریخ این سرزمین وارد کرده است، از فروش سکه‌های هخامنشی و ساسانی در نیویورک تا انتقال اشیای زرین پاسارگاد به دبی، همه نشان‌دهنده یک ضعف اساسی در حفاظت از میراث فرهنگی ایران است.
حفاران غیرمجاز و قاچاقچیان تا زمانی آزادانه فعالیت کنند، هویت تاریخی ایران همچنان در معرض نابودی خواهد بود، لازم است مردم، نهادهای دولتی و جامعه جهانی با هم متحد شوند تا از ادامه این غارت بی‌رحمانه جلوگیری شود.
نوشته: ساسان سوری